پتروشیمی و پالایشگاه ایلام در فهرست صنایع آلاینده قرار دارند
دودهای سیاه، مانند هیولایی بزرگ از پتروشیمی و پالایشگاه ایلام، شهر «چوار» را در خود گرفتهاند. آسمان سیاه است و کوه «شیرهزول» هم نتوانسته سدی مقابل حرکت دودهای سیاه باشد که به شهر «ایوان» نرسند و این شهر هم حالا مدفون زیر سیاهی است.
به گزارش «انرژ یامروز» از روزنامه پیام ما، این وضعیت سالهاست که ادامه دارد و چند روز در هر ماه شدید میشوند. محیطزیست میگوید این صنایع در فهرست صنایع آلاینده قرار دارند و آنها مشکلات این صنایع را به دادستانی ارجاع دادهاند. اما پرسش اصلی اینجاست که چرا با وجود قرار داشتن این صنایع در فهرست آلایندهها و مستمر بودن آلایندگیشان، دادستانی استان و مراجع قضائی تاکنون برخوردی با این واحدها نداشتهاند یا اگر برخوردی صورت گرفته، اثری در وضعیت نداشته است؟
اهالی شهر چوار، ایوان و حتی ایلام همه روزهای سال آلایندگی را به چشم دیدهاند، اما در ماههای سرد سال که دودهای سیاه بالای شهرها را میگیرد، ماجرا جدیتر از گذشته میشود. «سیروان باباخانی»، فعال محیطزیست منطقه، میگوید این آلایندگی از پتروشیمی و پالایشگاه گاز ایلام منتشر میشود «همیشه دود و آلودگی داریم، چند روز در ماه شدید میشود و مانند یک هیولا حرکت میکند. منطقه را فرا میگیرد و همهجا سیاهی است.»
شهرستان چوار تا پتروشیمی چهار کیلومتر فاصله دارد و تا ایلام ۱۰ کیلومتر. پالایشگاه دقیقاً در کنار «سیاهکوه» است و شهرستان ایوان هم پشتبهپشت کوه شیرهزول است. بااینحال، دودها که سر به آسمان میگذارند، حتی از کوه هم عبور میکنند و راهشان به ایوان باز میشود. «بیماریهای ریوی گسترده است و آمار سرطان هم بالاست، اما هیچ مرجعی وجود ندارد که اعلام کند این بیماریها مربوط به آلایندگی پتروشیمی یا پالایشگاه است. هیچجا آماری اعلام نمیشود.»
باباخانی میگوید هم پالایشگاه و هم پتروشیمی بدون آنکه فاز نخست فعالیتشان را استاندارد کنند، وارد فاز دوم شدهاند و فقط میخواهند فعالیت را گسترده کنند. «مردم بارها درباره این وضعیت شکایت کردهاند، اما مدام میگویند ما در تلاشایم و کار بهتر شده است. با وجود آنکه همهچیز با چشم قابلدیدن است، نمیپذیرند!»
این وضعیت درحالیاست که بنابه گفته مدیرعامل شرکت پتروشیمی ایلام، این مجموعه عملکردی فراتر از انتظار داشت.
چنانکه ایرنا نوشته، «یوسف شریفی»، مهرماه امسال در دیدار با فرماندار و امامجمعه شهرستان چوار گفت با وجود شرایط بحرانی و اختلالات در زنجیره تأمین مواد اولیه، پتروشیمی ایلام برپایه برنامه عملیاتی ابلاغی از سوی هلدینگ خلیجفارس، موفق به ثبت رشدهای قابلتوجهی شده است «امسال تا پایان مرداد تولید مجموعه به ۳۵۵ هزار تن رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته (۱۹۹ هزار تن)، افزایش چشمگیر ۷۸ درصدی را نشان میدهد. همچنین، فروش صادراتی ۲۴ درصد، داخلی ۲۷ درصد و درآمد مالی شرکت ۶۱ درصد رشد داشته و مجموع فروش پتروشیمی ایلام از ۷.۱ همت در سال گذشته به ۱۲.۱ همت در امسال افزایش یافته است.»
این افزایش درآمد اما تأثیری در کاهش آلایندگی نداشته. آنچه سؤالبرانگیز است این است که با وجود قرار داشتن در لیست صنایع آلاینده، چرا فقط به پرداخت جریمه اکتفا شده و تلاشی برای بهبود با وجود افزایش درآمد انجام نگرفته است؟
هم پالایشگاه و هم پتروشیمی در لیست صنایع آلاینده قرار دارند
«علیرضا محمدی»، مدیرکل محیطزیست استان ایلام، اما در پاسخ به «پیام ما» با تعجب در ابتدا میگوید کدام آلودگی؟ و در ادامه اضافه میکند «این عکسها برای هفتههای گذشته است. محیطزیست براساس ماده ۱۲ قانون هوای پاک موظف است برای رفع آلایندگی اخطار دهد و ما هم امسال و هم سالهای گذشته بارها اخطار صادر کردهایم. هم پالایشگاه و هم پتروشیمی در لیست صنایع آلاینده قرار دارند.»
