در اجلاس کاپ 30 چه میگذرد؟
برزیل آماده این اجلاس نبود/ تنش بر سر مسائل مالیست
بزرگترین کنفرانس اقلیمی کره زمین، COP30، با حضور نمایندگانی از بیش از ۱۹۰ کشور در شهر بلم برزیل آغاز شده است. این نمایندگان دو هفته را صرف مذاکرات احتمالا بحثبرانگیزی خواهند کرد در مورد چگونگی مهار گرمایش جهانی.
به گزارش «انرژی امروز» از سی ان ان، قرار است COP30 اجلاسی باشد که در آن کشورها واقعا به جزئیات چگونگی برنامهریزی برای توقف تغییرات فاجعهبار اقلیمی بپردازند. مسائل خطرناک زیادی وجود دارد. سال گذشته گرمترین سال ثبت شده تاریخ بود که در مجموع شد یک دهه گرمای بیسابقه و تأثیرات آن در حال حاضر کل کره زمین را در بر گرفته است:از طوفانها و سیلها گرفته تا آتشسوزیها و گرمای شدید.
در دو هفته آینده چه رخ خواهد داد؟ این گزارش به طور خلاصه به این نکات اشاره دارد:
کاپ چیست؟
در سال ۱۹۹۲، بیش از ۱۵۰ کشور پیمانی را از سوی سازمان ملل متحد امضا کردند تا افزایش نگرانکننده گرمایش کره زمین را محدود کنند. اولین کنفرانس COP که مخفف «کنفرانس طرفین» امضاکننده این توافقنامه است، در سال ۱۹۹۵ در برلین برگزار شد. از آن زمان تاکنون، کشورهای عضو تقریبا هر سال این جلسه را تشکیل دادهاند.
نقطه عطفی در سال ۲۰۱۵ رخ داد. در COP21 در پاریس، بیش از ۱۹۰ کشور توافقنامه اقلیمی پاریس را تصویب کردند و متعهد شدند که گرمایش جهانی را به ۲ درجه سانتیگراد بالاتر از سطوح پیش از صنعتی شدن و ترجیحا به ۱.۵ درجه محدود کنند.
این توافقنامه یک چشمانداز را تعیین کرد اما نقشه راه دقیقی ارائه نداد. برای مشخص کردن چگونگی دستیابی به محدودیت گرمایش، کشورها متعهد شدند که هر پنج سال یکبار برنامههای ملی اقلیمی خود را برای زنده نگه داشتن هدف ۱.۵ درجه ارائه دهند.
کاپ 30 (COP30) جدیدترین چرخه از این جلسات است. قرار بود کشورها برنامههای خود را برای کاهش گرمایش اقلیم تا سال ۲۰۳۵ تا فوریه ارائه دهند. بیش از ۹۰درصد دولتها این مهلت را از دست دادند. کشورهایی اکنون برنامههای خود را ارائه دادهاند، اما برخی از جمله آلودهکنندگان بزرگی مانند هند چنین نکردهاند.
چرا COP30 بحثبرانگیز است؟
مسیر منتهی به اجلاس، پر هرج و مرج بوده است.
انتخاب بلم توسط برزیل به عنوان محل برگزاری کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل (COP30) نمادین بود. این شهر به عنوان «دروازه آمازون» شناخته میشود و هدف، تمرکز افکار عمومی بر خطر وجودی تهدید کننده جنگلهای بارانی بود.
اما بلم برای هجوم جمعیت همراه با کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل (COP) آماده نشده بود. این شهر معمولا حدود ۱۸۰۰۰ اتاق هتل دارد و انتظار میرود تقریبا ۵۰۰۰۰ نفر در آن اقامت کنند. کمبود اقامتگاه به افزایش شدید قیمتها منجر شد و برخی از کشورها گفتند که با افزایش قیمتها، از کنفرانس و اتاقهایی که در آنها در مورد بقای آنها تصمیمگیری میشد، کنار گذاشته شدهاند.
