انتخابات قرن دوم ترکیه؛ سوپاپ اطمینان در برابر اقتدار اردوغان؟

صد سال بعد از تاسیس جمهوری ترکیه، مهمترین انتخابات سال 2023 در چهارراه اروپا، آسیا و خاورمیانه برگزار شد تا «قرن دوم» ترکیه آغاز شود. از سواحل دریای اژه تا مرزهای ایران، میلیون‌ها ترک روز یکشنبه گذشته پای 191هزار و 884 صندوق رای حاضر شدند تا بین رجب‌طیب اردوغان و کمال قلیچدار اوغلو، یک نفر را برای ریاست‌جمهوری این کشور انتخاب کنند و تاریخی جدید برای ترکیه‌ای رقم زنند در جغرافیایی به شدت ژئوپلیتیک و غیرقابل تغییر اما گویا به نفع کسانی چون اردوغان. هرچند دو چهره دیگر نیز در این رقابت‌ها حضور داشتند و محرم اینچه که سه روز قبل از انتخابات، از این رقابت‌ها کناره‌گیری کرد اما درنهایت رجب طیب اردوغان با49.35 درصد آرا و کمال قلیچدار اوغلو با 45 درصد آرا به دور دوم انتخابات راه یافتند.

هنوز ساعتی از برگزاری دور اول انتخابات نگذشته بود که حزب قلیچدار اوغلو، خبرگزاری دولتی آناتولی را به دستکاری آرا متهم کرد. درحالی که برخی رسانه‌ها آرای اردوغان را بیش از آرای قلیچدار نشان می‌دادند اما منصور یاواش، شهردار آنکارا، و اکرم امام اوغلو، شهردار استانبول، که از قلیچدار حمایت می‌کردند اطمینان می‌دادند که آرای نامزد مورد حمایت آنها پیشتاز است. همزمان حزب جمهوری خلق ترکیه، اصلی‌ترین حزب اپوزوسیون این کشور، از مردم خواست که به نتایجی که خبرگزاری آناتولی منتشر می‌کند توجه نکنند.

در کنار انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه، انتخابات پارلمان این کشور هم انجام شد و در این انتخابات هم احزاب ائتلافی حامی اردوغان پیشتاز بودند. نکته قابل توجه در طول اعلام نتایج اولیه، ریزش شدید آرای اردوغان در شهرهای دیاربکر، تونجلی سایر شهرهای زلزله‌زده ترکیه بود.

ترکیه اردوغان

در آخرین روزهای کمپین‌های انتخاباتی ترکیه، هر دو نامزد اصلی این رقابت‌ها رو به سوی تاریخ آورده‌ بودند، تاریخی که به 100 سال قبل و زمان تاسیس جمهوری سکولار توسط مصطفی کمال آتاتورک در 1923 باز می‌گشت. اردوغان این انتخابات را انتخابات قرن می‌داند که کشور 85 میلیون نفری را در «آستانه قرن ترک» قرار داده است، «قرن فرزندان، جوانان و زنان ما». قرن ترکی را که اردوغان از آن نام می‌برد می‌توان ربط داد به تعهدی که این کشور برای قوی‌تر کردن ناتو و استقلال بیشتر کشور در بخش فناوری‌ها و به‌ویژه فناوری‌های دفاعی دارد. اردوغان از ماه‌ها پیش تبلیغات خود را آغاز کرده بود و توانست به سرعت از اولین خودروی برقی، جت جنگنده و اولین ناو هواپیمابر ترکیه رونمایی کند. اکنون بیش از 70 درصد تجهیزات نظامی ترکیه در داخل کشور ساخته می‌شود. اما کارشناسان سیاسی بر این باور هستند که «قرن ترک اردوغان» چیزی بیش از هواپیمای جنگی و کشتی‌سازی و خودروسازی است. کمتر کسی شک دارد که اردوغان به سال 2023 به عنوان آستانه‌ای برای تسریع کنار گذاشتن میراث سکولار آتاتوک و حرکت به سمت یک کشور محافظه‌کارتر نگاه می‌کند. او در کمپین‌های رقابتی حفظ ارزش‌های خانودگی و حمله به جامعه دگرباشان جنسی در دستور کار خود قرار داده بود. با این حال دیمیتری بچف، استاد دانشگاه آکسفورد و نویسنده کتاب «ترکیه در دوران اردوغان: چگونه کشور از دموکراسی و غرب دور شد» نوشت: «در نهایت ترکیه دموکراسی را احیا خواهد کرد. اما این یک چشم‌انداز قریب‌الوقوع نیست. حکومت اردوغان بستر حمایت مردمی را حفظ کرده است».

