تکمیل زنجیره ارزش با تعریف ۴ زنجیره پیشران

طرح‌های پیشران در صنعت پتروشیمی در ۴ زنجیره متانول، ‌ پروپیلن، ‌اتیلن و بنزن رونق دهنده صنایع پایین‌دستی پتروشیمی خواهند بود و محصولات تولیدی در این زنجیره‌ها، خوارک  صنایع پایین‌دستی را تامین خواهد کرد.

به گزارش «انرژی امروز» از ایرنا، طرح‌های پیشران، رونق دهنده صنایع پایین‌دستی پتروشیمی هستند، در مجموع طرح‌های پیشران ۲۰ نوع محصول تولید خواهد شد.

سرپرست مدیریت برنامه‌ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اشاره به اینکه قیمت هر تن گاز ۹۰دلار و متانول ۱۵۰ تا ۲۰۰دلار در هر تن است، ‌ گفت:‌ با تبدیل متانول به پروپیلن و اجرای طرح‌های پیشران، ارزش این محصولات به ۱۵۰۰ دلار در هر تن برسد که نشان‌دهنده ارزش ‌افزوده‌ ۷۰۰ درصدی است.

حسن عباس‌زاده با بیان اینکه طرح‌های اجرایی در قالب طرح های جهش دوم و سوم صنعت پتروشیمی در برنامه‌های توسعه پنجم و ششم تعریف شده بودند، گفت: شرکت ملی صنایع پتروشیمی با تمرکز بر طرح های نیمه تمام برنامه های قبلی و بررسی مشکلات آنها تلاش کرد چالش های این طرح ها برطرف شده تا این طرح های نیمه تمام و یا بر روی کاغذ اجرایی شوند.

وی ادامه داد: در برنامه‌های پنجم و ششم، استراتژی غالب در صنعت پتروشیمی توسعه طرح های بر پایه  استفاده از گاز طبیعی به عنوان خوراک بود زیرا برآورد می شد منابع عظیم گازی داریم و شبکه گاز در سراسر کشور وجود داشت. از همین رو۱۰ سال قبل استراتژی برپایه توسعه طرح‌هایی برپایه گاز طبیعی بود.

سرپرست مدیریت برنامه‌ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی با بیان اینکه در کشور ما خوراک گاز طبیعی بیشتر در زنجیره تولید متانول و آمونیاک مصرف می شود، افزود: در سال های ۹۰ و ۹۱ با درک این موضوع که لازم است به تکمیل زنجیره محصولات پتروشیمی توجه شود، تصمیم بر آن شد تا مجوز تولید متانول از گاز طبیعی تنها به شرطی داده شود که تکمیل زنجیره ارزش نیز در آن دیده شده باشد. از همین رو طرح‌هایی معروف به طرح‌های GTPP (تبدیل گاز طبیعی به پلی‌پروپیلن) تعریف شد.

وی تاکید کرد: در سراسر کشور حدود ۲۵ طرح GTPP  یا GTPO  تعریف شد و همه مجوز گرفتند. آن زمان استنباط بر این بود که فضای بین‌المللی برای خرید دانش فنی و لیسانس وجود دارد. همچنین انتظار داشتیم چین نیز در این زمینه همکاری کند اما کسب دانش فنی از خارج از کشور محقق نشد و هیچ کدام دانش فنی نگرفتند. از سوی دیگر این طرح‌ها سرمایه‌گذاری بالایی نیاز داشت تا آنجا که راه‌اندازی یک طرح GTPP،  در ظرفیت کامل حدود ۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد به همین دلیل طرح‌ها روی کاغد ماند.

تکمیل زنجیره ارزش با تعریف ۴ زنجیره پیشران

عباس‌زاده با اشاره به اینکه طرح‌های جهش دو و سوم که طرح های تعریف شده برنامه های قبلی بوده است با استراتژی گاز محور بوده است، گفت:  البته برخی طرح‌ها در این دو جهش نیز محصولات با ارزش میانی و  پایین‌دستی که برای اولین بار در کشور تولید خواهند شد. از سال قبل مطالعاتی را برای تکمیل زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی شروع کردیم. در این مسیر، طرح‌هایی در ۴زنجیره متانول، پروپیلن، ‌بنزن و اتیلن جهت تکمیل زنجیره ارزش تعریف شده اند.

