آب؛ حکمرانی بدون آینده‌نگری
تحریریه روزنامه هم‌میهن
یکی از ویژگی‌های حکمرانی خوب، آینده‌نگری است. هرچه افق دید را بلندتر کنیم و با تکیه بر عینیت و علم، تبعات تصمیمات امروز خود را بیشتر و بهتر در نظر بگیریم، آینده‌نگرانه‌تر رفتار کرده‌ایم. حکمرانی فقط منحصر به مردم امروز و منافع زودگذر آنان نیست. معطوف به آینده و فرزندان فرزندان ما و نواده‌های نواده‌های ما نیز هست. این ویژگی در چه مواردی خود را بهتر نشان می‌دهد؟ طبیعت؛ یکی از زمینه‌هایی است که آینده‌نگری در آن دقیق‌تر جلوه‌گر می‌شود و نشان می‌دهد ما به‌عنوان حکومت و جامعه چه برخوردی با آن داریم؟ زمین، انرژی، آب، جنگل، هوا، دریا و… محل ظهور کیفیت حکمرانی آینده‌نگرانه است. زیرا برخلاف سایر حوزه‌ها، طبیعت در برابر انسان به‌ظاهر منفعل و خاضع است و مقاومتی در برابر سیاست‌های حکمرانی از خود نشان نمی‌دهد. درحالی‌که چنین نیست.
این انفعال طبیعت در برابر انسان، ظاهر ماجراست زیرا هنگامی که طبیعت محصول و نتیجه اقدامات نابخردانه حکمرانی‌ها را به خودشان برمی‌گرداند، بسیار بیرحمانه و ویرانگرانه است و چه‌بسا تمدن‌هایی را از میان ببرد. آب و نحوه رفتار ما با آب از حیث بهره‌برداری غیر بهینه و مصرف غیرعقلانی از آن و نیز از حیث نقل و انتقالات آب، یا استخراج بی‌رویه از منابع زیرزمینی، یا عدم رعایت پاکیزگی آب از خلال ورود پسابهای صنعتی داخل منابع آبی و نیز جایابی اشتباه و فاسد برای کارخانجات آلوده‌کننده مثل پتروشیمی‌ها ازجمله میانکاله و… ایران را دچار چالش آبی کرده است که برای بازگشت به گذشته باید بیش از آنچه تاکنون از این نوع رفتار بهره بردیم، بپردازیم و هزینه کنیم.
این نحوه حکمرانی، محصول دو علت است. ابتدا ناتوانی در کاربرد فناوری و نیز کنترل قدرت ویرانگری آن است. در قدیم کسی نمی‌توانست آب را به‌جز اندکی از زیر زمین استخراج کند. بهترین شیوه هم قنات بود که موجب حفظ سطح آب زیرزمینی در حد متعارف بود ولی با آمدن موتور پمپ‌های قوی به‌راحتی می‌توانید هر چه بخواهید از هر عمقی آب بکشید، ولی عوارض این رفتار در یک‌سال و دوسال دیده نمی‌شود. چند دهه بعد است که می‌بینیم، بدون آب شده‌ایم یا آب تلخ و شور است و زمین نیز شکاف برداشته و زندگی و حیات را در آنجا غیرممکن کرده است.
همچنین قادر نیستیم از فناوری چنان استفاده کنیم که با مصرف آب یکسان چندین برابر محصول برداریم. به همین علت است که می‌بینیم وزیر محترم سابق کشاورزی هم مزرعه خود را بیل به دوش با شیوه غرق‌آبی آبیاری می‌کند. علت دیگر، مهم بودن امروز و نادیده گرفتن سهم و حق آیندگان از زندگی است. همانی که گذشتگان برای ما قائل بودند. محصول این رویکرد حکمرانی را امروز در وضعیت آب کشور می‌بینیم. اگر اراده‌ای برای حل آن به‌وجود آید، چند دهه زمان لازم است تا با هزینه‌های گزاف جبران گذشته شود.
حکمرانی کل تجزیه‌ناپذیر است به این معنا که درباره سایر حوزه‌ها نیز بر همین گونه عمل می‌کند. این وضعیت در موضوعی چون آب قابل سنجش‌تر است ولی در امور فرهنگی و اجتماعی سنجش اثرات این نوع از حکمرانی بسیار سخت‌تر و البته زیان‌بارتر نیز است.