برزیل همچنین به دلیل تصمیم ماه گذشته خود مبنی بر تأیید حفاری اکتشافی نفت در دهانه رودخانه آمازون، تنها چند صد مایل آنطرفتر از بلم، با انتقاد مواجه شد. مدافعان محیط زیست، میزبان کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل (COP30) را به ریاکاری متهم کردند.
لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا، رئیس جمهور برزیل، مقابله با جنگلزدایی را هدف اصلی خود قرار داده و از افتتاحیه اجلاس COP30 در روز دوشنبه برای صحبتهای قاطع در حمایت از مقابله با بحران اقلیم استفاده کرده است. اما او از استخراج نفت هم حمایت میکند. او هفته گذشته در جلسهای پیش از اجلاس گفت: «من نمیخواهم رهبر محیط زیست باشم. هرگز چنین ادعایی نکردهام.» و افزود که کنار گذاشتن نفت در برزیل «غیرمسئولانه» خواهد بود.
مسائل اصلی COP30 چیست؟
جنگلها در صدر دستور کار قرار دارند. برزیل مشتاق است که این اجلاس را به «کنفرانس آمازون» تبدیل کند و لولا میخواهد ۱۲۵ میلیارد دلار پول جمعآوری کند برای صندوقی که به کشورها برای حفاظت از جنگلهایشان پول میدهد.
بحثبرانگیزترین مسائل در این اجلاس احتمالا پیرامون امور مالی و سوختهای فسیلی خواهد بود.
اختلاف بر سر اینکه کشورهای ثروتمندتر چقدر باید به کشورهای فقیرتر بدهند تا به آنها در مقابله با تغییرات اقلیمی و سازگاری با تأثیراتی که به طور نامتناسبی با آن مواجه هستند، کمک کنند، احتمالا ادامه خواهد یافت.
سال گذشته، در کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل (COP29) در آذربایجان، کشورها توافق کردند که تا سال ۲۰۳۵ سالانه ۳۰۰ میلیارد دلار کمک مالی کنند و هدف گستردهتری برای رسیدن به ۱.۳ تریلیون دلار از منابع مختلف در نظر گرفته شده است. هفته گذشته نقشه راهی برای افزایش بودجه اقلیمی منتشر شد و اساس مذاکرات احتمالا بحثبرانگیز را تشکیل خواهد داد.
و بحث بر سر سوختهای فسیلی، محرکهای بحران اقلیمی، هم داغ است، سوختهایی که برای اولین بار در سال ۲۰۲۳ در کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل (COP28) در توافق نهایی COP ذکر شدند، همان زمانی که کشورها درخواست بیسابقهای برای گذار از نفت، زغال سنگ و گاز داشتند.
با این حال جهان اکنون متفاوت است. ترامپ برای استخراج سوختهای فسیلی بیشتر فشار میآورد و برخی از کشورها، از جمله بسیاری از کشورها در آمریکای جنوبی، به سرعت در حال بهرهبرداری از ذخایر نفت و گاز خود هستند. کشورها و شرکتهای نفتی به طور فزایندهای جسور شدهاند تا در برابر هرگونه زبانی که سوختهای فسیلی را عامل تغییرات اقلیمی میداند یا متعهد به حذف تدریجی آنها میشود، مقاومت کنند.
آیا جهان شانسی برای محدود کردن گرمایش جهانی به ۱.۵ درجه دارد؟
سازمان ملل متحد میگوید نه، حداقل در کوتاه مدت نه. سازمان ملل متحد در گزارشی که این ماه منتشر کرد، اعلام کرد که کشورها برای محدود کردن بحران اقلیم بسیار کند عمل کردهاند و تقریبا قطعی است که دمای جهان، حداقل در کوتاهمدت، از ۱.۵ درجه فراتر خواهد رفت.
بر اساس سیاستهای فعلی، طبق اعلام سازمان ملل، جهان در مسیر افزایش دمای ۲.۸ درجهای قرار دارد. اگر تعهدات جدید دولتها برای آینده محقق شود، این میزان میتواند به ۲.۳ تا ۲.۵ درجه کاهش یابد.