وی با بیان اینکه امیدواریم برخی از این طرح‌ها در قالب جهش سوم صنعت پتروشیمی تا سال ۱۴۰۴ و برخی از آنها تا سال ۱۴۰۶ به بهره‌برداری برسند، افزود: اولویت صنعت پتروشیمی تکمیل زنجیره پروپیلن است زیرا زنجیره پروپیلن به دلیل تنوعی که ذیل آن وجود دارد، مهمترین زنجیره به شمار می‌رود.

سرپرست مدیریت برنامه‌ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی به طرح‌های پیشران در صنعت پتروشیمی در ۴ زنجیره متانول، ‌ پروپیلن، ‌اتیلن و بنزن اشاره کرد و ادامه داد: این طرح‌ها، پیشران و رونق دهنده صنایع پایین‌دستی پتروشیمی خواهند بود و محصولات تولیدی در این زنجیره‌ها، خوارک  صنایع پایین‌دستی را تامین خواهد کرد. در مجموع طرح‌های پیشران ۲۰ نوع محصول جدید را تولید می‌کنند مانند آکریلیک اسید، آکریلو نیتریل، SAP، فنل، استون، متیل متااکریلات، پلی متیل متااکریلات و …

وی با تاکید بر اینکه در سال ۹۸، حدود ۲ میلیارد دلار محصول پتروشیمی جهت تامین خوراک صنایع پایین‌دستی وارد کشور شده است، گفت: بر اساس هدف‌گذاری‌های صنعت پتروشیمی این میزان باید کاهش پیدا کند و این در شرایطی است که با توجه به افزایش مصرف محصولات پتروشیمی، ‌ در صورت عدم تولید داخلی، ‌ این ۲ میلیارد دلار در سال‌های آینده افزایش پیدا می‌کند.

تعریف ۲۰ طرح پیشران برای کاهش ۷۰ درصدی واردات محصولات پتروشیمی

به گفته عباس‌زاده،  از ۱.۳ میلیون تن وادرات محصولات پتروشیمی که شامل ۲۸۵ قلم کالا می‌شود، ۷۰ درصد آن توجیه تولید اقتصادی در کشور را دارد و بخش عمده آن در این چهار زنجیره قرار می‌گیرند که ۲۰ طرح در این قالب تعریف شده است.

وی افزود: از این ۲۰ طرح، ۱۱ طرح مربوط به زنجیره پروپیلن، ۳ طرح مربوط به زنجیره متانول، ۴ طرح مربوط به اتیلن و ۲ طرح نیز در زنجیره بنزن خواهد بود. همچنین ۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است حدود ۳ میلیون تن به ظرفیت تولید محصول نهایی صنعت پتروشیمی ایران که محصولات بسیار ارزشمندی هستند که به صورت متوسط قیمت هر تن آن حدود ۱۵۰۰ دلار است، افزوده شود.

عباس‌زاده مهمترین مشکل در راه اجرای این طرح‌ها را تامین دانش فنی عنوان کرد و گفت: مشکل دوم موضوع خوراک است. از ۲۰ طرح، ۱۱ طرح مربوط به زنجیره پروپیلن است که در کشور با کمبود آن مواجه هستیم. در حال حاضر کل تولید پروپیلن کشور که کمتر از ۱ میلیون تن است  از دو مسیر پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها تامین می‌شود که در این میان از مجموع پروپیلن تولیدی در کشور تنها ۱۵۰ هزار تن در پالایشگاه‌ها و مابقی در پتروشیمی‌های الفینی با خوراک مایع تولید می‌شود.

