بند «ع» تبصره هشت قانون بودجه راهی برای دور زدن تغییرات اقلیمی

در کشورهایی همچون ایران، تلفیق استراتژی‌های بازچرخانی با سیاست‌های کاهش مصرف، نظارت بر کشاورزی و مدیریت بحران آب، راهکاری اساسی برای کاهش تأثیرات تغییرات اقلیمی و تقویت ذخایر آب خواهند بود و به نظر می رسد توجه به بند «ع» تبصره هشت قانون بودجه 1402 در شرایطی که سرنوشت جهان با تغییرات اقلیمی گره خورده است، برای برون رفت از چالش‌های کم آبی می‌تواند بسیار موثر باشد.

به گزارش «انرژی امروز» از وزارت نیرو، در شرایطی که در پنج دهه گذشته کشور شاهد روند تغییر بارش‌ها شده و نزولات جوی به‌شدت کاهش یافته است، منابع آب تجدیدپذیر ایران از ۱۳۰ میلیارد مترمکعب در سال ۱۳۷۳ به ۱۰۳ میلیارد در سال ۱۴۰۰ کاهش یافته است، پیشبرد برنامه‌ای جامع برای مدیریت منابع آب کشور در همه بخش‌ها لازم و ضروری به نظر می‌رسد.
“محمدرضا کاویانپور” رئیس موسسه تحقیقات آب کشور در این رابطه با بیان اینکه بارندگی‌ در حوضه‌های آبریز بزرگ کشور 40 تا 50 درصد کاهش یافته است، گفت: بر اساس الگوی پیش‌بینی درموسسه تحقیقات آب کشور، انتظار می‌رود در سه ماهه دی‌، بهمن و اسفند، میزان بارندگی تقریبا در همه مناطق کشور زیر نرمال باشد.
این گزارش می‌افزاید: بر اساس داده‌های دفتر مطالعات پایه، میزان بارش کشور از ابتدای سال آبی تاکنون 50 میلی‌متر ثبت شده، به طوری‌که نسبت به میانگین بلندمدت 34 درصد کاهش یافته است.
تغییرات اقلیمی در برخی مناطق منجر به کاهش بارش و خشکسالی‌های مکرر می‌شود که می‌تواند به کاهش آب‌های سطحی و زیرزمینی منجر شود. یا افزایش دما باعث تبخیر بیشتر آب از سطح زمین و منابع آبی می‌شود، که این امر می‌تواند به کاهش دسترسی به آب‌های شیرین منجر شود.
در مجموع، تغییرات اقلیمی با تأثیر بر الگوهای بارش، دما و کیفیت آب، چالش‌های جدی برای مدیریت منابع آبی ایجاد می‌کند و نیاز به برنامه‌ریزی و اقدام‌های مؤثر برای مقابله با این چالش‌ها را بیشتر می‌سازد.
بر این اساس، نقشه راه آب باید شامل استراتژی‌هایی برای افزایش بهره‌وری و مدیریت بهینه منابع آبی باشد  که از جمله می‌توان به بازچرخانی آب اشاره کرد.
“عیسی بزرگ‌زاده” سخنگوی صنعت آب کشور با بیان اینکه هم‌اکنون حجم منابع آب تجدیدپذیر کشور برابر با 103 میلیارد مترمکعب است، اظهار داشت: در چنین شرایطی مجاز به مصرف 40 درصد (بیش از 40 میلیون مترمکعب) از این منابع هستیم، این درحالی است که میزان مصرف بخش‌های مختلف کشور از منابع آب تجدیدپذیر بیش از دو برابر یعنی حدود 94 میلیارد مترمکعب است.
در نقشه راه آب، تعیین شده است در افق 1420 مصارف از منابع آب متعارف از 94 میلیارد مترمکعب در کشور به 67 میلیارد مترمکعب برسد.
همچنین بر اساس نقشه راه آب، مصارف آب صنعتی از 3.7 میلیارد مترمکعب به حدود 7.8 میلیارد مترمکعب در کشور می‌رسد که 55 درصد آن از طریق منابع آب نامتعارف (دریا و پساب) و 45 درصد از منابع آب درون سرزمینی تامین خواهد شد.
بر اساس این گزارش، منابع آبی کشور محدود است و بر همین اساس ضروری است از این منابع به نحو مطلوبی استفاده شود؛ بازچرخانی آب آن هم پساب تصفیه‌شده و بهداشتی فاضلاب به دلیل پایداری آن، بهترین نوع منابع آبی برای مصارف صنعت و کشاورزی است.
این دست از منابع آبی وابستگی چندانی به شرایط بارشی کشور ندارند، صنایعی که با هزاران هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری راه‌اندازی شده‌‌اند و اشتغالزایی فراوانی را ایجاد کرده‌اند در صورت وابستگی به بارش‌ها ممکن است دچار چالش و ریسک شوند.
مجموع مصرف صنایع کشور از منابع آبی کمتر از 3 میلیارد‌متر مکعب (2.7 میلیارد مترمکعب) است، و اگر در کشور همه طرح‌های فاضلاب اجرایی شوند بیش از 4 میلیارد مترمکعب پساب بهداشتی خواهیم داشت، در حالی که امروز بیش از یک میلیارد مترمکعب آن تولید می‌شود. تخصیص این مهم به صنعت، جهش فعالیت صنعت کشور را به همراه خواهد داشت.
