تله اتلاف زمان در تولید برق

چند سالی است که موضوع انرژی یا به طور دقیق‌تری ناترازی انرژی به یکی از چالش‌های مهم کشور تبدیل شده و مشکلات بسیار زیادی به دنبال داشته است. ناترازی در تولید و مصرف و کسری حدوداً 24 هزار مگاواتی برق یکی از ناترازی‌های پرچالشی است که امسال به اوج خود رسیده و اگر برای آن چاره‌اندیشی نشود؛ کشور طی ماه‌های آینده به‌خصوص فصل گرم سال بعد با قطع برق گسترده‌تر و طولانی‌تر مواجه خواهد شد.

جدی بودن این چالش و اهمیت موضوع، نگاه وزارت نیرو را به سمت تأمین این کسری با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به‌خصوص برق خورشیدی و اتمی معطوف کرده است. بر همین اساس اخیراً رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر از برنامه‌ریزی دولت چهاردهم برای تولید 30 هزار مگاوات برق خورشیدی با یک سرمایه‌گذاری 15 میلیارد دلاری ظرف 3/5 سال آینده خبر داد.

نکته بسیار مهم درباره این تصمیم مهم و پرهزینه، این است که دولت نباید به صورت لحظه‌ای، واکنشی و بدون برنامه‌ریزی، دست به اقدامات اجرا بزند. نگرانی مهمی که وجود دارد؛ لحاظ نکردن آمایش سرزمینی، در نظر نگرفتن شرایط کشور، برآورد نکردن اقلیم و شرایط بین‌المللی به‌خصوص تحریم‌ها است. درصورتی‌که دولت بدون ترسیم چشم‌انداز بر اساس این موارد، به این موضوع ورود کند؛ ممکن است با یک پروژه کلان شکست‌خورده مواجه شود.

به بیان دیگر، برای جبران ناترازی شدیدی که در کشور وجود دارد باید ابتدا وضع موجود را حفظ کرده و مانع از افزایش ناترازی شد و بعد با جایگزین‌های مطمئن به سمت بهبود وضعیت حرکت کرد. به‌عنوان نمونه حذف سوخت‌های فسیلی حتی مازوت تا زمانی که جایگزین مناسبی برای آن وجود ندارد؛ کشور را با چالش‌هایی به مراتب بدتر از تولید ذرات معلق و آلاینده مواجه می‌کند. بنابراین ابتدا باید راهکارهای مورد نظر را تقویت و پس از آماده شدن برای اجرا، جایگزین راهکارهای ضعیف کرد.

اهمیت جبران ناترازی با در نظر گرفتن همه داشته‌ها و محدودیت‌ها

برای تولید برق بیشتر و جبران ناترازی موجود، در نظر گرفتن تمام روش‌های تولید برق و انتخاب بهترین روش‌ها با توجه به شرایط اقلیمی، سرزمینی و موقعیت بین‌المللی کشور اهمیت بسیار زیادی دارد. از جمله عمده‌ترین اشکال تولید برق در جهان می‌توان به نیروگاه‌های سیکل ترکیبی و نیروگاه‌های حرارتی با سوخت زغال‌سنگ، دیزل، مازوت و گاز طبیعی اشاره کرد.

هر یک از این روش‌ها، به ازای هر مگاوات ساعت برقی که تولید می‌کنند یک میزانی از تولید کربن دارند که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم. نیروگاه‌ سیکل ترکیبی با راندمان حدود 50 تا 60 درصد، به ازای تولید هر مگاوات ساعت برق؛ چیزی در حدود 500 کیلوگرم دی‌اکسیدکربن آزاد می‌کند. یک نیروگاه با سوخت زغال‌سنگ هم با راندمان 30 تا 45 درصدی، به ازای هر مگاوات ساعت برق تولیدی، بعضاً تا بیش از 1000 کیلوگرم دی‌اکسید کربن وارد هوا می‌کند.

این رقم برای یک نیروگاه دیزلی با راندمان 35 تا 45 درصد، 700 تا 800 کیلوگرم و برای نیروگاه مازوت‌سوز با راندمان 30 تا 40 درصد، تا 1000 کیلوگرم دی‌اکسیدکربن است. نیروگاه گازی با سوخت گاز طبیعی (NG) با راندمان 45 تا 55 درصدی، هر مگاوات ساعت برق را همراه با آزاد شدن 300 تا 400 کیلوگرم دی‌اکسیدکربن در اختیار ما قرار خواهد داد.