وی یکی از راه‌های تولید پروپیلن در دنیا را  MTP‌ (تبدیل متانول به پروپیلن) دانست و افزود: در حال حاضر ظرفیت تولید متانول در کشور به نحوی است که از نظر تناژ حدود ۳۰ درصد صادرات محصولات پتروشیمی را به خود اختصاص دارده است و با توجه به بهره‌برداری از طرح‌های جهش دوم و سوم پتروشیمی تا سال ۱۴۰۴ این رقم افزایش قابل توجهی یافته و یافتن بازار جهت صادرات آن با چالش مواجه خواهد بود از همین رو استفاده از متانول جهت تولید پروپیلن مورد نیاز کشور، علاوه بر تامین پروپیلن به ثبات در وضعیت صاردات متانول منجر خواهد شد.

هدف‌گذاری برای مصرف حدود ۵ میلیون تن متانول جهت تولید ۱.۴ میلیون تن پروپیلن

سرپرست مدیریت برنامه‌ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی ادامه داد: با توجه به نیاز کشور به پروپیلن، ۵ میلیون تن از متانول را وارد چرخه MTP (تبدیل متانول به پروپیلن) خواهیم کرد تا ۱.۴ میلیون تن به ظرفیت تولید پروپیلن افزوده شود.

به گفته سرپرست مدیریت برنامه‌ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی در حال حاضر نگرانی برای دستیابی به دانش فنی تبدیل متانول به پروپیلن نداریم زیرا شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی این دانش فنی را بومی کرده و پایلوت و واحد نیمه صنعتی آن ساخته شده است و تولید در این واحد نیز با موفقیت به انجام شده است.

وی افزود: پس از عدم توفیق اجرای طرح های  GTPP در کشور  به دلیل عدم امکان دسترسی به دانش فنی و  قطع همکاری شرکت آلمانی لورگی در تهیه اشتراکی دانش فنی تبدیل متانول به پروپیلن،  با تلاش‌های موثر پژوهشگران شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی، بسته دانش فنی تولید تجاری پلیمر با ارزش پلی¬پروپیلن از گاز طبیعی، شامل ۳ دانش فنی ارزشمند (تولید متانول، تولید پروپیلن و تولید پلی پروپیلن)، بومی سازی شد و در طرح GTPP اسلام آباد به عنوان واحد مرجع  (Reference Plant ) مورد استفاده قرار خواهد گرفت. تا سرمایه‌گذاران برای خرید این دانش مطمئن شوند و همین اتفاق نیز افتاد تا آنجا که یکی از سرمایه گذاران، ‌ قرار است با تکیه بر دانش فنی ایرانی، در دیر یک پارک شیمیایی ایجاد کند که قرارداد خرید دانش فنی آن با شرکت پژوهش و فناوری بسته شده است. همچنین جهت افزایش جذابیت اقتصادی طرح های MTP یک بسته مشوق تهیه شده است که مجوز برخی از آنها از هیئت دولت و برخی از آنها از مجلس شورای اسلامی اخذ خواهدشد. زیرا فرآیند تبدیل متانول به پروپیلن حاشیه سود بالایی ندارد و شکننده است.

عباس‌زاده با اشاره به اینکه تبدیل متانول به پروپیلن و توجه به پایین دست آن بیشترین اهمیت و پیشرفت را در بین طرح‌های پیشران داشته، گفت: برنامه‌ریزی برای بهره‌برداری از این طرح‌ها سال ۱۴۰۶ و اواخر برنامه هفتم توسعه است.

وی با بیان اینکه طرح‌های تعریف شده در این زمینه تکمیل زنجیره ارزش کوچک مقیاس است اما محصولات با ارزشی تولید می‌کند، ادامه داد: در حال حاضر قیمت میانگین محصولات صادراتی پتروشیمی ایران حدود  ۵۰۰ دلار در هر تن است این در حالی است که متانول به قیمت ۲۰۰ دلار صادر می‌شود اما محصولاتی که با اجرای طرح‌های پیشران تولید خواهد شد، قیمتی حدود ۱۵۰۰ دلار در هر تن دارند که در مقایسه با متانول ارزش‌افزوده‌ای ۷۰۰ درصدی و در مقایسه با محصولات دیگر ارزش‌افزوده‌ای ۲۰۰ درصدی را ایجاد می‌کند.

