جنگ نفتی روسیه و عربستان بالا می‌گیرد؟

رخدادهای سال‌های اخیر در حوزه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی به تغییر در وضعیت روابط قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی منجر شده است. بحران رکود اقتصادی جهان در سال‌های اخیر از یک سو و کاهش اثرگذاری متقابل نفت و ریسک‌های ژئوپلتیک در سراسر جهان باعث شده نوع ارتباط و گفتمان اقتصادی قدرت‌های منطقه تغییر کند.

به گزارش خبرنگار بین‌الملل انرژی امروز، همکاری غیرمنتظره کشورهای عضو اوپک و غیراوپک که با حمایت همه‌جانبه عربستان (عضو اوپک) و روسیه (غیراوپک) همراه بود، باعث شد برای تقریبا نیمی از سال، بازار نفت با ثبات و توازن مواجه شود. حتی ورود موج جدیدی از تولیدات شیل به بازار نیز در سایه این توافق نتوانست آنچنان که باید و شاید تاثیرات منفی خود را نشان دهد.

اما اکنون رقابت بین تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک در افزایش سهم بازار مساله‌ای مرتبط با منافع ملی و ژئوپلتیکی محسوب می‌شود و از چنان اهمیتی برخوردار است که می‌تواند تهدیدی جدی برای تمدید موفقیت‌آمیز کاهش تولید برای ماه‌های پیش رو به حساب آید.

ناخرسندی عربستان از کاهش تولید

نخستین نشانه‌های تلاش برای افزایش سهم بازار از سوی برترین تولید کننده اوپک – عربستان سعودی – به گوش رسید، و این کشور به کرات ناخرسندی خود را از اقدامی که بدعت گذارش بود ابراز کرده است، در حالی که علیرغم کاهش تولیدات، دیگر اعضای اوپک از جمله ایران و عراق همچنان درتلاشند تا تولید خود را افزایش دهند.

طی این مدت روسیه، رقیب اصلی عربستان نیز بیکار ننشسته و با وجود پایبندی ضمنی مسکو به کاهش تولید، شرکت‌های نفتی این کشور به شدت در تلاشند تا سهمی مضاعف در بازار مشتریان اصلی عربستان از جمله چین، هند و ژاپن از آن خود سازند.

اکنون عربستان، از سوی توافقی که خود پایه گذارش بوده مورد تهدید قرار گرفته و بسیاری از کارشناسان حوزه انرژی بر این باورند که این کشور نفوذ خود در بازارهای بزرگ نفتی را از دست داده است. ورود نفت شیل آمریکا و افزایش سهمش در بازارهای بزرگ از یک سو و تلاش روسیه، ایران و عراق برای افزایش سهم خود در بازارهای آسیایی و اروپایی از سوی دیگر، مبین این حقیقت است. در عین حال، تاکنون هیچ اظهارنظری از مقامات عربستان از جمله وزیر نفت کشور خالید الفالیح و امین ناصر، رئیس آرامکو نیز در این زمینه  به گوش نرسیده است.

تلاش برای افزایش سهم بازار

طی روزهای اخیر و در یک اقدام غیرمنتظره، عربستان اعلام کرد به منظور افزایش سهم خود در بازارهای اروپا و ترغیب کشورهای این منطقه برای استفاده از نفت عربستان، درنظر دارد برنامه جدید قیمتگذاری نفت برای اروپا را از جولای اجرایی کند. میزان تخفیف درنظر گرفته شده به نحوی است که مشتریان به سختی می‌توانند از آن طفره بروند. تمرکز عربستان بر بازارهای اروپایی، همگام با تور یک ماهه ملک سلمان در آسیا و سرمایه‌گذاری‌های چندمیلیاردی دلاری آرامکو در بخش پالایش و پتروشیمی برخی از کشورهای منطقه، نشان از تغییر سیاستگذاری‌های بزرگترین تولیدکننده اوپک در تصمیم‌گیری‌های آینده دارد.

جایگاه امن روسیه در بازار اروپا

روسیه از جایگاه خود در بازارهای اروپایی مطمئن است زیرا بزرگترین عرضه‌کننده نفت (بالغ بر 32 درصد در 2016) این منطقه به شمار می‌رود، اما ورود آرامکو، عراق یا ایران تهدیدی جدی علیه سلطه مسکو محسوب می‌شود.

طبق گزارش اویل پرایس، نخستین جرقه‌های جنگ نفتی روسیه – عربستان از سال 2015 مشتعل شد، زمانی که روس نفت، آرامکو را متهم به ارزان‌فروشی نفت به اروپا نمود. نوسانات بازار نفت بین سال‌های 2015 و 2016 و نیاز برای ایجاد ثبات در بازار از یک سو و برنامه عرضه عمومی سهام آرامکو از سوی دیگر باعث شد این درگیری ادامه نیابد، اما تلاش برای افزایش سهم بازار احتمال از سر گیری مناقشات را بیش از پیش محتمل ساخته است.

در حال حاضر عربستان حائز رتبه چهارم در زمینه عرضه مواد خام به کشورهای اروپایی عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی است و تصمیم ریاض مبنی بر تغییر فرمول قیمتگذاری اروپا، حاکی از آمادگی این کشور برای تقابل با روسیه دارد و اروپا می‌تواند نخستین رزمگاه این دو قدرت به حساب آید. طبق اظهارات مسوولان وزارت انرژی کشور، دیگر هیچ سهم بازاری بدون اعمال قدرت از سوی آرامکو واگذار نخواهد شد.

اما تحلیلگران بر این باورند که هیچ یک از طرفین ماجرا خواهان یک جنگ نفتی واقعی نیستند. از یک سو، سرنوشت سیاسی پوتین به 12 ماه آینده و انتخابات آتی بستگی دارد و از سوی دیگر، روزهای طلایی جانشین جوان پادشاه عربستان به عرضه عمومی سهام آرامکو وابسته است.

با وجود چنین شرایطی بهترین گزینه، ادغام توانمندی‌ها و اتخاذ راهکاری هوشمندانه هم در جهت تثبیت بازار نفت و هم برای نفوذ در بازارهای اروپایی به شمار می‌رود.