این ارقام نشان می‌دهد حتی نیروگاه با سوخت گاز طبیعی که یکی از سبک‌ترین و پاک‌ترین سوخت‌های فسیلی محسوب می‌شود هم مقدار زیادی آلاینده وارد جو می‌کند؛ به همین دلیل بسیاری از کشورها به سمت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک با کربن صفر رفته‌اند. این منابع شامل انرژی اتمی، خورشیدی، باد، آب، زمین‌گرمایی و بیوماس هستند. در اینجا به بررسی متداول‌ترین روش‌های استفاده از این انرژی‌های پاک از جمله هسته‌ای، توربین‌های بادی، صفحات خورشیدی و سایر فناوری‌های نوین خواهیم پرداخت.

انرژی اتمی

انرژی اتمی امکان تولید یکی از ارزان‌ترین برق‌های دنیا را فراهم کرده است. بهره‌گیری از انرژی اتمی علاوه بر اینکه با تولید برق پاک و بسیار زیاد همراه است؛ به شدت قابل مدیریت است و برخلاف انرژی‌های بادی و خورشیدی به شرایط طبیعی وابسته نیست. این فناوری از نظر مدیریت‌پذیری و حتی سیکل عملیاتی، مشابه روش‌های تولید برق با سوخت‌های فسیلی است اما چند برابر این روش‌ها تولید برق دارد و هیچ مقدار کربن تولید نخواهد کرد.

به همین دلیل یک نیروگاه با سوخت هسته‌ای، برق پاک و ارزانی را در اختیار کشورهای دارای این فناوری قرار می‌دهد.  فرانسه یکی از کشورهایی است که برای تولید برق، تکیه بسیار بالایی به فناوری هسته‌ای دارد و البته موفق شده است ارزان‌ترین برق دنیا را در اختیار صنایع خود قرار دهد. ارزان تمام شدن این برق باعث شده صنایع این کشور با وجود محدودیت در زمین، منابع اولیه، نیروی کار نسبتاً گران و… همچنان توان رقابت با سایر کشورهای جهان را داشته باشند.

کشور ایران با توجه به برخورداری از منابع بسیار زیاد اورانیوم، می‌تواند با تولید برق هسته‌ای هم نیاز داخلی به برق را به صورت ارزان رفع کند و هم با فروش آن به کشورهای همسایه، ارزآوری داشته باشد. صنایع ایران به‌خصوص صنایع فولاد و ذوب‌آهن یکی از مصرف‌کنندگان اصلی برق در کشور هستند؛ بنابراین تولید برق ارزان هسته‌ای هم کمک ویژه‌ای به صنایع کشور خواهد بود و هم از انتشار حجم بالای آلایندگی برای تولید برق فسیلی جلوگیری خواهد کرد.

علاوه بر این، طبق برآوردهای صورت‌گرفته، 60 درصد از آلودگی کشور ناشی از حمل و نقل بوده و مهمترین راهکار برای رفع این چالش، رفتن به سمت حمل و نقل پاک بر مبنای انرژی برق است. اما مسئله اینجاست که ما حتی بدون برقی‌سازی حمل و نقل و در شرایط فعلی هم با ناترازی برق مواجه هستیم. بنابراین اگر چشم‌اندازی برای برقی‌سازی حمل و نقل ترسیم شود؛ باید مسئله کمبود و گران بودن برق و تجهیزات برقی در حمل و نقل مانند مسئله کلیدی تامین و نگهداری باتری‌ها را حل کنیم. همچنین تا زمانی که یارانه شدیدی برای سوخت پرداخت شود؛ مردم رغبتی برای روی آوردن به سمت خودروهای برقی نشان نخواهند داد. پس ابتدا باید قیمت سوخت آزاد شود و در عین حال علاوه بر توزیع ارزان برق و تجهیزات، برای جبران بار شدیدی که از ناحیه حمل و نقل به مصرف برق اضافه خواهد شد هم چاره‌اندیشی کرد.

