سیاست جدید بانک‌های مرکزی در خصوص رمز ارزها: آینده از آن کیست؟

كاتارينا بوخهولتس| فوربس

در هفته‌های اخیر، قیمت ارزهای دیجیتالی نسبت به قبل در سطوح بسیار پایین‌تر نوسان کرده است. قیمت بیت کوین حدود سه ماه پیش در محدوده ۴۷ هزار دلار قرار داشت؛ در حالی که اوایل ماه جاری به ۱۸ هزار دلار کاهش یافت و در روزهای گذشته کمی بالاتر از ۲۰هزار دلار نوسان کرده است. همچنین قیمت این ارز اکنون نسبت به اوج تاریخی خود یعنی ۶۹ هزار دلار که نوامبر سال پیش مشاهده شد بسیار پایین‌تر است. وضعیت اتریوم و دیگر ارزهای دیجیتالی نیز مانند بیت کوین بوده است. حمله روسیه به اوکراین این باور را که بیت کوین حوزه امن سرمایه‌‌گذاری است از میان برد و شاهد بودیم که این ارز دیجیتالی بیشتر شبیه یک‌دارایی پر‌ریسک نظیر سهام عمل کرده است. توکن‌های غیر‌قابل تعویض که یک دارایی دیجیتالی دیگر مبتنی بر بلاک‌چین هستند نیز تا اندازه زیادی جذابیت خود را از دست داده‌اند و قیمت آنها نیز به‌شدت کاهش یافته است.

اما یک رویکرد دیگر به ارزهای دیجیتالی در سراسر جهان در حال گسترش است. ارز دیجیتالی بانک مرکزی، بر خلاف بیت کوین و دیگر محصولات رمزنگاری‌شده نسل اول، به شکل متمرکز از سوی دولت‌ها کنترل می‌شود؛ درست همان‌طور که ارزهای سنتی مانند دلار تحت کنترل این نهادها هستند. تفاوت اصلی ارزهای دیجیتالی غیرمتمرکز و غیر قابل ردیابی از جمله بیت کوین و ارزهای دیجیتالی بانک‌مرکزی این است که ارزهای گروه اول از سوی نهادی تحت نظارت نیستند، در حالی که ارزهای گروه دوم کاملا تحت نظارت بانک‌های مرکزی قرار دارند. با آنکه بین این دو گروه تفاوت وجود دارد اما هر دو ارز می‌توانند از فناوری بلاک‌چین استفاده کنند.

برخی کشورهای کوچک، ارز دیجیتالی بانک مرکزی خود را راه‌اندازی کرده‌اند و برخی کشورهای پرجمعیت آماده انجام این کار هستند. بنا بر گزارش شورای آتلانتیک، ارزهای دیجیتالی رسمی حتی قبل از آنکه در نیجریه راه‌اندازی شوند، در کشورهای کوچک حوزه کارائیب از جمله باهاماس، گرانادا و… راه‌اندازی شده بودند. سند دلار (Sand Dollar)، باهاماس که از سال ۲۰۱۹ راه‌اندازی شد نخستین ارز دیجیتالی بانک مرکزی است و زمینه را برای پذیرش سریع این ارزها در منطقه فراهم کرد. یوآن دیجیتالی با آنکه آوریل سال گذشته جنجال زیادی به وجود آورد اما هنوز در مرحله آزمایش است و این در حالی است که بیش از یک سال از رواج مدیریت‌شده آن در برخی شهرهای چین می‌گذرد. چین مانند نیجریه از پیش دارای زیرساخت مستحکم پرداخت دیجیتالی و موبایل بوده است.

بخش‌های بزرگی از جمعیت این دو کشور بدون آنکه ابتدا از کارت برای پرداخت استفاده کنند، سپس به سمت پرداخت‌های دیجیتالی بروند، مستقیما از پرداخت با پول نقد به پرداخت دیجیتالی اقدام کرده‌اند. در اقتصادهای در حال توسعه نیز بانک‌های مرکزی در حال بررسی برنامه راه‌اندازی ارز دیجیتالی بانک مرکزی و امکان‌سنجی استفاده از این سیستم برای جمعیت بدون دسترسی به خدمات بانکی هستند. در ادامه توضیحاتی درباره این ارز ارائه می‌کنیم. ارز دیجیتالی بانک مرکزی یک پول مجازی است که بانک مرکزی آن را منتشر و پشتیبانی می‌کند. رونق بازار ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز نظیر بیت‌کوین طی سال‌های اخیر بانک‌های مرکزی را تشویق کرده است، جایگزین‌هایی برای این ارزها به وجود آورند. در واقع بانک‌های مرکزی به این نتیجه رسیده‌اند که پول آینده به شکل مجازی و دیجیتالی است و آنها یا باید با این روند همراه شوند یا از آن عقب بمانند.

در حال حاضر در ۱۰۵ کشور که در مجموع ۹۵ درصد تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می‌دهند، بانک‌های مرکزی و نهادهای حکومتی در حال ارزیابی و بررسی موضوع ارزهای دیجیتالی بانک مرکزی هستند. در می سال ۲۰۲۰ تنها ۳۵ کشور مشغول بررسی این موضوع بودند و در حال حاضر ۵۰ کشور در مراحل پیشرفته فرآیند انتشار این ارزها قرار دارند. ۱۰کشور به‌طور کامل این مراحل را سپری و ارز دیجیتالی بانک مرکزی خود را راه‌اندازی کرده‌اند. چین سال آینده نیز همچنان به شکل آزمایشی و تدریجی استفاده از ارز دیجیتالی بانک مرکزی را ادامه خواهد داد. جامائیکا جدیدترین کشوری است که ارز دیجیتالی بانک مرکزی را راه‌اندازی کرده است. نیجریه که بزرگ‌ترین اقتصاد آفریقاست، اکتبر سال گذشته ارز دیجیتالی بانک مرکزی را راه‌اندازی کرد.

