سرمایه‌گذاری در «صندوق صندوق‌ها»: مکانیزم تامین مالی جمعی

مرتضی باقری | کارشناس بازار سرمایه

در سال‌های اخیر تامین مالی جمعی (Crowdsourcing)یک منبع جایگزین ارزشمند برای سرمایه‌گذارانی است که به‌دنبال تامین مالی خارجی هستند. این پدیده در حال ظهور به عنوان یک مکانیزم مالی جدید در کنار روش‌های سرمایه‌گذاری سنتی پدیدار شده است و کارآفرینان و سازندگان از این طریق می‌توانند ایده‌های خود را در صورت نبود منابع مالی سنتی از قبیل بانک‌ها و صندوق‌های تامین سرمایه، اجرا و پیاده‌سازی کنند. مفهوم تامین مالی جمعی نشأت گرفته از مفهومی گسترده‌تر به نام جمع سپاری (Crowdsourcing) است.

جمع سپاری به استفاده از جمعیت برای تولید ایده‌ها یا برون سپاری مجموعه‌ای از منابع به انبوه مردم برای توسعه فعالیت‌های شرکت و سازمان گفته می‌شود. به عبارت دیگر تامین مالی جمعی نوعی از جمع‌سپاری است که مشتریان نقش سرمایه‌گذاران را ایفا کرده و به‌صورت یک کانال تامین مالی موثر برای دریافت مقدار اندکی سرمایه از جمعیت جهت سرمایه‌گذاری‌های متوسط تعریف می‌شود. تامین مالی جمعی با استفاده پلتفرم‌های دیجیتالی به افراد و گروه‌ها این امکان را می‌دهد تا برای پروژه‌ها و فعالیت‌های خود درخواست تامین مالی کنند.

در حالی اواخر اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ مجوز تامین مالی جمعی در بستر «آی‌‌‌بی‌‌‌کراد» از سوی سازمان بورس اوراق بهادار دریافت شد که در نتیجه اخذ این مجوز، نخستین تامین مالی جمعی از سوی شرکت تامین سرمایه تمدن توسط پلتفرمی که از سوی این نهاد راه‌اندازی شد به مرحله عمل رسید. طبق این پلتفرم، سرویس تامین مالی جمعی برای شرکت‌های کوچک و متوسط مقیاس ارائه شده است. در این راستا طی مدت اخیر تلاش‌های بسیاری از سوی فعالان بازار سرمایه صورت گرفت تا ارتباطات شکل گرفته و بسترها و شرکت‌های دارای پتانسیل شناسایی شوند. به این ترتیب نخستین طرح تامین مالی جمعی در دی ماه امسال اجرایی شد.

بر این اساس اولین تامین مالی جمعی به ارزش ۱۰‌میلیارد تومان در تاریخ بازار سرمایه ایران رقم خورد و گواهی‌‌‌های شراکت منتشر شد. در این راستا باید توضیح داد که عدد تامین مالی مزبور، سقف تامین مالی جمعی تعیین شده از سوی سازمان بورس اوراق بهادار بود. طرح تامین مالی انجام شده نیز برای شرکت داروسازی پارس حیان بود که از طریق این ابزار تامین مالی شد. این شرکت در حوزه تولید محصولات بهداشتی و مکمل‌‌‌های دارویی و غذایی فعال است و به لحاظ رتبه‌بندی‌‌‌های اعتباری و اعتبارسنجی از رتبه خوبی برخوردار بوده و شرکت پر پتانسیلی به شمار می‌‌‌رود و قادر است بازدهی که مدنظر سرمایه‌گذاران است را برآورده کند.

نکته مهم و قابل‌توجه دیگر در زمینه تامین مالی جمعی، شفاف‌سازی جزئیات این امر است؛ پارامترهای کلیدی گواهی شراکت نظیر سودآوری، ضمانت نقدشوندگی، تعیین ریسک و مدت زمان گواهی از جمله مواردی است که قبل از انتشار باید اطلاع‌رسانی شود و به اطلاع عموم سرمایه‌گذاران برسد. گواهی مذکور از نوع عقود مشارکتی است، به این مفهوم که سرمایه‌گذاران و متقاضیان در سود و زیان این پروژه شریک هستند.

روش‌‌‌های اعتبارسنجی انجام و محصولات تولیدی، پیشینه و سوابق مالی شرکت مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که پروژه تعریف شده سودآور بوده و احتمال شکست آن بسیار پایین است. افزون بر این درخصوص سود اوراق گواهی منتشر شده در طرح اخیر باید عنوان کرد که سود سرمایه‌گذاران به صورت علی الحساب ۵/ ۲۵‌درصد ماهانه و مدت گواهی شراکت دو ساله در نظر گرفته شده است. پس از دو سال با تایید عامل و انتشار گزارش حسابرس، سود قطعی شناسایی و میان سرمایه‌گذاران تقسیم می‌شود. متولی توزیع سود ماهانه یا همان رابط بین سرمایه‌گذار و متقاضی (سرمایه پذیر) نیز همان تامین سرمایه‌ای است که انتشاراوراق تامین مالی جمعی را انجام داده است.

در همین راستا باید خاطرنشان کرد که حجم و ابعاد این نوع تامین مالی نسبت به سایر پلتفرم‌‌‌ها بسیار بیشتر و بالاتر است. البته هر چند تامین مالی اخیر با این نوع روش، با استقبال بسیار خوبی از سوی سرمایه‌گذاران همراه شد، اما برخی نظرها نیز در این زمینه مطرح شد که باید در طرح‌‌‌های بعدی مدنظر قرار گیرد تا دغدغه برخی سرمایه‌گذاران رفع و امکان حضور گسترده‌‌‌تر آنها نیز فراهم شود.  افزون بر این باید عنوان شود که طرح‌‌‌های جدید دیگری نیز از سوی نهادهای مالی مرتبط با این امر به شرکت‌های SME که شرکت‌های سهامی خاص در حوزه‌‌‌های مختلف فعال هستند و سودآوری مطلوبی دارند ارائه شده است.

امید است در آینده نزدیک به نتیجه کامل دست یابند و شاهد اجرای آنها از بستر بازار سرمایه باشیم. در این راستا باید تاکید کرد که به طور قطع، تامین مالی این طرح‌‌‌ها با ساختار جدیدتر و مکانیزم جدیدتر صورت می‌گیرد تا سهم سرمایه‌گذاران خرد نیز در این بین افزایش یابد. البته قرار است در طرح‌‌‌های بعدی تضامینی در نظر گرفته شود که عمده این تضامین، افزایش نقدشوندگی را به همراه خواهد داشت. به گونه‌‌‌ای که در این راستا هم ضمانت‌‌‌های بانکی، سهام وثیقه، ضمانت صندوق‌های پژوهش و فناوری و صندوق‌های ضمانت، مطرح شده است.

منبع: دنیای اقتصاد