سامانه مبادله آب تا ماه آینده به مرحله اجرا می رسد

به گزارش «انرژی امروز» از وزارت نیرو، خشکسالی 5 ساله، ایران را بیش از پیش نیازمند مدیریت مصرف و افزایش بهره‌وری منابع آبی کرده است. در دهه‌های گذشته نیز صحبت از مدیریت منابع آب مطرح بود اما تکیه بر تامین آب از راه بارندگی به شانه‌خالی کردن از اجرای برخی طرح‌های زیرساختی در زمینه صرفه‌جویی و بهره‌وری آب منجر شد. طی سال‌های اخیر، افزایش جمعیت، رشد کشاورزی و کاهش بارندگی تامین آب برای مصارف کشاورزی، صنعتی و خانگی را دشوارتر کرده است. حالا وزارت نیرو پیگیر اجرای طرح‌هایی است که بعضا بیش از 2 دهه خاک خورده‌اند.

برنامه سوم توسعه در سال 1379 تصویب و ابلاغ شد. برابر تبصره 2 از بند هـ ماده 106 برنامه سوم توسعه، به منظور حفاظت و سامان‌دهی نظام‌های بهره‌برداری از منابع آب کشور وزارت نیرو موظف است در طول برنامه اقدامات زیربنایی ازجمله تقویت بازارهای محلی آب را به انجام رساند. تشکیل «بازار آب» در حدود دو دهه گذشته اجرایی نشد تا نهایتا در برنامه پنجساله هفتم پیشرفت نیز قرار گرفت. فصل هشتم این برنامه با عنوان «نظام مدیریت یکپارچه منابع آب»، مشتمل بر ۵ ماده و ۲۲ بند است و از تشکیل بازار آب در آن با عنوان «ایجاد بازار مبادله آب‌های غیرمتعارف» یاد شده است.

تحقق برنامه هفتم، از سوی مسعود پزشکیان ریاست محترم جمهور، به عنوان برنامه اصلی دولت چهاردهم عنوان شد. از همین رو راه‌اندازی بازار آب یکی از اهداف وزارت نیرو است. طبق این طرح، کشاورزان می‌توانند با استفاده از ابزارهای نوین آبیاری و افزایش بهره‌وری، در مصرف سهم آب معین خود صرفه‌جویی کرده و حجم صرفه‌جویی شده را در بازار آب به فروش برسانند. این سیاست تشویقی، علاوه بر کاهش حجم آب مصرفی، می‌تواند برای کشاورزان سودآور باشد.

ابتدای سال 1404، عیسی بزرگ‌زاده سخنگوی صنعت آب، در برنامه میز اقتصاد اخبار نیمروزی اظهار کرد: «بازار بهره‌وری آب یک راهکار کلیدی است. اینکه بتوانیم با طرح‌های معیشتی، ارزش افزوده ایجاد کنیم و در عین حال بارگذاری را کاهش دهیم. این موضوعی است که نزدیک به ۲۰ سال است در کشور مطرح می‌شود اما طرح معیشت جایگزین هنوز به مرحله اجرا نرسیده، چون منابع مالی آن تأمین نشده است.»

بازار مبادله آب بین بخش‌های مختلف مصرف در ۵ منطقه آزمایشی منتخب در دشت‌های اردکان، قزوین، خواف، سمنان و کاشان عملیاتی شده است. در این راستا سید محمد آهویی مدیرکل دفتر اقتصاد و بهره‌وری آب، به پاون گفت: «بازار آب به زیرساخت‌های حقوقی، اجتماعی، اقتصادی و اجرایی قابل توجهی نیاز دارد. در سال‌های گذشته به زیرساخت‌های عملیاتی این طرح پرداخته شده است. در نتیجه این تلاش‌ها، موانع اجرایی طرح بازار آب برداشته شد و مبادله آب در مناطق آزمایشی قبلی در حال اجرا است.»

آهویی تاکید کرد: «در بعضی استان‌ها امکان تامین حجم آب مورد نظر بعضی صنایع یا زیرساخت انتقال آب وجود نداشت. برطرف کردن این اشکال‌ها نیز زمان‌بر بود. خوشبختانه در دولت جدید سامانه مبادله آب ایجاد شد و تا ماه آینده به مرحله اجرا خواهد رسید. بنابراین خریدار و فروشنده می‌توانند حجم آب مورد نظر برای خرید یا فروش را در سامانه بارگذاری کنند و مبادله انجام شود.»

او در ادامه با بیان مبادلات آب در مناطق آزمایشی افزود: «حجم آب صرفه‌جویی شده در مناطق آزمایشی طی چند سال گذشته 800 هزار متر مکعب و نیمی از مبادلات بین بخش کشاورزی و صنعتی بوده است. حداقل نرخ مبادله به صورت متوسط 5 هزار تومان و حداکثر آب نزدیک به 35 هزار تومان بوده است.»

مدیرکل دفتر اقتصاد و بهره‌وری آب با اشاره به اهمیت اجرای طرح بازار آب برای دولت چهاردهم تصریح کرد: «منطقه آزمایشی جدید در خراسان جنوبی خواهد بود و حداکثر تا یک ماه آینده شیوه‌نامه‌های اجرایی آن نهایی شده و مبادله اتفاق‌خواهد افتاد. در گام بعدی اجرای طرح، در هر استان یک دشت را به عنوان منتطقه آزمایشی انتخاب کردیم. پس از گرفتن نتیجه مطلوب در هر منطقه آزمایشی، بازار آب را به کل آن استان ارتقاء می‌دهیم. با این رویه طرح را گسترش می‌دهیم و مناطق آزمایشی ما به دشت‌هایی در سایر استان‌ها نیز تسری پیدا خواهد کرد.»

آهویی در انتها اعلام کرد: «دشت‌هایی از آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی نیز به زودی وارد مناطق آزمایشی خواهند شد. در نیمه دوم سال جاری نیز دشت‌هایی به استان‌هایی که قبلا وارد طرح شده‌اند اضافه خواهد شد. در زمینه منابع انسانی و زیرساخت‌های لازم، معذوریت‌هایی در کشور داریم اما آهسته و گام به گام در اجرای طرح‌ها پیش خواهیم رفت. تا پایان دولت چهاردهم، تکلیف بازار آب در اکثر استان‌هایی که امکان اجرای طرح را دارند، مشخص می‌کنیم.»