آتاتورک از خاکستر امپراطوری عثمانی دولتی سکولار و مدرن ساخت مطابق با مدل‌های غربی؛ او حتی حروف لاتین را به کار گرفت و فینه را ممنوع کرد. آتاتورک می‌دانست که فرهنگ زبان است. او در تلاش بود فرهنگی جدید، نه بر اساس امپراطوری عثمانی چند قومی و چند زبانه، بلکه بر اساس ترک بودن بنا کند. درحالی که دولت پوپولیست اسلامی اردوغان به اندازه یک دنیا از دنیای آتاتورک دور است. در دهه اول قرن بیست‌ویکم، به نظر می‌رسید که آنکارا ممکن است به همان مسیری ادامه دهد که در آن متحد خوب ناتو و خواستار مشتاق عضویت در اتحادیه اروپا بود. با این حال، ریشه‌های جغرافیایی، تاریخی و ایدئولوژیکی در تضاد با این راهبرد بود و رویدادهای بعدی باعث شد که این عوامل به صورت طرز فکر بسیار متفاوتی ظاهر شود. مسیر اردوغان چرخشی بود به گذشته برای شکل دادن به آینده. 20 سال طول کشید تا بیشتر پایه های آنچه دموکراسی سکولار بود در ترکیه برچیده شود.

انتخابات 2023 به واقع یک همه‌پرسی بود برای چشم‌انداز آتی ترکیه و اردوغان به دنبال آن بود که از اپوزوسیون تصویری خلق کند غرب‌گرا و برده نهادهای مالی بین‌المللی چون صندوق بین‌المللی پول.

از سویی اردوغان در برابر این اتهام غرب که می‌گویند ترکیه با کرملین مماشات می‌کند، مقاومت کرده و حتی ادعای قلیچدار مبنی بر دخالت روسیه در این انتخابات را به باد استهزا گرفته بود.

ترکیه قلیچدار

در طرف مقابل اردوغان، قلیچدار بر آن بود تا ردایی بی‌عیب‌ونقص از آتاتورک را به تن کند. او بر این باور بود که بعد از کنار زدن اقتدارگرایی اردوغان، ترکیه باید در مسیر هنجارهای دموکراتیک اروپایی گام بردارد. کار به جایی رسید که اردوغان آخرین کارزار انتخاباتی خود را در مسجد بزرگ ایاصوفیه به پایان برد و قلیچدار بر مزار آتاتورک. قلیچدار در جمع هواداران خود فریاد می‌زد که تمام ترکیه را به ترکیه آتاتورک تبدیل خواهد کرد. قلیچدار به هواداران خود می‌گفت آیا قرار است مردمی باشیم که صرفا یاد آتاتورک را گرامی می‌داریم یا به آنچه که او گفته هم عمل می‌کنیم.

قلیچداراوغلو در مخالفت کامل با اردوغان، که مخالفان را بازداشت کرده و بر قوه قضائیه و رسانه‌ها نفوذ زیادی دارد، اصرار دارد که ترکیه را به سمت اصلاحات مورد نیاز برای حرکت به سمت عضویت در اتحادیه اروپا خواهد برد. او در مصاحبه با پالیتیکو گفته بود «مهم نیست که اتحادیه اروپا ما را بپذیرد یا نه. مهم این است که تمام استانداردهای دموکراتیکی را که اتحادیه پیش‌بینی می‌کند به کشور ما بیاوریم. ما بخشی از تمدن غرب هستیم. بنابراین اتحادیه اروپا ممکن است ما را بپذیرد یا نپذیرد، اما ما آن استانداردهای دموکراتیک را ارائه خواهیم کرد. اتحادیه اروپا به ترکیه نیاز دارد».

