تقریبا همه مبادلات تجاری ایران به نوعی قاچاقی انجام می‌شود
یک دیپلمات سابق و فعال اقتصادی می‌گوید: تحریم‌ها در ایران زیرشاخه جدید ایجاد کرده که من این پدیده را قاچرات می‌نامم، قاچرات در اصطلاح عامیانه همان صنعت قاچاق است، اما این صنعت در ایران به‌شدت مترقی و پیشرفته کار می‌کند و تقریبا همه مبادلات تجاری ایران به نوعی قاچاقی انجام می‌شود. به همین دلیل است که ایران وارد FATF نمی‌شود.
به گزارش «انرژی امروز» از روزنامه هم‌میهن، مدت‌هاست که آماری از میزان فروش نفت یا گاز از سمت نهادهای رسمی منتشر نمی‌شود و فقط گاهی مقامات مسئول در رابطه با میزان فروش نفت اظهارنظر می‌کنند. مثلا بسیاری از مقامات می‌گویند: «صادرات نفت ایران از روزانه دو میلیون بشکه عبور کرد، اما نمی‌گویند این دو میلیون بشکه نفت به چه قیمتی فروخته می‌شود و پول نفت‌های فروش‌رفته حالا کجاست؟»
فریدون مجلسی، دیپلمات سابق و فعال اقتصادی در گفت‌وگو با هم‌میهن گفت: «در ایران شفافیت که اصل اساسی مبارزه با فساد، قانون‌مداری و برابری شهروندان در برابر قانون است، به دلیل شرایط استثنایی رعایت نمی‌شود.»
چرا تجارت تاریک نفت در ایران شکل گرفت؟
در ایران شفافیت که اصل اساسی مبارزه با فساد، قانون‌مداری و برابری شهروندان در برابر قانون است، به دلیل شرایط استثنایی رعایت نمی‌شود. در شرایط استثنایی به‌خاطر حفظ و بقای سیاست‌های کشور شفافیت از بین می‌رود و بعد از پایان این دوره شرایط باید به حالت اولیه خود بازگردد. متاسفانه کشور ما از بعد از انقلاب همواره گرفتار شرایط استثنایی است و به این دلیل اکثر امور در لایه‌ای از ابهام قرار دارد. سیاست جهادی و ایدئولوژی حاکم بر ایران اصلی‌ترین دلیل ایجاد شدن شرایط استثنایی در کشور است. ایدئولوژی حاکم قصد صدور خود به خارج از مرزها را دارد و کشور ما در این نقطه با سایر کشورها دچار تعارض منافع می‌شود. در چنین شرایطی منابع کشور در دست میدان قرار می‌گیرد و به دلیل تحریم‌ها، نهادهای تجاری باید حجم، شیوه مبادلات اقتصادی و منابع مالی خود را پنهان کنند. در شرایط استثنایی کسانی روی کار می‌آیند که بتوانند محصولات را به صورت پنهان به منابع مالی تبدیل کنند و این منابع را در اختیار میدان قرار دهند. پس مخفی بودن منابع مالی، درآمدی، شیوه معامله و ارتباطات نهادهای تجاری در شرایط استثنایی توجیه می‌شود.