به بیان دیگر، سناریوی برقی‌سازی حمل و نقل پیش از واقعی شدن قیمت سوخت و تولید برق مازاد برای تزریق به بخش حمل و نقل، یک سناریوی پرریسک و غیرعملیاتی است. بنابراین باید هرچه سریعتر برای آن چاره‌اندیشی کرد و خوب است که روند اجرای گام به گام آن و مدت زمانی که برای اجرای این گام‌ها نیاز است؛ در سند جامع حمل و نقل در تلاقی با سند جامع انرژی دیده شود.

نکته دیگر درباره اهمیت روی آوردن به تولید برق اتمی، توجه به تجربه کشور پهناوری چون روسیه است. این کشور با وجود اینکه بزرگترین منابع گاز جهان را در اختیار دارد و سومین کشور در رتبه‌بندی تولیدکنندگان (بر اساس استخراج) گاز طبیعی در جهان است؛ اما سعی کرده تا نیمی از تولید برق خود را از سوزاندن این ماده فسیلی مستقل کند.

این کشور به جای سوزاندن گاز در داخل، آن را به منبعی برای ثروت و افزایش نفوذ بین‌المللی تبدیل کرده است؛ تا جایی که کشور روسیه موفق شده برای سالیان طولانی، رتبه نخست در جایگاه صادرکنندگان این ماده را به نام خود ثبت و تثبیت کند. در عوض ما طی سال‌های گذشته این گاز را در داخل برای تولید گرما و برق سوزانده‌ایم. درصورتی‌که می‌توانیم با توسعه برق هسته‌ای، یک انرژی ایمن‌تر با زیرساخت‌های انتقال ارزان‌تر را در اختیار مردم قرار دهیم و گاز را برای بهبود جایگاه بین‌المللی و ارزآوری صادر کنیم.

استفاده از انرژی هسته‌ای سال‌هاست سهم زیادی در سبد انرژی کشورهای جهان دارد. در این بخش، ایالات متحده با داشتن 93 راکتور فعال و ظرفیت 91/5 گیگاوات برق هسته‌ای، در جایگاه نخست قرار دارد. فرانسه هم با 56 راکتور فعال، ظرفیت تولید بیش از 61 گیگاوات برق هسته‌ای دارد. چین هم یکی از کشورهای پیشرو در برق هسته‌ای ا‌ست و با 52 راکتور، دارای ظرفیت 52 گیگاواتی است. روسیه هم با 38 راکتور فعال دارای توان هسته‌ای حدود 50 گیگاوات برق اتمی است. ژاپن بیش از 41 گیگاوات از توان تولید برق خود را از این روش به‌دست آوره است. کره جنوبی با 24 راکتور و حدود 24 گیگاوات، کانادا با 19 راکتور و حدود 14 گیگاوات، آلمان با 6 راکتور و 10 گیگاوات، هند با 22 راکتور و حدود 7 گیگاوات، بریتانیا با 15 راکتور و حدود 9 گیگاوات و اسپانیا با 7 راکتور و 7 گیگاوات در رده‌های بعدی توان تولید برق هسته‌ای قرار دارند.

میکرو راکتورهای هسته‌ای

میکرو راکتور هسته‌ای فناوری جدیدی است که به‌منظور تولید برق در مقیاس کوچک و با ظرفیت تولید برق از 1 تا 20 مگاوات طراحی شده‌اند. میکرو راکتورها امکان فعالیت مستقل را دارند و برق تولیدی آنها می‌تواند در شبکه‌های کوچک هم توزیع شود. این ویژگی امکان راه‌اندازی میکرو راکتورها در مناطق دورافتاده را فراهم کرده است. اصلی‌ترین ویژگی و مزیت این فناوری، تولید انرژی بدون انتشار کربن است.

میکروراکتورها نسبت به نیروگاه‌های هسته‌ای سنتی ابعاد کوچکتری دارند. مثلاً ارتفاع یک میکروراکتور بین 5 تا 10 متر است و همین به عنوان یک مزیت، حمل، نصب و راه‌اندازی این نیروگاه‌ها را آسان‌تر کرده است. برای سوخت میکرو راکتورها هم می‌توان از اورانیوم با غنای بین 4 تا 20 درصد استفاده کرد. بهره‌مندی از این نیروگاه‌های کوچک مقیاس، برای کشورها از منظر پدافند غیرعامل نیز بسیار توصیه می‌شود.