انتخابات چگونه گذشت؟

پیش از شروع انتخابات، شایعه‌ای وجود داشت که می‌گفت احتمالا ارتش در روند رای‌‌گیری دخالت خواهد کرد. حزب جمهوری خلق هم سلیمان سویلو، وزیر کشور، را متهم کرده بود که قصد دستکاری در انتخابات را دارد. این حزب اصلی اپوزیسیون ترکیه می‌گوید که سویلو از فرمانداران خواسته که در شب انتخابات از ارتش حمایت کنند. شورای عالی انتخابات ترکیه (YSK) هم درخواست وزارت کشور برای جمع‌آوری و ذخیره نتایج انتخابات را در پایگاه داده خود رد و پلیس و ژاندارمری را هم از جمع‌آوری نتایج انتخابات منع کرد.

خود اردوغان هر نوع هراس از مصادره نتایج انتخابات را کم اهمیت جلوه می‌داد و وقتی خبرنگاری از او پرسید که اگر شکست بخورد آیا امکان دارد سمت خود را کنار نگذارد، گفت این ادعاها مضحک هستند « ما در ترکیه با ابزارهای دموکراتیک و با حسن نیت مردم به قدرت رسیدیم. اگر آنها تصمیم متفاوتی بگیرند، هر آنچه که دموکراسی ایجاب می کند، ما همان را انجام خواهیم داد.»

انتخابات حیاتی برای اروپا و خاورمیانه

نتیجه انتخابات ترکیه هر آنچه که باشد باعث خواهد شد تا مشخص شود که نقش ترکیه در ناتو از این پس چگونه تعریف می‌شود، روابط این کشور با ایالات متحده، روسیه و اروپا به کجا ختم خواهد شد، نقش ترکیه در جنگ اوکراین چه تغییری خواهد کرد، سیاست مهاجرتی ترکیه به عنوان دروازه اروپا به کجا خواهد رسید و تنش‌ها در مدیترانه شرقی چگونه مدیریت خواهند شد. به رغم رابطه نزدیکی که ادعا می‌شود بین پوتین و اردوغان وجود دارد، رابطه این دو کشور همیشه پر تنش بوده است. تیم مارشال، جغرافی‌دان، روزنامه‌نگار و متخصص دیپلماسی، رابطه بین پوتین و اردوغان را به «دشمن دوست‌نما» تعبیر می‌کند. او معتقد است که در جبهه دیپلماتیک ترکیه به طور فزاینده‌ای منزوی شده است. او می‌نویسد «ترکیه معتقد است به عنوان نگهبان اصلی جناح جنوبی ناتو، میزبان پایگاه هوایی آمریکا در اینجرلیک، میزبان پایگاه زمینی ناتو در ازمیر و سامانه راداری هشدار اولیه در کورجیک در مرکز کشور، برگ برنده را در دستان خود دارد. این‌ها کارت‌های بازی قدرتمندی هستند اما ناتو کارت‌های دیگری هم دارد، حتی اگر ترجیح دهد با آنها بازی نکند. در صورت اجبار، ناتو می‌تواند به جبران از دست دادن ترکیه، تاسیسات خود را در یونان و رومانی برپا کند و این پایگاه‌ها درست رو‌به روی دریای مدیترانه و دریای سیاه خواهند بود. ناتو همچنین می‌تواند با شیرین‌زبانی رضایت امارات را برای میزبانی از پایگاه هوایی جلب کرده و درد از دست دادن اینجرلیک را تسکین دهد.» این همه در زمانی اتفاق خواهد افتاد که حکومت 20 ساله اردوغان با سوءمدیریت اقتصادی و پیامدهای زلزله فاجعه باری دست به گریبان است و از سویی مخالفان تقریبا همگی پشت سر قلیچدار اوغلو هستند که خود را «گاندی ترک» می‌داند و نوید تغییرات بزرگی را داده است. این مخالفان می‌گویند ما از یک حکومت اقتدارگرایانه تک‌نفری به سمت نوعی کار تیمی دموکراتیک می‌رویم.