بهگفته او، صنایع نفت و گاز بهصورت کلی آلایندگی بسیاری بههمراه دارند و پرونده آنها بارها به مراجع قضائی ارسال شده است. «این را هم باید اضافه کنم که هر دوی این صنایع در سالهای اخیر تلاش کردهاند در زمینه مدیریت پساب و حذف فلرسوزی عملکرد بهتری داشته باشند و ما هم بهصورت مستمر در حال نمونهبرداری از آنها هستیم.»
محمدی میگوید پالایشگاه ایلام با بنیاد نخبگان قراردادهایی بسته تا از طریق شرکتهای دانشبنیان مشکل را حل کند. او به نکته دیگری هم اشاره میکند و میگوید این آلودگی بهدلیل نقص فنی است و پالایشگاه این موضوع را اطلاعرسانی میکند. «اطلاع میدهند که بهدلیل نقص فنی آلایندگی داریم و ظرف ۴۸ ساعت این وضعیت ادامه خواهد داشت؛ اما در هر صورت ما تخلفات را به دادستانی اعلام کردهایم.»
نکته اصلی این است که اطلاعرسانی چه اثری در وضعیت دارد؟ آیا با اطلاعرسانی میتوان از رفتن دودهای سیاه به ریه مردم و آلودگی محیطزیست جلوگیری کرد؟ چرا صنایعی که برای سالیان متمادی بهعنوان صنعت آلاینده به حساب میآیند، همچنان کمافیالسابق به فعالیت خود ادامه میدهند؟
ریسکهای بالای محیطزیستی پتروشیمی
وضعیت پتروشیمی براساس اطلاعات موجود در دهه گذشته، نامناسب بوده است. پژوهشی با عنوان «ارزیابی ریسک زیستمحیطی شرکت پتروشیمی ایلام با استفاده از روشهای ANP و TOPSIS» در سال ۱۳۹۵، یعنی ۹ سال قبل، نشان میدهد فعالیتهای شرکت پتروشیمی ایلام دارای ریسکهای قابلتوجه محیطزیستی است و این ریسکها از نظر شدت و اهمیت یکسان نیستند. «با بهکارگیری ترکیبی از روشهای تصمیمگیری چندمعیاره ANP و TOPSIS، ریسکهای محیطزیستی شناسایی، وزندهی و اولویتبندی شدند و مشخص شد آلودگی هوا و کاهش کیفیت آن مهمترین ریسک محیطزیستی در این واحد صنعتی است. پسازآن، کاهش کیفیت منابع آب منطقه بهعنوان بالاترین ریسک در بعد زیستی و به خطر افتادن سلامت عمومی جامعه محلی بهعنوان مهمترین پیامد اجتماعی-اقتصادی فعالیتهای پتروشیمی شناسایی شد.»
یافتههای این مقاله که در سال ۹۷ و در مجله علمی دانشگاه علومپزشکی ایلام منتشر شده، بیانگر آن است که درصورت عدم کنترل و مدیریت مناسب، این ریسکها میتوانند آثار منفی بلندمدتی بر محیطزیست و سلامت ساکنان منطقه بر جای بگذارند. بنابراین، پژوهش نتیجه میگیرد تمرکز مدیریت محیطزیست شرکت باید بر کنترل و کاهش آلایندههای هوا و آب، تقویت نظام پایش مستمر و اجرای اقدامات پیشگیرانه قرار گیرد. بهطور کلی، استفاده از مدل ترکیبی ANP و TOPSIS روشی کارآمد برای تصمیمگیری و اولویتبندی ریسکهای زیستمحیطی صنایع آلاینده معرفی میشود و میتواند مبنایی علمی برای برنامهریزی و کاهش اثرات مخرب زیستمحیطی باشد.
۹ سال پس از این مطالعه، تحقیقات دیگری درباره عملکرد این مجموعهها و تأثیر آنها بر سلامت مردم منطقه منتشر شده است، اما درنهایت گویا هیچکدام تأثیری در تولید و میزان آلایندگی نداشتهاند و حالا مردم چوار، ایوان، ایلام و روستاهای اطراف میخواهند بدانند تا چه زمانی باید با هیولای سیاهی روبهرو شوند و در نبردی نابرابر زندگی کنند.