یکی از مشکلات فناوری هسته‌ای از ابتدا تاکنون، مسئله مدیریت پسماند است و اگرچه در میکروراکتورها با پسماند کمتری مواجه هستیم اما این موضوع همچنان یک دغدغه مهم محسوب می‌شود. همچنین برای اجرای این طرح، باید شرایط جغرافیایی و اجتماعی آن منطقه لحاظ شود.

امروزه چندین شرکت در سطح جهانی در زمینه تولید میکروراکتورهای هسته‌ای فعالیت می‌کنند. شرکتNuScale Power  در ایالات متحده یکی از پیشگامان در طراحی میکروراکتورهای هسته‌ای است. طرح NuScale دارای ظرفیت ۴۵۰ مگاوات است که به‌صورت ماژولار قابل گسترش است.

TerraPower  یکی دیگر از شرکت‌های فعال در ایالات متحده است که با هدف توسعه فناوری‌های نوین هسته‌ای، در حال کار بر روی راکتورهای هسته‌ای با فناوری جدید است که می‌تواند به‌عنوان میکروراکتور نیز عمل کند.

X-energy  به عنوان یک شرکت آمریکایی نیز در حال توسعه میکروراکتورهایی با ظرفیت‌های مختلف است.

شرکت بریتانیاییRolls-Royce  هم در حال توسعه میکروراکتورهای هسته‌ای برای تأمین انرژی در مناطق دورافتاده و صنعتی است.

علاوه بر این دو کشور، کانادا هم به دنبال توسعه میکروراکتورها در مناطق دورافتاده است.

ایران با توجه به منابع علمی و فنی خود، قابلیت توسعه و استفاده از میکروراکتورها را دارد. با این حال، ملاحظات سیاسی و بین‌المللی ممکن است بر توانایی ایران در دستیابی به این فناوری تأثیر بگذارد. همچنین، نیاز به سرمایه‌گذاری و همکاری‌های بین‌المللی برای توسعه این فناوری وجود دارد.

به‌طور کلی، پیش‌بینی می‌شود این فناوری با توجه به مزایای زیست محیطی و اقتصادی، در آینده نقش مهمی در تأمین انرژی پایدار جهان داشته باشد. به همین دلیل سایر کشورها هم در حال بررسی این فناوری و درصدد توسعه آن هستند.

توربین‌های بادی

توربین بادی یکی از روش‌های متداول و شناخته‌شده تولید برق تجدیدپذیر است. یک توربین بادی 2 مگاواتی، در صورتی که 5 هزار ساعت فعالیت در سال داشته باشد، می‌تواند 10 میلیون کیلووات ساعت برق به شبکه تزریق کند. توربین‌های بادی نسبت به نیروگاه‌های حرارتی هزینه نگهداری پایین‌تری دارند اما بازگشت سرمایه در آن کندتر است. وابستگی به شرایط جوی هم یکی از معایب این شیوه محسوب می‌شود.

صفحات خورشیدی

صفحات یا پنل‌های خورشیدی هم یکی از شیوه‌هایی است که روزبه‌روز در حال پیشرفت بوده و کشورهای مختلف از جمله چین و آلمان در رقابت شدیدی برای بهبود بهره‌وری استفاده از سلول‌های خورشیدی هستند. محاسبات نشان می‌دهد یک نیروگاه یک مگاواتی در مناطق آفتابی امکان تولید حدود 1/5 میلیون کیلووات ساعت برق در سال را دارد. دوره بازگشت سرمایه در نیروگاه‌های خورشیدی بین 5 تا 7 سال است و هزینه نگهداری از آن هم به مروز زمان کاهش می‌یابد.

استوانه‌ها و بادامک‌های شناور

استوانه‌ها و بادامک‌های شناور، یک فناوری نوین برای استفاده از امواج دریا به شمار می‌رود. این فناوری همچنان در حال توسعه است و هنوز مانند پنل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی رایج نشده است. یک استوانه شناور در طول یک‌سال می‌تواند 1 تا 5 مگاوات ساعت برق تولید کند.