اپوزیسیون ترکیه، متشکل از احزاب مختلف که احتمالا بزرگترین نقطه مشترک آنها مخالفت با اردوغان است، مطمئن است که می‌تواند مذاکرات الحاق این کشور به اتحادیه اروپا را، که از سال 2018 به دلیل عقب‌نشینی ترکیه از اصول دموکراتیک متوقف شده، با انجام اصلاحاتی در زمینه حاکمیت قانون، آزادی‌ رسانه‌ها و غیرسیاسی کردن قوه‌قضائیه از حالت تعلیق بیرون آورد. آنها خواستار آزادی دو تن از شناخته‌شده‌ترین رهبران مخالفان زندانی، یعنی صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر حزب دموکراتیک خلق‌های طرفدار کُرد‌ها و عثمان کاوالا، مدافع حقوق بشر هستند.

با این حال کارشناسان بر این باورند که حتی اگر حکومت در ترکیه عوض شود باز هم مذاکرات برای الحاق این کشور به اتحادیه اروپا بسیار پیچیده و دشوار خواهد بود چون احساسات ضدغربی در این کشور بسیار قدرتمند هستند.

اما در خود اتحادیه اروپا نیز چندان نزدیکی با ترکیه احساس نمی‌شود و کشورهایی چون فرانسه و اتریش مخالف پیوستن این کشور به اتحادیه هستند. سینان اولگن، دیپلمات سابق ترکیه و کارشناس اندیشکده کارنگی می‌گوید که کاهش اعتماد متقابل بوده، در همه زمینه‌ها از اتحادیه‌های گمرکی و آزادی ویزا گرفته تا همکاری در زمینه تغییرات اقلیم، امنیت، دفاع و توافقنامه‌های مهاجرت.

با این حال ترکیه برای ایجاد ارتباط با اتحادیه اروپا، مخالفت با حضور سوئد در ناتو را کنار گذاشت. بسیاری بر این باورند که اگر اردوغان انتخاب شود اجازه حضور سوئد در ناتو صادر خواهد شد. به هر حال، متحدان ناتو نقش مهمی در کمک رسانی به زلزله داشتند. ابراهیم کالین، سخنگوی ریاست‌جمهوری ترکیه می‌گوید که درها به روی سوئد بسته نیست، اما اصرار دارد که مسئولیت تعیین چگونگی ادامه کار بر عهده استکهلم است.

روابط با آمریکا

روبط نظامی ترکیه با ایالات متحده در سال 2019 و به هنگام خرید موشک‌های اس‌400 ساخت روسیه به تیرگی گرایید، در مقابل ایالات متحده هم آنکارا را از برنامه جنگنده‌های F35 خارج و صنعت دفاعی ترکیه را تحریم کرد. از طرفی دیدار قلیچدار با سفیر ایالات متحده در آنکار خشم اردوغان را برانگیخت و وی این اقدام را دخالت در انتخابات تعبیر کرد.

پس از حمله روسیه به اوکراین، ترکیه خود را به عنوان یک میانجی معرفی کرد. این کشور همچنان به ارسال تسلیحات، به ویژه پهپادهای بایراکتار، به اوکراین ادامه می‌دهد، اما روسیه را نیز تحریم نمی‌کند. این کشور همچنین میانجی‌گر توافقی با سازمان ملل شده که امکان صادرات غلات اوکراین را از دریای سیاه فراهم می‌کند. اردوغان برای سودبردن بیشتر از این جنگ، در حالی که معتقد است در قبال روسیه سیاست استراتژیکی در پیش گرفته، به فنلاند برای پیوستن به ناتو چراغ سبز نشان می‌دهد و موافقت می‌کند که سوئد هم به ناتو بپیوندد اما از احتمال حضور پوتین در مراسم افتتاح اولین راکتور هسته‌ای این کشور ساخته شده توسط روس‌اتم روسیه سخن می‌گوید. با این حال مقامات ترک بر این باور هستند که باید مدام به روسیه یادآور شوند که ترکیه عضو ناتو است و اتفاقا پوتین هم به این باور رسیده است. اما کارشناسان و مخالفان دولت در داخل ترکیه بر این اعتقاد هستند که روابط ترکیه و روسیه، رابطه‌ای است بر پایه روابط اردوغان و پوتین؛ موضوعی که بسیاری تاکید دارند که باید تغییر کند و انتخابات ترکیه می‌تواند تکلیف چنین انتظاری را برآورده کند.

