تنشهای ژئوپلیتیکی آینده اقیانوسهای ما را شکل میدهند
نشریه تایم به مناسبت برگزاری سومین کنفرانس اقیانوس سازمان ملل از ۹ تا ۱۳ ژوئن در نیس فرانسه، نوشت: رقابتهای قدرتهای بزرگ، اختلافات تجاری و نظم جهانی مبتنی بر قوانین، به طور پیوسته اعتماد و نهادهای ضروری برای همکاری واقعی در حوزه اقیانوسها را از بین میبرد.
به باور این نشریه مفهوم سرنوشت مشترک و اهداف جمعی در حال محو شدن است. دولت ایالات متحده حتی اعلام کرده که اهداف توسعه پایدار سازمان ملل- از جمله «هدف ۱۴: زندگی زیر آب»- را که اساس این کنفرانسها و سایر تلاشهای جهانی با هدف حفاظت و استفاده پایدار از اقیانوسهاست، «رد و محکوم میکند». اما خطرات بسیار فراتر از اکوسیستمهای دریایی است. آنچه در اقیانوس آشکار میشود، آینده زندگی در خشکی را شکل خواهد داد.
اقیانوسها بزرگترین دارایی مشترک جهانی بشریت و پایه و اساس حیات بر روی زمین هستند. پیشبینی میشود اقتصاد آبی در دهههای آینده سریعتر از تولید ناخالص داخلی جهانی رشد کند. با نگاه به آینده، اقیانوس باید برای ساختن زندگی بهتر برای افراد بیشتر، حتی مرکزیت بیشتری پیدا کند.
تولید انرژی پاک از طریق مزارع بادی فراساحلی و تاسیسات انرژی امواج و نیز ناوگانهای تجاری بینالمللی و تولید غذا از طریق اقیانوسها و زنجیرههای تامین، فشار بر اکوسیستمهای خشکی را کاهش داده و مصرف منابع کمیاب آب شیرین را کاهش میدهد.
یک اقیانوس پاک، سالم و مولد در قلب مبارزه با تغییرات اقلیمی قرار دارد. تخمین زده میشود که راهحلهای دریایی مبتنی بر طبیعت و صنایع دریایی تا یک سوم از کاهش انتشار گازهای گلخانهای جلوگیری میکنند.
آزادسازی این پتانسیل عظیم نیازمند همکاری جهانی است. چارچوب تنوع زیستی جهانی کونمینگ-مونترال، که در سال ۲۰۲۲ با هدف معکوس کردن روند از بین رفتن طبیعت تا سال ۲۰۳۰ تصویب شد، و تلاشهای سازمان بینالمللی دریانوردی برای کربنزدایی از کشتیرانی، از جمله این همکاریهاست.
اما در کتاب «اقیانوس: چگونه جهان ما را شکل داده است» جریانهای ژئوپلیتیکی امروز در جهت مخالف آنچه به نفع اقیانوسهاست حرکت میکنند. قدرتهای بزرگ علیه یکدیگر هستند، در حالی که حمایتگرایی، پوپولیسم و ملیگرایی تفرقهانگیز در حال افزایش است. در این چشمانداز آشفته، اقیانوسها، که همیشه محرک و صحنهای از امور جهانی بودهاند، بار دیگر در مرکز قرار گرفتهاند.
در سراسر جهان، کشورهای قدرتمند و بسیاری از کشورهای کوچکتر، در حال گسترش قابلیتهای دریایی و تقویت دفاع ساحلی هستند. این اقدامات با هدف محافظت از خطوط ساحلی، ایمنسازی مسیرهای تجارت دریایی، ادعای مالکیت اقیانوسی و تقویت نفوذ جهانی انجام میشود. با کاهش منابع زمینی، رقابت برای ذخایر ماهیها، مواد معدنی بستر دریا و سایر منابع دریایی تشدید میشود.
این تنش دریایی با تغییر مراکز جاذبه جمعیتی، اقتصادی و دیپلماتیک جهان، از نیمکره شمال غربی به نیمکره جنوب شرقی، بیشتر تشدید میشود. برخلاف سایر قارهها که چشماندازهایی احاطه شده توسط اقیانوسها هستند، آسیای جنوب شرقی یک «منظره دریایی»ست، اقیانوسی که توسط خشکی محصور شده. این جغرافیای منحصر به فرد، هم ضرورت همکاری و هم خطر درگیری بر سر فضاهای دریایی را افزایش میدهد.
کنوانسیون سازمان ملل در مورد قانون دریاها یا همان قانون اساسی اقیانوس، تحت فشار است. ایالات متحده به طور یکجانبه فلات قاره خود را گسترش داده، استخراج معادن در اعماق دریا را در آبهای ملی و بینالمللی بدون توجه به قوانین جهانی تصویب کرده و از مذاکرات برای مهار انتشار گازهای گلخانهای ناشی از حملونقل دریایی خارج شده. چین حکم دادگاه دائمی داوری در سال ۲۰۱۶ در مورد سرزمینهای مورد مناقشه دریای چین جنوبی را رد میکند و به «حقوق تاریخی» خود برای طرح ادعاهایش استناد میکند.
برای دستیابی به نتیجهای معنادار در کنفرانس سازمان ملل در نیس، جامعه بینالمللی باید با روحیه همبستگی و هدف مشترک متحد شود. با این حال، بادهای غالب، بادهای رقابت و تفرقه ژئوپلیتیکی هستند که بزرگترین مشترکات جهانی ما را به قلمرویی به طور فزاینده مورد مناقشه و خطرناک تبدیل میکنند. این مسیری است که ما به سادگی نمیتوانیم از عهده آن برآییم. هزینه فرصت- از نظر رشد پایدار، رفاه و ثبات سیارهای- بسیار زیاد است. اگر زمانی برای اقدام جسورانه و مسئولانه وجود داشته باشد، اکنون است. این لحظه، رهبری واقعی اقیانوس را میطلبد: رهبری دوراندیش، فراگیر و مصمم. بدون یک اقیانوس تمیز، سالم و مولد، آینده جمعی ما در معرض خطر است.
ترجمه و خلاصه نویسی: فاطمه لطفی
