سرنوشت بازار نفت: بحران ادامه دارد!
طی ماه گذشته میلادی، مهم‌ترین رویدادی که بر بازار نفت اثر گذاشت و سبب ایجاد نوسان‌های بزرگ در قیمت‌ها شد، جنگ اوکراین بود. این جنگ که از ۲۴فوریه آغاز شده، در کنار تحریم‌هایی که غرب علیه روسیه اعمال کرده است، نگرانی‌های عمیقی درباره کمبود شدید عرضه نفت پدید آورده و اوایل ماه گذشته، شاهد رشد قیمت نفت برنت به ۱۳۰دلار در هر بشکه بودیم.
پنج‌شنبه گذشته، اعضای اوپک‌پلاس برای تصمیم‌گیری درباره میزان افزایش تولید، نشستی برگزار کردند و تصمیم گرفتند که عرضه را از ماه آینده، حدود ۴۳۰هزار بشکه افزایش دهند. این رقم، کمی بیش از ۴۰۰هزار بشکه‌ای است که این ائتلاف در ماههای اخیر، هر ماه بر عرضه نفت خود افزوده است. در ماههای گذشته، بایدن بارها از اوپک خواسته بود که بر سرعت افزایش عرضه نفت خود بیفزاید؛ اما به نظر می‌رسد، این ائتلاف توانایی این کار را ندارد.
موضوع مهم این است که تحریمهای غرب علیه روسیه، به دلیل حمله این کشور به اوکراین، سبب می‌شود میزان عرضه نفت و فرآوردههای نفتی به بازار به میزان قابل ملاحظه کاهش یابد. از پیش خریداران بزرگ نفت روسیه، نظیر شرکت‌های شل و توتال‌انرژیز، اعلام کردهاند که به‌تدریج میزان خرید از این کشور را کاهش خواهند داد. رئیس بخش موادخام بانک سرمایه‌گذاری «آر.بی.سی کپیتال مارکتس» میگوید: «کاهش عرضه نفت و فرآوردههای آن پایدار خواهد بود؛ زیرا پیش‌بینی می‌شود که برای مدتی طولانی، روسیه بیشترین تحریمهای جهانی را متحمل شود.»
روسیه در کنار آمریکا و عربستان، جزو تولیدکنندگان بزرگ نفت جهان است و روزانه حدود ۸میلیون بشکه نفت و فرآوردههای نفتی صادر می‌کند. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده است که به‌زودی ۳میلیون بشکه از صادرات نفت روسیه کاسته خواهد شد. این رقم معادل ۳درصد عرضه جهانی نفت است و این اتفاق می‌‌‌تواند به بزرگ‌ترین شوک عرضه در چند دهه اخیر تبدیل شود. این نهاد در گزارش جدید خود آورده است: «تنها عربستان و امارات می‌توانند به میزان قابل ملاحظهای بر تولید نفت خود بیفزایند، به‌طوری که بخشی از کاهش صادرات نفت روسیه جبران شود.» البته این کشورها ظاهرا تمایلی به این کار ندارند و این عدم‌تمایل سبب شده است تا پرسش‌هایی درباره میزان عمق ارتباط‌های امنیتی و تجاری طولانی‌مدت آنها با غرب مطرح شود. رئیس موسسه تحقیقاتی انرژی اسپکتس میگوید: «پرسش مهم‌تر این است که آیا آن دو کشور با موانع فنی برای بالا بردن عرضه نفت خود مواجه هستند یا نه.»
عربستان میگوید، می‌‌‌تواند روزانه ۵/ ۱۲میلیون بشکه نفت تولید کند و این رقم ۲میلیون بشکه بالاتر از رقم تولید کنونی این کشور است. تردیدی وجود ندارد که اکثر اعضای اوپک‌پلاس، توان بالا بردن عرضه نفت خود را ندارند و حتی برخی از اعضا، از جمله نیجریه و آنگولا، نتوانسته‌اند میزان افزایش معمول را در عرضه نفت خود اعمال کنند؛ یعنی حتی قادر نبوده‌اند به اندازه‌ای که اوپک‌پلاس به آنها اجازه داده است، تولید خود را افزایش دهند.
نکته دیگر این است که حتی افزایش ۴۳۰هزار بشکه‌ای عرضه از ماه آینده ممکن است اتفاق نیفتد و روسیه نمی‌تواند تولید نفت خود را افزایش دهد؛ زیرا این کشور، از پیش با کمبود مخازن ذخیره برای نفت فروخته‌نشده خود مواجه است. موضوع بعدی که اهمیت زیادی دارد، این است که به‌زودی، یعنی در چند ماه آینده، کل کاهش عرضه اوپک‌پلاس که سال ۲۰۲۰ برای حمایت از قیمت‌ها رخ داد، پایان می‌یابد. در ابتدای همه‌گیری کرونا، اوپک‌پلاس حدود ۱۰میلیون بشکه از عرضه نفت خود کاست تا قیمت‌ها افزایش یابد و در ماههای اخیر، بخش بزرگی از این کاهش جبران شده؛ زیرا پیوسته بر عرضه افزوده شده است. احتمالا عربستان و امارات به این نتیجه رسیده‌اند که با توجه به مشخص نبودن سرنوشت جنگ اوکراین و تنشهای بین روسیه و غرب، اکنون زمان مناسبی برای بالا بردن سریع عرضه نفت نیست.