سازوکار مبادله پنهان نفت چگونه است؟
قبل از هر چیزی باید از اثر نفت بر اقتصاد ایران حرف بزنیم. اقتصاد ایران کاملا مبتنی بر نفت است. در دوره‌ای شعارهایی مبنی بر اقتصاد بدون نفت بر سرزبان‌ها افتاد اما این گزاره در ایران اصلا معنا ندارد. ایران روزانه معادل 5/4میلیون بشکه نفت و گاز معادل نفت مصرف می‌کند. کل مصرف کشور ترکیه یا پاکستان روزانه بیش 5/2میلیون بشکه نفت نیست. اگر ایران نفت نداشت، در شرایط فعلی زندگی مردم به‌شدت سخت‌تر بود. اصل ماجرای اقتصاد نفتی ایران ناکارآمدی مدیریت شرکتی است. ایران منابع نفت خود را به‌شدت مصرف می‌کند و در عرصه تجارت بین‌الملل هم حضور ندارد. چنین شرایطی تورم و گرانی را برای مردم به ارمغان می‌آورد و تحریم برای عده‌ای که تحریم‌ها را دور می‌زنند، نعمت به ارمغان می‌آورد. تحریم باعث می‌شود که کشورهای تحریم‌شده انرژی خود را با تخفیف زیاد بفروشند و در این شرایط اشخاصی نفت را با قیمت پایین خریداری می‌کنند و در بازارهای بین‌المللی به قیمت جهانی به فروش می‌رسانند. دلالان دریا مبالغی را به واسطه‌ها مانند کشتی‌های انتقال تاریک نفت پرداخت می‌کنند و این بازی ذی‌نفعان بزرگ و زیادی دارد. آماری در رابطه با میزان درآمد دلالان نفت وجود ندارد اما ثروت بابک زنجانی که یکی از دلالان نفت بود، گویای درآمد کلان این تجارت است. سیاست دور زدن نیازمند شرایط استثنایی است. زمانی که تحریم‌های بین‌المللی اقتصاد یک کشور را نشانه می‌رود یک قشر خاص از سیاست دور زدن تحریم‌ها استفاده می‌کنند و در این راه ثروت عظیمی به‌دست می‌آورند. انزوای بین‌المللی برای مردم تحریم است و برای عده‌ای تکریم.
درآمدهای صادرات انرژی چگونه به ایران برمی‌گردد؟
صنایع ما در تابستان به دلیل کمبود برق و در زمستان به دلیل کمبود گاز تعطیل می‌شود و این تعطیلی‌ها تاثیر زیادی بر صنعت کشور دارد.
این درحالی‌ست که صادرات گاز و برق به عراق، ترکیه و افغانستان ادامه دارد. درآمدهای حاصل از این صادرات هم به خزانه کشور واریز نمی‌شود و به صورت چمدانی وارد کشور می‌شود. بخشی از درآمد حاصل از این صادرات هم صرف خرید کالا از این کشورها می‌شود. روابط اقتصاد بین‌الملل برپایه صادرات و واردات شکل می‌گیرد اما تحریم‌ها در ایران زیرشاخه جدید ایجاد کرده است. من این پدیده را قاچرات می‌نامم. قاچرات در اصطلاح عامیانه همان صنعت قاچاق است، اما این صنعت در ایران به‌شدت مترقی و پیشرفته کار می‌کند. تقریبا همه مبادلات تجاری ایران به نوعی قاچاقی انجام می‌شود. به همین دلیل است که ایران وارد FATF نمی‌شود.
راهکار خروج از وضعیت کنونی برجام است؟ احتمال بازگشت به برجام در شرایط فعلی چقدر است؟
برجام تمام شد. برجام یک سیاست غربی و به‌خصوص آمریکایی در برابر دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای بود. اما غربی‌ها حالا به این نتیجه رسیده‌اند که نمی‌توانند با برجام، ایران را از غنی‌سازی دور نگه دارند. بعد از اینکه برجام در دولت روحانی امضا شد، توسعه صنعت موشکی کشور رخ داد و غربی‌ها دوباره از اقدامات ایران نگران شدند. این موضوع باعث شد که دوباره تحریم‌ها علیه ایران اعمال شود. به نظر می‌رسد در شرایط فعلی برجام دیگر موضوعیت ندارد. در چنین شرایطی یا توافقی در حد مصالحه منطقه‌ای انجام می‌شود یا جنگ اتفاق می‌افتد. البته جنگ مدت زیادی است که شروع شده و تحرکات نیروهای اسرائیل در کشور این موضوع را نشان می‌دهد. اگرچه جنگ شروع شده اما این درگیری‌ها هنوز به معنای شروع قطعی جنگ نیست و اگر ایران با غرب به توافقی جامع نرسد، احتمالا جنگ رخ می‌دهد.