نکته اینکه بسیاری از صنایع کشور وجود دارند که به دلیل فقر منابع آبی، قادر نیستند زنجیره‌های تولید خود را کامل و طرح‌های توسعه‌ای را اجرایی کنند. زمانی که پساب طرح‌های فاضلاب به صنایع کشور تزریق شود با نتایج ارزشمندی روبرو خواهیم شد به طوری‌که بدون کوچکترین اختلالی، روند تولید به صورت طولانی‌مدت و مستمر در صنعت کشور امکان‌پذیر خواهد بود، همچنین صنایع به راحتی قادر خواهند بود طرح‌های توسعه‌ای خود را در کنار شهرها و بدون اعمال فشار بر منابع آبی شهری و روستایی اجرایی کنند که معنای آن توسعه پایدار است که بسیار ارزشمند است.
بر اساس این گزارش، در سال ۱۴۰۰ با توجه به حساسیت مصرف آب اقدامات ویژه‌ای در حوزه استفاده از پساب توسط وزارت نیرو صورت گرفت و موضوع استفاده از منابع آبی نامتعارف پساب یا بازچرخانی آب در بند “ع” تبصره ۸ قانون بودجه سال ۱۴۰۲ عنوان شد.
بر این اساس، اصلاح تخصیص منابع آبی در صنایع مورد تاکید قرار گرفت؛ تخصیص آب به صنایع از منابعی به‌جز آب شرب مدنظر قرار گرفت به طوری که پساب و آب‌های غیر متعارف جایگزین آب شرب و خام در صنایع شود.
در فرآیند بازچرخانی، سعی بر این است تا کیفیت پساب به حد مطلوبی برسد؛ به عبارت دیگر هدف اصلی در این فرآیند، جداسازی مواد معلق و آلاینده‌های موجود در فاضلاب است تا بتوان از پساب تولیدی در بخش‌های مختلف از جمله استفاده شهری (آبیاری فضای سبز، کارواش‌ها و شستشو)، استفاده تفریحی (آبیاری زمین‌های گلف، تفریحات آبی)، استفاده صنعتی (سیستم‌های خنک کننده، برج‌های خنک کننده، ساخت بتن و سایر مصارف صنعتی) و موارد زیست محیطی (تغذیه آبخوان‌ها) استفاده کرد.
در چنین شرایطی یکی از راه‌های حفاظت از آب، مصرف صحیح آب در حوزه‌های مختلف است یا به ‌عبارتی دیگر استفاده از پساب در بخش صنعت، کشاورزی و فضای سبز در واقع استفاده بهینه از آب است.
در کشورهایی همچون ایران، تلفیق استراتژی‌های بازچرخانی با سیاست‌های کاهش مصرف، نظارت بر کشاورزی و مدیریت بحران آب، راهکاری اساسی برای کاهش تأثیرات تغییرات اقلیمی و تقویت ذخایر آب خواهند بود. به‌نظر می‌رسد تمرکز بر آموزش و آگاهی‌بخشی به جامعه، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و تدوین قوانین شفاف، کلید موفقیت در مدیریت پایدار منابع آب در ایران و دیگر نقاط جهان خواهد بود.
در همین راستا “عباس علی آبادی” وزیر نیرو تاکید کرده است که موضوع بازچرخانی و تصفیه آب از برنامه‌های مهم و جدی وزارت نیرو است و هدف ما بر این است تا از یک آب چندین مرتبه استفاده شود.
به نظر می رسد توجه به بند «ع» تبصره هشت قانون بودجه 1402 در شرایطی که سرنوشت جهان با تغییرات اقلیمی گره خورده است و با توجه به رشد روز افزون جمعیت، صنعت و کشاورزی برای برون رفت از چالش‌های کم آبی می‌تواند بسیار موثر باشد.
“هاشم امینی” مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در این باره گفته؛ در شرایطی که پیامدهای پدیده تغییر اقلیم طی سال‌های اخیر اثرات مخربی بر منابع آبی ایران به جای گذاشته است، لزوم توجه به تنوع‌بخشی به منابع تامین آب در حوزه‌های مختلف شرب، صنعت و کشاورزی یکی از اولویت‌های متولیان امر به شمار می‌آید و این موضوع به‌ویژه در چارچوب تأمین نیازهای روزافزون آب در کشور، اهمیت دوچندانی پیدا کرده است.
این گزارش می افزاید: توسعه زیرساخت‌های جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب و به تبع آن استفاده از پساب، از جمله راهبردهای اساسی وزارت نیرو برای تامین آب مورد نیاز صنایع غیرخوراکی است. در حال حاضر، ۲۷۳ تصفیه‌خانه فاضلاب با ظرفیت شش میلیون متر مکعب در شبانه‌روز در مدار بهره‌برداری قرار دارد و ۱۰۰ تصفیه‌خانه با ظرفیت دو میلیون متر‌مکعب در شبانه‌روز نیز در حال ساخت است که با اختصاص به‌موقع اعتبارات، این تعداد تصفیه‌خانه نیز به مدار بهره‌برداری افزوده خواهند شد.