باز هم جای امیدواری است: یک دهه پیش سیاره زمین در مسیر افزایش دمای حدود ۴ درجهای قرار داشت. اما حتی این سطح کاهشیافته گرمایش نیز باعث ویرانی خواهد شد و میتواند کره زمین را به نقاط بحرانی فاجعهباری، از جمله از بین رفتن صخرههای مرجانی و ذوب شدن صفحات یخی، سوق دهد.
اگر ۱.۵ درجه از حد مجاز فراتر رود، جهان میتواند دما را دوباره کاهش دهد، اما این کار فوقالعاده چالشبرانگیز خواهد بود و باید مقادیر زیادی کربن را از جو جدا کند آن هم با استفاده از تکنیکهایی که در مقیاس بزرگ آزمون پس ندادهاند.
در مورد ایالات متحده چطور؟
دولت ترامپ هیاتی عالیرتبه به این اجلاس اعزام نخواهد کرد. این اجلاس از الگوی عدم مشارکت در اقدامات جهانی اقلیمی پیروی میکند که با خروج ایالات متحده از توافقنامه اقلیمی پاریس توسط رئیسجمهور دونالد ترامپ در ژانویه آغاز شد.
لفاظیهای ایالات متحده در مورد اقدامات اقلیمی در طول سال داغتر شده است، به طوری که ترامپ در سخنرانی خود در سازمان ملل در ماه سپتامبر، تغییرات اقلیمی را «بزرگترین کلاهبرداری که تاکنون در جهان انجام شده است» خواند.
غیبت بزرگترین آلودهکننده تاریخی اقلیم در جهان از این اجلاس به شدت احساس خواهد شد. برخی از کارشناسان نگرانند که این امر به سایر کشورها مجوز دهد تا جاهطلبیهای اقلیمی خود را کاهش دهند.
با این حال، برخی دیگر معتقدند که غیبت ایالات متحده ممکن است مفید باشد زیرا دولت ترامپ در سایر مذاکرات جهانی اقلیم در سال جاری، نیرویی مخرب بوده و به از مسیر خارج کردن دو توافق تاریخی کمک کرده است: یک پیمان جهانی پلاستیک و مالیات بر آلودگی اقلیمی صنعت کشتیرانی.
از COP30 چه نتیجهای حاصل خواهد شد؟
جلسه اختتامیه در پایان دو هفته اغلب، گاه بیش از یک روز به تأخیر میافتد، زیرا مذاکرهکنندگان به صورت شبانهروزی برای رسیدن به توافق نهایی تلاش میکنند.
تصمیمات در COPها با اجماع گرفته میشود، به این معنی که کشورها باید در مورد همه چیز به توافق برسند؛ ویژگیای که از نظر فنی به هر کشوری حق وتو میدهد و میتواند پیشرفت را بسیار کند و پر دردسر کند.
در COP30، هدف ایجاد یک نقشه راه برای دهه آینده است و نتیجه نهایی میتواند شامل تعهداتی در زمینه امور مالی، سازگاری با اثرات اقلیمی، طبیعت، گذار به انرژی پاک و احتمالاً کاهش تدریجی سوختهای فسیلی باشد، اگرچه با توجه به موانع ژئوپلیتیکی فعلی، این امر فوقالعاده چالش برانگیز خواهد بود.
دلایلی برای مثبت اندیشی وجود دارد؟
در حالی که جهان منتظر است تا ببیند چه چیزی از سالنهای کنفرانس وسیع بلم بیرون میآید، داستان مثبتتری در دنیای واقعی در حال آشکار شدن است. انرژی پاک، تحت سلطه انرژی خورشیدی، در حال سرعت گرفتن است.
در نیمه اول سال 2025، برای اولین بار، انرژیهای تجدیدپذیر از زغال سنگ به عنوان منبع اصلی برق جهانی پیشی گرفتند: به گفته تحلیلگران، این یک نقطه عطف بزرگ است.