کشورهای پیشرو در انرژی‌های تجدیدپذیر

کشورهای بسیاری در این سال‌ها با توجه به مزایای انرژی‌های تجدیدپذیر، به سمت استفاده از این روش‌ها رفته‌اند. مثلاً چین بزرگترین تولیدکننده انرژی تجدیدپذیر در جهان است و ظرفیت تولید برق از انرژی بادی و خورشیدی آن به ترتیب بیش از ۲۳۰ و ۲۰۰ گیگاوات است. ایالات متحده بعد از چین با ظرفیت تولیدی بیش از ۱۰۰ گیگاوات از انرژی بادی و بیش از ۱۰۰ گیگاوات از انرژی خورشیدی، یکی از کشورهای پیشرو در این زمینه است. آلمان هم یکی از کشورهای پیشگام در استفاده از انرژی باد و خورشیدی است. آلمان دارای ظرفیت 40 گیگاوات برق بادی و بیش از ۴۰ گیگاوات برق خورشیدی است. دانمارک هم تقریباً نیمی از برق خود را از انرژی باد تأمین می‌کند و ظرفیت آن به حدود ۷۰۰۰ مگاوات می‌رسد.

تنوع سبد انرژی کشورهای توسعه‌یافته و پیشرو

حال که تقریباً تمامی روش‌ها و شیوه‌های تولید برق را بررسی کردیم؛ ذکر این نکته لازم است که ما برای تولید برق به‌ویژه رفع کسری و ناترازی حدود 24 هزار مگاواتی که در کشور وجود دارد؛ باید تمام این روش‌ها را به همراه مزایا و معایب آنها لحاظ کرده و تمامی تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد نگذاریم. به بیان دیگر، کشورهایی چون آمریکا ابتدا با لحاظ کردن دسترسی به منابع اورانیوم، به سمت توسعه انرژی هسته‌ای رفته‌اند. یا بهره‌برداری از انرژی خورشیدی باید با در نظر گرفتن مساحت بالای زمین‌های موات و روزهای آفتابی زیاد صورت بگیرد.

استفاده از انرژی باد هم باید با توجه به وجود جریان‌های لایه‌ای بادهای طولانی، پایدار و قوی انجام شود. در استفاده از سوخت‌های فسیلی هم باید مواردی چون دسترسی به این منابع در نظر گرفته شود.  البته کشور ایران در این زمینه وضعیتی ویژه و امیدوار‌کننده دارد. ایران هم در منابع سوخت‌های فسیلی جزو کشورهای بسیار غنی و نخست دنیاست و هم در زمینه‌ انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک از جمله باد، خورشید، امواج و منابع اورانیوم وضعیت بسیار خوبی دارد. تابش خورشید در بسیاری از مناطق ایران با زاویه مناسب و مداوم وجود دارد؛ تونل‌های باد با کیفیتی در مناطق مختلف برقرار است و طول بسیار بالایی از سواحل کشور هم قابلیت استفاده از انرژی امواج را فراهم کرده است.

بنابراین تأمین انرژی در ایران نباید به یک حوزه محدود و متمرکز شود. تجربه کشوری چون آمریکا که از کشورهای پیشرو در انرژی هسته‌ای است نشان می‎‌دهد این کشور امروز از پیشرفته‌ترین توربین‌های بادی هم بهره می‌برد. چین هم بر روی یک حوزه خاص متمرکز نشده و علاوه بر اینکه در انرژی اتمی حرف زیادی برای گفتن دارد؛ توربین‌های بادی زیادی هم راه‌اندازی کرده و حتی زغال‌سنگ هم می‌سوزاند اما همزمان در رقابت بسیار شدیدی با سایر کشورها برای افزایش راندمان و کاهش طول زمانی بازگشت سرمایه در سلول‌های خورشیدی است.

در طرف مقابل تجربه کشورهایی که روی یک حوزه تمرکز بالایی داشته‌اند هم نشان از بروز چالش در برخی مقاطع بوده است. مثلاً آلمان با توجه به وابستگی شدید صنعتی به گاز روسیه، پس از جنگ اوکراین با ورشکستگی یا کاهش شدید ارزش صنایع مختلف مواجه شد. فرانسه هم بخش زیادی از انرژی خود را با انرژی اتمی حاصل از اورانیوم وارداتی تأمین می‌کند و پس از وقوع کودتا در یکی از کشورهای تأمین‌کننده اورانیوم این کشور، با چالش جدی انرژی مواجه شد.

