برداشت آب های زیرزمینی از مرحله خطرناک گذشته است

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور درباره علل فرونشست در تهران توضیحاتی را ارائه کرد.
به گزارش «انرژی امروز» از ایلنا، محمد حسن نامی  درباره علل فرونشست زمین در تهران در پی فرونشست در خیابان ونک که هفته گذشته اتفاق افتاد، گفت: پدیده فرونشست   یک زمین لرزه خاموش محسوب می شود وبرداشت بی‌رویه از منابع محدود آب‌های زیرزمینی و عدم طرح الگوی کشت ازدلایل عمده وقوع این پدیده، است.
وی ادامه داد: خسارت به سازه‌های مختلف از جمله خیابان‌ها، پل‌ها، ساختمان‌ها و زیرساخت‌های انتقال برق و آب گاز و…یکی از خطرناکترین پدیده‌های فرونشست است. غیرقابل برگشت‌پذیری پهنه‌ای که دچار فرونشست شده نیز از دیگر مخاطرات این پدیده است، چراکه وقتی آب‌های سفره‌های زیرزمینی را خالی می‌کنیم اگر ظرف دو سال جایگزین نشود، با مرگ آبخوان‌ها مواجه خواهیم شد و این آبخوان‌ها فروخواهد ریخت و در نتیجه اگر بعد آبی را هم داشته باشیم دیگر آبخوانی نداریم که آب را ذخیره کنیم.
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور گفت: در همه دنیا به این صورت است که اگر به محدوده‌ای برسند که ۲۰درصد از آب‌های زیرزمینی را برداشت کنند، به خط قرمز رسیده‌اند ولی ما در برخی از جاها ۸۰تا ۸۵درصد از آبهای زیرزمینی برداشت کرده‌ایم، به این معنی که در حقیقت از مرحله خطر، خطرناک و بسیار پرخطر عبور کرده‌ایم و ضروری است برای این موضوع فکری کنیم.
وی ادامه داد: نرخ فرونشست در دشت‌های کشور از ۱۲تا ۱۵سانتی‌متر است که بسیار شدید و خطرناک است و نرخ فرونشست در استان تهران 18 میلیمتر درسال  است، چراکه در تهران آب زیادی از سفره‌های زیرزمینی استان خارج می‌شود. البته راهبرد قبلی این بود که ۷۵درصد از آب‌های سطحی و ۲۵درصد از آب‌های چاه استفاده کنیم ولی  این موضوع برعکس شده است ؛در نتیجه هر روز چاه‌های جدیدی   وارد مدار می‌شود و این خطری است برای استان تهران که باید در  این موضوع فکری کرد .

نامی با بیان اینکه براساس استانداردهای جهانی و اتحادیه اروپا ۴میلی متر فرونشست در سال طبیعی است، تصریح کرد: در برخی از کشورها آبخیزداری و آبخوان داری به معنای کامل انجام شده است، اما   در کشورمان برای حدود ۲۰تا ۳۰میلیون هکتار آبخیزداری انجام داده‌ایم و ۹۳میلیون هکتار همچنان باقی مانده است.
وی با بیان اینکه میزان فرونشست در سال نماد بحران است، گفت: در ۴۰۶تا ۴۰۹دشت کشور از جمله اصفهان، کرمان، یزد و… از مرز بحران گذر کرده‌ایم، باید فکری برای این موضوع بکنیم به ویژه اکنون در دولت جدید باید مهمترین مساله راهبردی همین موضوع باشد.
وی   درباره علل فرونشست در پهنه‌های شهری و کلانشهری گفت: یکی از این عوامل، افزایش سطوح عایق و عدم نفوذ آب به زمین است، یعنی اگر   عایق‌بندی را افزایش دهیم این نفوذ آب به زمین کمتر می‌شود، همچنین مهار کردن آب‌های ورودی به شهر و انباشت آن در پشت سدها  ست که این کار باعث می‌شود آب سفره‌های زیرزمینی را پر نکند. ما تعداد زیادی چاه‌های غیرمجاز داشتیم، در یکی از دولت‌ها نیز هر چه چاه غیرمجاز بود را مجاز کردند، درست است که من در آن زمان در این سمت نبودم اما واقعا هر چه گفتیم و خطر را هشدار دادیم بی‌فایده بود و توجهی نشد. برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، عدم رعایت استاندارد ساخت و سازها در پهنه‌های مستعد فرونشست و انسداد مسیر قنات‌های قدیمی از عوامل موثری بر فرونشست  است که باید به آنها توجه شود.
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور درباره راهکارهای جلوگیری از فرونشست گفت: هدایت آب‌های سطحی در قالب آبخوانداری و آبخیزداری از مهمترین این اقدامات است. وقتی آبخیزداری کامل شود هم آب داریم و هم از فرسایش خاک نیز جلوگیری می‌شود.
نامی تاکید کرد: همچنین انتقال پساب فاضلاب به دشت‌های فرونشستی از دیگر اقداماتی است که می‌توان انجام داد. قرار بود تا پایان برنامه ششم همه شرکت‌های صنعتی پساب‌ها را به دشت‌ها منتقل کنند که تا کنون حدود یک پنجم این کار را کرده‌اند و بقیه آن مانده است و باید این کار را انجام دهیم. ضمن آنکه اجرای طرح تغییر الگوی کشت نیز یکی دیگر از این راهکارها ست.
وی ادامه داد: آب داریم و بحران مدیریت آب هم داریم. باید آب را هدایت کنیم که ضمن آنکه حوزه‌های آبخوان را فرابگیرد و هم آب شرب را برای مردم فراهم کنیم و سدها برق تولید کنند هم اینکه   بتوانیم کشاورزی را داشته باشیم. البته در کشاورزی باید به سمت الگوی‌های کشت نوین برویم یعنی کشت دانه در خاک و کشت در آب که محصولات بهتر و سالمتری دارد. باید اجرای طرح الگوی کشت را  در نظر بگیریم تا چه کشتی داشته باشیم که از آب کمتری استفاده شود  یا در جایی که آب به میزان کافی دارد از این کشت‌ها استفاده کنیم.
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور خاطرنشان کرد: انسداد چاه‌های غیرمجاز و تعدیل پروانه‌های چاه‌های مجاز که البته در وزارت نیرو اقداماتی در این زمینه انجام شده  ، از دیگر مواردی است که باید مورد توجه باشد.
وی درباره علل فرونشست زمین در خیابان ونک گفت: ترکیدگی لوله آب از علل فرونشست در این خیابان بود. البته آب غیرشرب بود. سایر علل فرونشست در شهر تهران ناشی از رشته‌های قنات قدیمی رها شده است، ساختمان ساخته شده اما توجه نکرده است که این قنات باید مسیر قبلی خود را ادامه دهد، چراکه آب وجود دارد و وقتی با بتون جلو  آب      بسته شده است در زمین نفوذ می کند  و هر لحظه امکان دارد در جاهای دیگر نیز فرونشست رخ دهد. تا شش دهه قبل مردم تهران از این قنوات برای آب شرب و مصرفی استفاده می‌کردند و   همچنان وجود دارند کمااینکه حدود ۸۰درصد آنها هم آب دارند، اما این آب مسیرش قطع شده است، وقتی مسیر قطع می‌شود آب در جای دیگری وارد می‌شود و این  موضوع بسیار مهمی است.
وی سپس بابیان این که  گودبرداری و احداث زیرزمین‌هایی که منجر به انسداد مسیر آب می‌شود، باید مورد توجه باشد افزود: باید دقت کنیم دچار فرسودگی زیرساخت‌های حیاتی مانند آب و فاضلاب و برق و گاز نشویم.