سوریه و یونان

ترکیه میزبان حدود 4 میلیون مهاجر سوری است. وجود این میزان مهاجر در ترکیه برای این کشور مشکلات بسیاری به وجود آورده و قلیچدار اوغلو متعهد شده که زمینه‌های بازگشت این مهاجران را به کشورشان فراهم کند. اما مهاجرانی که بیش از 10 سال است در ترکیه زندگی می‌کنند احتمالا چندان تمایلی به بازگشت به کشوری جنگ‌زده نخواهند داشت. درحالی که اردوغان می‌خواهد روابط نزدیکی با سوریه برقرار کند، بشاراسد شرط برقراری روابط با ترکیه را در خروج کامل نظامیان ترک از سوریه می‌داند.

روابط ترکیه و یونان هم همیشه پر از تنش بوده و این تنش‌ها مخصوصا بر سر جزایر یونانی نزدیک سواحل ترکیه و نیز اکتشافات ترکیه در مدیترانه و دریای اژه بیشتر نمود داشته و حتی تا تهدید «ما یک شب خواهیم آمد» اردوغان هم پیش رفته است. اما اخیرا دو کشور تصمیم گرفته‌اند این روابط را تا حدی بهبود بخشند. ترکیه قرار است برای کسب کرسی غیردائم شورای امنیت سازمان ملل برای بازه زمانی 2025 تا 2026 به نفع یونان رای دهد و یونان هم از نامزدی ترکیه در دبیرخانه سازمان بین‌المللی دریانوردی حمایت کند. گرم شدن روابط تا حدی پیش رفته که وزرای دفاع و مهاجرت یونان از ترکیه دیدار کردند و وزیر دفاع ترکیه ابراز امیدواری کرد تا دریای مدیترانه و اژه «دریاهای دوستی» بین دو کشور باشد و این دو کشور بتوانند به زودی باهم مانور مشترک برگزار کنند. تحلیلگران سیاسی امیدوارند این نزدیکی بتواند اختلاف بین دو کشور بر سر مرزهای دریایی و اکتشافات انرژی را مرتفع کند. پالیتیکو می‌نویسد یونان، قبرس و خط لوله ایست‌مد که میادین گازی لویان اسرائیل و آفرودیته قبرس را به یونان و ایتالیا وصل ‌می‌کند، برای ترکیه اهمیت حیاتی دارد اما تغییر دولت در ترکیه تغییر چندانی در مواضع این کشور بر سر چنین موضوعاتی به‌وجود نخواهد آورد. ترکیه به این نتیجه رسیده که زمانی روابط با اروپا و ایالات متحده عادی می‌شود که ابتدا روابط با یونان عادی شود.