سبد انرژی کشور باید متنوع و در هم باشد

بنابراین مهم است که در قالب یک سند جامع و آمایش سرزمینی، سبد انرژی کشور متنوع و با چشم باز و با لحاظ کردن مزایا و معایب تمام روش‌ها انتخاب شود. به‌خصوص اینکه ایران در همه این انرژی‌ها نیاز چندانی به خارج نداشته و تماماً متکی به داخل است.

به‌عنوان نمونه استفاده از انرژی خورشیدی اگرچه پاک و مطمئن است اما در استفاده از آن چالش مکانی وجود دارد. مثلاً برای تأمین برق شهر تهران، به فضایی معادل 500 برابر مساحت میدان آزادی برای قرار دادن پنل‌های خورشیدی نیاز داریم. در طول سال به این پنل‌ها باید 1500 تا 2000 ساعت نور خورشید بتابد. تأمین این میزان برق با استفاده از توربین‌های بادی، به مساحتی برابر با هزار میدان آزادی برای استقرار این توربین‌ها نیاز دارد. ضمن اینکه توربین‌ها باید حداقل سه تا چهار هزار ساعت در سال فعال باشند!

علاوه بر این موارد، بسیاری از شرایط در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر قابل کنترل نیست. مثلاً ریزگردها می‌تواند راندمان پنل‌های خورشیدی را کاهش دهد. یا بلایای طبیعی می‌تواند به زیرساخت‌های مستقر در سواحل آسیب بزند. یا زاویه خورشید در برخی از روزهای سال مناسب نیست و موجب کاهش تولید می‌شود.

رفع ناترازی با سوخت‌های فسیلی، 6 میلیون تن دی‌اکسید کربن اضافه

از طرف دیگر، تمرکز صرف بر سوخت‌های فسیلی هم مسائلی چون آلودگی شدید را به دنبال دارد. مثلاً اگر قرار باشد تمام ناترازی 24 هزار مگاواتی که در کشور وجود دارد به وسیله انرژی فسیلی جبران شود، در بهترین حالت در ساعات پرباری حدود 12000 تن کربن تولید می‌شود. باتوجه به اینکه در هرسال چیزی در حدود 1400 ساعت، پرباری داریم و در این زمان ناترازی به طور متوسط در حدود 9هزار مگاوات در هر ساعت است، در مجموع به‌طور تقریبی با 12000گیگاوات ساعت کسری در تولید برق یک ساله مواجه هستیم.

اگر فرض کنیم که یک هکتار جنگل به طور متوسط 8 تن دی‌اکسید کربن را در سال جذب کند؛ برای جذب کربن تولیدشده در اثر رفع ناترازی برق از طریق سوخت فسیلی، به حدود 750 هزار هکتار جنگل جدید(در حدود یک‌چهارم جنگل‌های شمال کشور) نیاز داریم تا وضعیت موجود را حفظ کرده و از آلودگی بیشتر هوا جلوگیری کنیم.

فشار غیرمستقیم به کشورهای توسعه‌یافته

نکته بسیار مهم در بحث استفاده از روش‌های متنوع تولید برق، به موضوع فناوری و عدم دسترسی ایران به برخی از دانش‌های روز مربوط می‌شود. علاوه بر بحث فناوری، گاهی محدودیت‌های مالی هم مانع توسعه روش‌های نوین تولید برق است. در این زمینه ایران برای انتقال تکنولوژی به داخل و استفاده از کمک‌های بین‌المللی می‌تواند به سازوکارهای جهانی چون کنوانسیون تغییر اقلیم مراجعه کند.