اجرای خط لوله پروپیلن با هدف آمایش سرزمینی

سرپرست مدیریت برنامه‌ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی تاکید کرد: طرح کلی و هدف اصلی تولید پروپیلن از متانول در عسلویه و در پارک پروپیلن عسلویه متمرکز است. در گام بعدی البته موضوع آمایش سرزمین نیز مورد توجه است زیرا هدف از اجرای این طرح‌ها تامین نیاز داخلی و رونق صنایع پایین‌دستی در شهرک های صنعتی سراسر کشور خواهد بود.

وی گفت: مقرر شده است تا پروپیلن را به مرکز کشور و نزدیک خطوط ریلی برسانیم  تا حمل آن به نقاط دیگر آسان‌تر شود. در این مسیر چند سناریو مطرح بود که شامل انتقال پروپیلن از طریق خط لوله به اصفهان، بندرعباس و مرودشت است. در نهایت نیز مرودشت انتخاب شد زیرا در این مسیر خط لوله سراسری گاز وجود دارد و می‌توان از کنار این خط لوله، ‌خط لوله پروپیلن را نیز احداث کرد تا هزینه ها کاهش یابد و البته لازم است مجوز سرمایه گذاری جهت ایجاد این زیرساخت ها از هیات دولت اخذ شود که در حال پی گیری است.

به گفته عباس‌زاده هر چند زنجیره تولید پروپیلن در ابتدای آن آب‌بری زیادی دارد اما طرح‌های پیشران در ادامه زنجیره، آب زیادی نیاز نخواهد داشت بنابراین می‌توان از این طرح‌ها برای توسعه منطقه ای و اشتغال‌زایی در کشور استفاده کرد.

وی به بهره‌برداری از طرح‌های جهش دوم و سوم صنعت پتروشیمی اشاره کرد و افزود: با تحقق جهش دوم، ۸ محصول جدید در کشور تولید می‌شود. جهش سوم نیز۴ محصول جدید را به سبد پتروشیمی ایران اضافه می‌کند و از همین رو واردات کاهش پیدا خواهد کرد. یکی از این محصولات «ایزو پروپیل الکل» است که یکی از مصارف آن در ساخت مواد ضدعفونی دست استفاده شده و در حال حاضر از طریق واردات تامین می‌شود. همچنین محصولات دیگری مانند «انیدرید مالئیک» ‌ و «استایرن بوتادین استایرن» ‌نیز در کشور تولید خواهد شد و از واردات آن بی‌نیاز می‌شویم.

مقابله با خام‌فروشی با کاهش صادرات محصولات نیمه‌خام پتروشیمی

سرپرست مدیریت برنامه‌ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی با تاکید بر اینکه مقابله با خام فروشی در صنعت نفت در دو جا مفهوم دارد، ‌ گفت:‌ یکی کاهش خام فروشی منابع نفتی و گازی است که از مصادیق اصلی آن صنعت پتروشیمی به شمار می‌رود. در سال ۹۸ حدود ۳۵ میلیون تن خوراک از منابع هیدروکربوری که اکثر گاز و بخشی هم مایعات هیدروکربوری بوده است، را وارد صنعت کردیم که معادل ۸۰۰ هزار بشکه نفت خام در روز است. در سال ۱۴۰۰ و با تحقق جهش دوم صنعت پتروشیمی میزان خوراک دریافتی صنعت پتروشیمی معادل یک میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه نفت خام خواهد بود. در ۱۴۰۴ این عدد به معادل ۲ میلیون بشکه نفت خام در صنعت پتروشیمی می‌رسد که به معنای کاهش خام‌فروشی نفت خام در کشور است.

وی ادامه داد:‌ در مفهوم دوم، اعتقاد این است که فروش محصولات پایه پتروشیمی مثل متانول هم خام‌فروشی است زیرا در خارج از کشور به محصولات با ارزش‌تری تبدیل شده و به کشور باز می‌گردد.

عباس‌زاده افزود:‌ از همین رو راهبرد شرکت ملی صنایع پتروشیمی توسعه زنجیره ارزش  است که تعریف طرح‌های پیشران در این راستا و برای کاهش صادرات محصولات پایه و نیمه‌خام پتروشیمی است