با آنکه رویدادهایی نظیر قرنطینه شهرهای بزرگ در چین به دلیل شیوع کرونا، برای مدت کوتاهی از تقاضا می‌کاهد، پیش‌بینی کارشناسان این است که در تابستان بر تقاضای جهانی برای نفت افزوده خواهد شد. واقعیت مهم این است که قیمت‌ها مدتی است بسیار پایین‌تر از سطحی که اوایل ماه گذشته مشاهده شد، نوسان کرده؛ این یعنی رویدادهای ژئوپلیتیک و نه تغییرات شاخص‌های بنیادی بازار، سبب بی‌‌‌ثباتی شده است و با کاهش تنشهای یادشده، وضعیت بازار متعادل می‌شود. برداشت از ذخایر استراتژیک، اقدام دیگری است که حداقل در کوتاه‌مدت از فشارهای بازار می‌کاهد. اوپک‌پلاس با توجه به این دو موضوع، انگیزه کمتری برای افزایش سریع‌تر تولید نفت دارد.
موضوع مهم دیگر این است که به نظر می‌رسد، اوپک‌پلاس مایل نیست علیه منافع روسیه اقدامی انجام دهد. افزایش سریع‌تر تولید نفت سبب می‌شود که غرب راحت‌تر بتواند کاهش تولید نفت روسیه را تحمل کند و بر فشارهای خود علیه مسکو بیفزاید. یکی از کارشناسان ارشد «موسسه خاورمیانه» که یک موسسه تحقیقاتی مستقر در واشنگتن است، میگوید: «رهبران امارات با روسیه و حکومت‌‌‌های خودکامه احساس نزدیکی می‌کنند.» از سوی دیگر به نظر می‌رسد، مقامات نفتی کشورهای عضو اوپک‌پلاس از اینکه دائم از آنها خواسته می‌شود مشکلی را حل کنند که حاصل سیاست‌های اشتباه غرب در حوزه مبارزه با تغییرات آب و هوایی است، به ستوه آمده‌اند. اعضای اوپک‌پلاس میگویند، از آنها خواسته می‌شود که تولید نفت خود را سریع‌تر افزایش دهند، در حالی که دولت‌های غربی بر شرکت‌های نفتی فشار وارد کردهاند تا از سرمایه‌گذاری در حوزه اکتشاف و استخراج سوخت‌های فسیلی بکاهند تا اهداف مربوط به مبارزه با گرم شدن کره‌زمین تحقق یابد.
بسیاری از تولیدکنندگان نفت در خاورمیانه معتقدند که رشد شدید قیمت نفت و گاز، حاصل تلاش‌ها برای کنار گذاشتن سوخت‌های فسیلی قبل از تولید میزان کافی انرژی‌های جایگزین است. مدیرعامل شرکت ملی نفت ابوظبی میگوید: «قبل از آنکه به میزان کافی انرژی از منابع تجدیدپذیر تولید شود، نباید سیستم کنونی تولید انرژی را متوقف کنیم.» کشورهای غربی در سال‌های اخیر اقدامات گوناگونی برای کاستن از سهم سوخت‌های فسیلی در سبد انرژی مصرفی خود انجام داده‌اند؛ اما ظرفیت تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر را به اندازه کافی بالا نبرده‌اند. شرکت‌های فعال در حوزه انرژی‌های فسیلی نیز از سرمایه‌گذاری کافی برای حفظ ظرفیت تولید این انرژی‌ها اجتناب کردهاند و این در حالی است که بر مصرف جهانی نفت و گاز افزوده شده است.
از سوی دیگر، نشانه‌ای از توقف سیاست‌های غرب برای کاهش مصرف انرژی‌های فسیلی مشاهده نمی‌شود. استفاده روسیه از انرژی، به‌عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر غرب، انگیزه‌‌‌ای برای کشورهای غربی است تا از مصرف سوخت‌های فسیلی بکاهند. به‌عنوان مثال، آلمان به‌سرعت در حال کاستن از وابستگی خود به انرژی روسیه است. هفته گذشته وزیر انرژی آمریکا گفت: «گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر همچنان یک اولویت است و باید با سرعت بیشتر، از مصرف سوخت‌های فسیلی کاسته شود.» عربستان و امارات برای عمل نکردن سریع به درخواست کشورهای غربی دلایل دیگری دارند. آنها نگران شدت‌یافتن حملات حوثی‌ها به تاسیسات انرژی خود هستند و میگویند، آمریکا برای متوقف کردن حوثی‌ها به اندازه کافی تلاش نمی‌‌‌کند. عربستان اخیرا هشدار داده بود که اگر حملات حوثی‌ها سبب کاهش شدید عرضه نفت این کشور شود، مسوولیت این رویداد را نمی‌‌‌پذیرد. درباره سرنوشت مذاکرات هسته‌‌‌ای ایران نیز ابهام وجود دارد. اگر این مذاکرات به نتیجه برسد، صادرات نفت ایران به میزان قابل ملاحظهای افزایش خواهد یافت. نکته دیگر این است که برخی تحلیلگران معتقدند، کاهش شدید صادرات نفت روسیه به رشد چشمگیر قیمت‌ها منجر خواهد شد؛ زیرا همزمان با کاهش عرضه بر تقاضا افزوده می‌شود.
استنلی رید| نیویورک‌تایمز
ترجمه: دنیای اقتصاد