این موضوع چند سالی است در قالب کنفرانس کاپ از طرف ایران به‌عنوان یک دغدغه مطرح شده است اما مسئله تحریم بهانه‌ای برای خودداری کشورها از کمک مالی و فناورانه به ایران شده است. در این زمینه کشور ما می‌تواند از تجربه دریافت دستگاه‌های X-ray پیشرفته در مبارزه با مواد مخدر استفاده کند. این تجربه مربوط به زمانی است که فقدان دستگاه‌های اشعه ایکس، منجر به ترانزیت حجم زیادی از مواد مخدر به اروپا شده بود و کشورهای اروپایی برای رفع این وضعیت ناچار شدند با وجود تحریم‌ها، این دستگاه‌های پیشرفته را به ایران تحویل دهند.

ایران می‌تواند موضوعاتی چون قطع مازوت‌سوزی و تغییر شیوه‌های تولید برق آلاینده به برق سبز را مشروط به دریافت کمک‌های مالی و فناوری کند. نمونه دیگر مربوط به زمانی است که کشور آلمان با قطع گاز روسیه مواجه شده بود و به صنعت آن آسیب جدی وارد شد ولی فرانسه و انگلیس به دلیل تولید بالای برق هسته‌ای از این چالش مصون ماندند.

در این شرایط فشارهای آلمان به اروپا برای لحاظ کردن یک سری استثنائات در خرید گاز از روسیه موفقیت‌آمیز نبود و در پی آن، این کشور دست به تولید برق با استفاده از سوخت‌های فسیلی با آلودگی زیاد همچون زغال‌سنگ و… زده و آلودگی ناشی از آن را به کشورهای همسایه خود هدیه داد! پس از این ماجرا بود که آلمان توانست یک سری حمایت‌ها و استثنائات در تأمین برق و گاز به دست آورد.

مقایسه مصرف برق در ایران و جهان

ایران از نظر میزان مصرف برق در سال 2022، با 316000 گیگاوات ساعت در جایگاه 12 دنیا قرار گرفته است. در این رتبه‌بندی، چین با 8540 هزارگیگاوات ساعت در جایگاه اول، آمریکا با 4128 هزارگیگاوات ساعت در رتبه دوم و هند با 1463 هزارگیگاوات ساعت در جایگاه سوم قرار گرفته‌ است. رتبه‌های چهارم تا یازدهم هم به روسیه با 1026 هزارگیگاوات ساعت، ژاپن با 939 هزارگیگاوات ساعت، کره جنوبی با 587 هزارگیگاوات ساعت، برزیل با 583 هزارگیگاوات ساعت، کانادا با 553 هزارگیگاوات ساعت، آلمان با 507 هزارگیگاوات ساعت، فرانسه با 426 هزارگیگاوات ساعت و عربستان سعودی با 393 هزارگیگاوات ساعت تعلق دارد.

ایران از نظر سرانه مصرف برق در رتبه 94 جهان قرار دارد. طبق آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا در سال 2022، هر ایرانی سالانه 3.36 مگاوات ساعت برق مصرف می‌کند. نروژ با سرانه 32.27 مگاوات ساعت در سال رتبه اول را به خود اختصاص داده است و کشورهای فنلاند، کانادا، سوئد، آمریکا و کره جنوبی هم در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند. عربستان سعودی به عنوان یکی از کشورهای همسایه، با سرانه حدوداً 9 مگاواتی در جایگاه نوزدهم جهان قرار دارد.

سند جامع انرژی تدوین شود

با توجه به همه موارد گفته شده؛ تأمین برق برای رفع ناترازی موجود و پوشش نیازهای آینده، به بررسی و تمرکز بر تمام شیوه‌های موجود با توجه به پتانسیل هر منطقه نیاز دارد. در این مسیر نه تمرکز صرف بر انرژی‌ خورشیدی، منطقی و عقلانی است و نه تولید برق تنها با تکیه بر انرژی‌های فسیلی! باید در قالب یک سند جامع و کلان، همه پتانسیل‌ها از جمله خورشیدی، بادی، اتمی، میکروراکتورها و… احصا و برای بهره‌بهرداری مناسب از آنها برنامه‌ریزی و پس از اطمینان از اجرایی شدن، این موارد با شیوه‌های آلاینده مانند مازوت جایگزین شود. البته بسیار مهم است که در عین دقت برای جلوگیری از شتابزدگی و تحمیل خسارات جبران‌ناپذیر به کشور، نباید گرفتار تعلل و تله اتلاف زمان به امید تصمیمِ درست 100 درصدی شد.