سیاست‌های داخلی

آنچه که در انتخابات ترکیه غیر قابل انکار است تغییری خواهد بود که در صورت پیروزی رقیب اردوغان در این کشور مشاهده خواهد شد. رسانه‌های جهان از دیدگاه‌های مختلف این انتخابات را زیر نظر داشته‌اند اما تقریبا همه این رسانه‌ها متفق‌القول بوده‌اند که اگر اردوغان بازنده این انتخابات شود، تغییرات سیاسی خیره‌کننده‌ای با پیامدهای جهانی به بار خواهد آمد. نشریه اکونومیست معتقد است که مردم ترکیه آزادتر، و به مرور زمان مرفه‌تر خواهند شد و دولت جدید می‌تواند روابط ترکیه را با غرب بهبود ببخشد. درواقع به باور تحلیلگران اردوغان بازیگری مخرب در خاورمیانه بوده و روابط این کشور با روسیه، مشکلی است که اروپا را درگیر کرده است. اکونومیست بر این باور است که «در دورانی که اقتدارگراها از هند تا مجارستان بر سر قدرت هستند، کنار رفتن مصالمت‌آمیز اردوغان از قدرت، نشان آن خواهد بود که می‌توان استبداد را شکست داد». اردوغان در طول حکمرانی 20 ساله خود به تدریج تمامی نهادهای دموکراتیک را تضیف یا به طور کلی کنار گذاشت. در حالی که اپوزیسیون ترکیه وعده داده است که این نهادها را به قدرت بازخواهد گرداند.

اردوغان در داخل کشور هم سیاست‌های اقتصادی متناقض و گاه بسیار آسیب‌رسانی در پیش گرفت که ضرر و زیان آن اکثرا متوجه ترک‌های طبقه متوسط ترکیه بود. او سه رئیس بانک مرکزی را در دو سال عوض کرد، داماد خود را به سمت وزارت دارایی رساند و بانک‌ مرکز را ملزم کرد سیاست‌ پولی بی‌‌منطق و هردنبیلی را در پیش بگیرد. این سیاست‌ها هرچند باعث شد رشد اقتصادی ثابت بماند اما تورمی به همراه داشت که سال گذشته به 86 درصد رسید و امسال همچنان بیش از 40 درصد است. قلیچدار اوغلو قول داده اگر برنده انتخابات شود استقلال بانک مرکزی را تضمین کند و تورم را تک رقمی کند. این امر می‌تواند تا حدی به افزایش سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور منجر شود اما در ترکیه مثل همه کشورهای خاورمیانه تنها اقتصاد نیست که به اصلاحات نیاز دارد.

خاورمیانه نماد جغرافیای اقتدارگراهاست و ترکیه از این امر مستثنی نیست. یکی از نمادهای اقتدارگرایی در خاورمیانه و نیز ترکیه، نبود یک قوه قضائیه مستقل است. رسانه‌ها نیز بخش دیگری است که در ترکیه نیاز به اصلاحات اساسی دارد. رسانه در این کشور با ارعاب و تهدید و نیز با فروش سازمان‌یافته مجوز آنها به نزدیکان اردغان، سرکوب می‌شوند، ترفندی که در خاورمیانه به خوبی کارگر افتاده. تغییرات قانون اساسی هم از جمله اقدامات اردوغان در ترکیه بود، تغییراتی که معمولا در چنین حکومت‌هایی نه در جهت رفاه جامعه که در جهت تثبت قدرت حاکم انجام می‌شود. در ترکیه هم با اختیاراتی که اردوغان برای خود به‌دست آورد عملا توان این را یافت که بدون درنظر گرفتن پارلمان و صرفا با فرمان‌های اجرایی حکومت کند. قلیچدار قول داده که این روند را نیز متوقف خواهد کرد. از سویی دادستان‌هایی که اردوغان به خدمت گرفته با اتهامات ساختگی چون تروریسم، فعالان و سیاست‌مداران را زندانی یا از صحنه سیاست بیرون می‌رانند. رهبر حزب اصلی کرد این کشور که سومین حزب بزرگ ترکیه است با ممنوعیت فعالیت سیاسی مواجه است، شهردار استانبول تهدید شده که زندانی خواهد شد و از فعالیت‌های سیاسی منع می‌شود. مقامات از انتقاد از رئیس‌جمهور بیمناک هستند و اگر صحبتی با رسانه‌ها دارند خواستار آن هستند که ناشناس باقی بمانند. با این اوصاف کسی شک ندارد اگر اردوغان دوباره رئیس جمهور شود کمترین تغییری در این اوضاع رخ نخواهد داد. اما آنهایی که با این سیاست‌های اردوغان مخالف هستند دل به شعارهای قلیچدار بسته‌اند.

