آیا ایلان ماسک اشتباه  هنری فورد را تکرار می‌کند؟

ایلان ماسک طی ماه‌های گذشته تحت فشار زیادی قرار داشته است. حالا که با اتومبیل‌های بدون راننده و ربات‌های هوشمند سر و کار دارد، تحت فشار قولی که برای توسعه خودروهای «خانواده ارزان‌قیمت» داده بود، قرار گرفته است. بی‌تقصیر هم نیست زیرا وعده داده تولیدات خود را برای تمام اقشار جامعه توسعه دهد. سرمایه‌گذاران نگرانند که خط تولید خودروی تسلا با مدل Y چهارساله‌اش رهبری جهانی در زمینه خودروهای برقی را از دست داده است.

تولیدکنندگان خودرو از دیترویت تا شانگهای در حال دستیابی به رکورد فروش تسلا و تنوع محصولات این شرکت هستند. قیمت سهام تسلا از اواسط سال 2021 به کمتر از نصف کاهش یافته است. قیمت سهام این شرکت در سال جاری میلادی هم با یک کاهش 32درصدی مواجه بوده.

شباهت عجیبی بین دردسرهای هنری فورد (در قرن بیستم) و ایلان ماسک (در قرن بیست و یکم) وجود دارد. البته فورد در سال 1924 با چنین معضلی مواجه شد. فروش مدل T، پرفروش‌ترین خودروی آمریکا از سال 1909، کاهشی چشمگیر داشت. رقبا در حال گرفتن سهم بیشتری از بازار تولید و فروش بودند. مدیران فورد معتقد بودند که زمان تولید یک خودروی جدید و مدرن است اما او مخالفت کرد. او به پایین نیامدن میزان فروش اتومبیلی که 15 سال رکورددار بود، امیدوار بود. فورد معتقد بود تنها دیدگاه او (جنگی طولانی و خونین) مهم است.

همان‌گونه که بازار خودروهای الکتریکی قبل از تاسیس تسلا توسط ایلان ماسک، بازار به سختی وجود داشت، در سال 1902 (سال قبل از ورود فورد)، پرفروش‌ترین خودرو نه یک اتومبیل، بلکه یک لوکوموبیل با موتور بخار بود که طی آن سال 2750 خودرئ به فروش ‌رساند.

در اولین سال‌های قرن بیستم خودروها اسباب‌بازی ثروتمندان بودند؛ لوکس و برای اکثر مردم، بسیار گرانبها. فورد قصد داشت این موضوع را تغییر دهد. او مدعی شد: « یک خودروی موتوری برای مردم می‌سازم که برای عده زیادی قابل خرید باشد. این خودرو به اندازه‌ای خواهد بود که جای کافی برای برای خانواده داشته باشد، اما کوچکی آن به اندازه‌ای باشد که هر فرد بتواند آن را اداره و نگهداری کند. قیمت آن هم به قدری ارزان خواهد بود که هر کسی با دریافت حقوق خوب بتواند یکی از آن بخرد.»

تولید مدل T در سال 1908 آغاز شد. از بیش از 10هزار دستگاه در سال ۱۹۰۹ رسید به 170هزار دستگاه در سال ۱۹۱۳، 500هزار دستگاه در سال ۱۹۱۶ و دو میلیون دستگاه در سال 1923.

اما چه چیزی مدل T را انقلابی محسوب می‌کرد؟ براساس تحلیل مجله «بارونز» این خودرو حاصل هنر و محبوب قشر ثروتمند و زیبایی‌پسند نبود، بلکه کاربرد و قدرت آن باعث جلب نظر مردم شده بود. به طور خلاصه «قابل اعتماد و ارزان» بود.

مشکلات فورد از زمانی شروع شد که وال استریت ژورنال در سال 1924 اعلام کرد که مدل جدید شورولت به قیمت ۴۹۵ دلار به فروش می‌رسد. در این گزارش برای اولین بار یک رقیب با فاصله‌ای نزدیک به قیمت ۳۸۰ دلاری فورد معرفی شد.

در سال ۱۹۲۵، جنرال موتورز حدود 100 میلیون دلار از سود فروش اتومبیل‌های فورد را کاست و به درآمد خود اضافه کرد. این افزایش سود در حالی اتفاق افتاد که جنرال موتورز فقط نصف تعداد خودروها را فروخته بود. نگاه به افق‌های جدید و روش‌های کسب و کار بهتر، جنرال موتورز را به نتایج مطلوبی رساند.

یکدندگی فورد در سال 1926 وضع بد این شرکت خودروسازی را تشدید کرد. به طوری که سهم بازار فورد از 51 درصد در سال ۱۹۲۴ به 32درصد در سال ۱۹۲۶ کاهش یافت. کارشناسان آن روزهای بازار سهام و صنعت خودروسازی دلیل این امر را مقاومت هنری فورد در برابر ساخت مدل‌های جدید عنوان کردند.

سرانجام فشار مدیران شرکت فورد برای جایگزینی مدل T جواب داد و در اواخر سپتامبر 1926 هنری فورد لجباز تسلیم شد. تولید سری T متوقف شد و این کارخانه مشغول ساخت خودروی جدید شد که با نام مدل A، نمادی از یک شروع ت ازه، شناخته ‌شد.

وعده داده شده بود که خودرو جدید در اولین روز آگوست 1927 تحویل داده شود، اما چنین اتفاقی نیفتاد. یعنی درست همان مشکلی که ماسک درمورد ضرب‌الاجل‌هایی که خودش تعیین‌کننده‌ آنهاست.

بازسازی خط تولید خودروی جدید فورد بیشتر از مدت زمان پیش‌بین شده طول کشید. هزینه آن ۲۵۰ میلیون دلار (حدود ۴.۳ میلیارد دلار امروز) بود و سرانجام خودروها تا اکتبر و نوامبر 1927 وارد بازار شدند.

مدل A ساخت فورد یک موفقیت محبوب و حیاتی برای این شرکت بود که به خاطر ظاهرش یک «لینکلن کوچک» نامیده می‌شد اما با قیمت بسیار پایین‌تر 385 دلار.

اما لجبازی در تولید محصول جدید و تاخیر در ارائه آن هرگز فورد را به موقعیت قبلی خود برنگرداند. فورد با این تاخیر، به جای رقابت با شورولت، رقیب جدید به نام جنرال موتورز هم پیدا کرده بود که با تولیدات مختلفش در هر محدوده قیمتی از هر دو کارخانه جلو زد. طولی نکشید که جنرال موتورز با استراتژی جدیدش سهم عمده بازار را از آن خود کرد.

برگردیم به سال ۲۰۲۴.

به نظر می‌رسد ایلان ماسک بیش از آنکه به تولید مدل‌های وعده‌ داده شده تسلا عمل کند، بیشتر روی استارتاپ موشکی‌اش (اسپیس ایکس) تمرکز کرده است.

از زمانی که کودکان از رانندگی والدینشان تعجب می‌کردند بیش از یکصد سال گذشته است. فقط چند سال لازم است تا دیگر کسی از در اختیار گرفتن خیابان‌ها توسط خودروهای بدون راننده تعجب نکند.

بی‌علاقگی ظاهری ماسک به ساخت خودروهای خودران در یکی از تازه‌ترین توییت‌هایش نمایان است «هر کار دیگری شبیه تغییرات روی کالسکه‌های دویست سال قبل است.»