بسیاری از کشورها در حال آزمایش سیستم‌های جایگزین برای پرداخت‌های بین‌المللی هستند. پس از تحریم مالی روسیه این روند سرعت بیشتری پیدا می‌کند. در گروه۲۰ اقتصاد بزرگ جهان، ۱۹ کشور در حال بررسی ارز دیجیتالی بانک مرکزی هستند و ۱۶ کشور وارد فاز ایجاد و آزمایش این ارز شده‌‌اند. کره جنوبی، ژاپن، هند و روسیه جزو این کشورها هستند و طی شش ماه گذشته پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در این زمینه داشته‌اند. یکی از تحلیلگران می‌گوید: «سیستم مالی جهان در آینده نزدیک با چالش مواجه می‌شود؛ زیرا رواج تعداد زیادی ارز دیجیتال بانک مرکزی سبب می‌شود تدوین استانداردهای بین‌المللی ضرورت پیدا کند.»

در حال حاضر هزاران ارز دیجیتالی در جهان وجود دارد که به آنها رمزارز گفته می‌شود. مشهورترین رمزارز غیرمتمرکز بیت کوین است که بالاترین قیمت و ارزش بازار را دارد. استیبل‌کوین‌ها نوع دیگری از رمزارزها هستند که ارزش آنها به یک دارایی یا ارز سنتی مثل دلار وابسته است. ارزهای دیجیتالی غیرمتمرکز ضعف‌های متعددی دارند و به علل گوناگون، بانک‌های مرکزی لازم می‌‌دانند ارز دیجیتالی خود را راه‌‌اندازی کنند.

انگیزه هر بانک مرکزی برای این کار با انگیزه بانک مرکزی دیگر متفاوت است و به شرایط اقتصادی هر کشور وابسته است. ارائه خدمات مالی به گروه‌هایی از مردم که به خدمات بانکی دسترسی ندارند، ایجاد رقابت و تاب‌‌آوری در بازار داخلی پرداخت‌ها، کاهش هزینه و افزایش سهولت دسترسی به پول، بالا بردن کارآیی پرداخت‌ها و کاهش هزینه تراکنش‌ها، ایجاد شفافیت بیشتر در جریان پول و تسهیل اجرای سیاست‌های پولی و مالی، برخی از انگیزه‌های بانک‌های مرکزی برای راه‌اندازی ارز دیجیتالی هستند.

پرسش مهم دیگر این است که چه چالش‌هایی بر سر راه‌اندازی ارز دیجیتالی بانک مرکزی وجود دارد؟ واقعیت این است که چالش‌های متعددی در این حوزه وجود دارد و قبل از آنکه یک کشور ارز دیجیتالی خاص خود را راه‌‌اندازی کند، این چالش‌ها باید رفع شود. برای مثال، پس از رواج ارز دیجیتالی بانک مرکزی، ممکن است شهروندان میزان بسیار بالایی پول از حساب خود خارج کنند، به‌طوری که سیستم دچار مشکل شود. به ویژه در کشورهایی که سیستم مالی‌شان بی‌ثبات است، احتمال رخ دادن این اتفاق بیشتر است. ارزهای دیجیتالی بانک مرکزی همچنین حائز ریسک‌های عملیاتی هستند، زیرا آنها نسبت به حملات سایبری آسیب‌پذیرند و باید در برابر این حملات مقاوم شوند.

در نهایت باید گفت، رواج ارزهای یادشده مستلزم تدوین مقررات مفصل در حوزه رعایت حریم خصوصی کاربران، حفاظت از مصرف‌کنندگان و استانداردهای مبارزه با پولشویی است. موضوع مهم، تبعات رواج ارز دیجیتالی بانک مرکزی برای امنیت ملی است. واقعیت این است که سیستم‌های جدید پرداخت در زندگی روزمره شهروندان تاثیرات بزرگ دارند و نیز این سیستم‌ها می‌توانند امنیت ملی کشور را تهدید کنند. برای مثال رواج ارزهای یادشده، توانایی آمریکا در ردگیری جریان‌های فرامرزی پول و اعمال تحریم‌ها را کم می‌کند.

در بلندمدت کاهش نقش‌آفرینی آمریکا و توسعه نفوذ چین و دیگر کشورها، پیامدهای ژئوپلیتیک خواهد داشت. یکی از دلایلی که کشورها مایلند ارز دیجیتالی خود را رواج دهند،جمع‌آوری اطلاعات است. در چین مقامات وعده داده‌‌اند حریم خصوصی استفاده‌کنندگان از ارز دیجیتالی بانک مرکزی حفظ خواهد شد اما درباره تحقق این وعده تردیدهایی عمیق وجود دارد. در روسیه، تایلند، مالزی، کره جنوبی، امارات و عربستان نیز ارز دیجیتالی بانک مرکزی در حال آزمایش است. ایجاد یوروی دیجیتال در برنامه بانک مرکزی اروپا قرار دارد و احتمالا سال آینده پیشرفت‌هایی در این حوزه رخ خواهد داد.

منبع: دنیای اقتصاد