سیاست خارجی

اکونومیست در تحلیلی از انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه بر این باور است که «پیروزی اپوزیسیون در این انتخابات برای همسایگان ترکیه نوید روزهای بهتر را دارد و از نظر ژئوپلیتیکی هم برای غرب ارزشمندتر است». ترکیه این‌روزها اختلافات زیادی با غرب دارد. با این حال هنوز به دنبال پیوست به اتحادیه اروپاست. اما برای اتحادیه اروپا پذیرش «ترکیه‌ی اردوغان» احتمالا بسیار بدتر از تحمل «مجارستانِ ویکتور اوربان» است. قلیچدار از این نقطه ضعف اردوغان به خوبی آگاه است. او مدام تاکید می‌کند که به دادگاه‌های حقوق بشر اروپا احترام خواهد گذاشت و آزادی زندان سیاسی اردوغان را تضمین می‌کند. اگر چنین اتفاقی رخ دهد احتمالا اروپا تسهیل ویزا برای ترک‌ها، بهبود دسترسی ترکیه به بازار واحد اروپایی و همکاری نزدیک‌تر سیاست‌خارجی با ترکیه را در دستور کار خود قرار دهد.

تحلیلگران بر این باورند اگر اردوغان برود باید منتظر ترمیم شکاف بین ترکیه با ناتو باشیم. پذیرش دیگر اعضای اروپایی که با اردوغان روابط خوبی ندارند در ناتو راحت‌تر خواهد بود و روابط ترکیه با ایالات متحده که به دلیل روابط ترکیه با روسیه و حملات این کشور به کردهای سوریه به تیرگی گراییده بهبود خواهد یافت. اما در یادداشتی که اکونومیست درباره سیاست‌خارجی ترکیه بعد از باخت احتمالی اردوغان نوشته، می‌نویسد سیاست اردوغان در خصوص اوکراین در دولتی غیراردوغانی ادامه یابد. به‌گفته اکونومیست «ترکیه همچنان به اوکراین پهپاد خواهد داد اما تحریم‌های روسیه را اجرا نخواهد کرد چون ترکیه هم به گردشگران روسیه نیاز دارد و هم به گاز روسیه». اکونومیست معتقد است «مهمتر از همه اینها، نشانه‌هایی است که اپوزیسیون ترکیه به همه‌جای دنیا ارسال می‌کند. در سراسر دنیا مستبدان بسیاری دموکراسی‌ها را بدون از بین بردن کامل آن و تنها با از بین بردن نهادها و قواعد حاکم بر آن تضعیف می‌کنند»؛ نهادهایی که محدودکننده قدرت حکام هستند. وی‌دِم، که یک سازمان تحقیقاتی است، در گزارشی می‌نویسد که «هم‌اکنون حکومت 56 کشور در دنیا خودکامه‌های انتخابی هستند درحالی که این رقم در پایان جنگ سرد تنها 40 کشور بود». یکی از همین خودکامه‌های انتخابی، آندرس مانوئل لوپز اوبرادور، رئیس‌جمهور مکزیک، است که در تضعیف قوه قضائیه و اقتدار انتخاباتی با قدرت عمل کرده است. در هند هم اپوزیسیون شکننده به قدرت‌گیری بیش از حد نارندرا مودی ختم شده، نخست‌وزیری که تنها با 37درصد آرا حالا بر هند مسلط است و رهبر مخالفان با احتمال زندانی شدن مواجه شده است. لهستان نیز وضع مشابهی دارد و اپوزیسیون این کشور انتخابات پس از انتخابات در برابر حزب حاکم پوپولیست کنار گذاشته شده‌اند. تا به امروز اما در ترکیه اپوزیسیون و در راس آنها، قلیچدار، نشان داده که می‌تواند اجماعی دور خود شکل دهد و اگر پیروز انتخابات شود لحظه بزرگی برای ترکیه و اروپا و نیز دموکراسی جهانی خواهد بود.

منبع: هفته نامه صدا

فاطمه لطفی