عبور از مهلکه کرونا؛ سفرهای هوایی دوباره سودآور شد

سه سال پس از همه‌گیری کرونا و ضربه سهمگین آن بر حمل و نقل هوایی، شرکت‌های هواپیمایی باوجود ضربه سنگینی که به آنها وارد شد، به آرامی در حال بازگشت به بازار جهانی هستند. هیچ‌یک از فعالان حمل و نقل هوایی قادر به پیش‌بینی شوک ناشی از همه‌گیری کرونا و تبعات آن نبودند. این غافلگیری باعث کاهش مسافرت‌های هوایی شد و این کاهش، ضررهای هنگفتی به شرکت‌های هواپیمایی وارد کرد.

به دلیل رخداد و گذر زودهنگام مواردی همچون مرس و سارس در سال‌های 2003 و 2012، مدیران و برنامه‌ریزان، ابتدا آن را یک موج زودهنگام و گذرا تصور کردند اما با اطلاع از واقعیات، تکاپوی آنها برای یافتن جواب این سوال شروع شد که تقاضای سفر چه زمانی به وضع عادی بازخواهد گشت؟ کسی به طور دقیق خبر نداشت با چه مشکلی طرف است. به همین دلیل همه چیز موکول شد به رفع محدودیت‌ها، اطمینان شرکت‌ها از ایمن بودن سفرها و ریختن ترس مردم از مسافرت.

اکنون، 3 سال پس از عالمگیر شدن کرونا و یک سال پس از چراغ سبز سازمان جهانی بهداشت، این صنعت در بهترین وضعیت خود از مارس 2020 تا به امروز قرار گرفته است. به نظر می‌رسد سال 2023 فرصتی واقعی برای بازگشت به سودآوری در کل صنعت هواپیمایی باشد.

تقاضاهای مخلوط

تقاضا برای سفرهای هوایی از اوایل سال 2022 تشدید شد. ترکیب ترافیک هوایی نسبت به قبل از همه‌گیری تغییر کرد و مسافران تفریحی درصد بیشتری از ترافیک را به خود اختصاص دادند. با این حال آمارها نشان داده‌اند که رفتار مسافران کمی متفاوت شده و گاهی سفر تفریحی را با سفر کاری ترکیب می‌کنند. حجم سفرهای کاری به حدود 80 درصد ِ سال 2019 رسیده است. این باعث شده که حتی رئیس بدبین شرکت هواپیمایی دلتا بگوید از این به بعد تعریف جدیدی برای «حالت نرمال» خواهیم داشت. نگاهی به آمار نشان می‌دهد پس از پشت سر گذاشتن یک بهار امیدوارکننده، یک تابستان شلوغ نیز در انتظار شرکت‌های هواپیمایی و خطوط هوایی است.

درمورد 20 درصد باقیمانده از ترافیک مسافران هم شرکت‌های هواپیمایی نگرانی چندانی ندارند. آنها ترجیح می‌دهند با همان ترکیب مسافرت تفریحی و تجاری پیش بروند تا اینکه نگران افت تعداد مسافر و مسافرت‌ها باشند.

تغییرات در صنعت هواپیمایی اغلب سریع و غیرقابل پیش‌بینی هستند و تنها چند ماه سود یا ضرر می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند. یک مثال واضح همین تغییر عظیم پیش‌بینی سود شرکت‌ها بین ژانویه تا ژوئن 2023 است. چشم‌انداز مسافرت‌ها در ژانویه 2023 امیدوارکننده به نظر می‌رسید اما شاخص اصلی و تعیین‌کننده،‌ تعداد مسافران تابستانی است که می‌تواند تکلیف شرکت‌ها را مشخص کند. با این وجود ، صنعت حمل و نقل هوایی در بهترین وضعیت خود از انتهای سال 2019 (شروع همه‌گیری کرونا) تاکنون قرار دارد.

دو برابر شدن پیش‌بینی محافظه‌کارانه «یاتا»

«یاتا» (انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوایی) که در سال 2020 پیش‌بینی کرده بود تا قبل از سال 2024 سوددهی حمل و نقل تجاری هوایی به قبل از همه‌گیری کرونا برنمی‌گردد، پیش‌بینی سود خود را برای سال 2023 دو برابر کرد و از 4.7 میلیارد دلار به تقریباً 10 میلیارد دلار رساند.

امسال خطوط هوایی در سراسر جهان امسال به دنبال دستیابی به درآمدی در حدود بیش از 800 میلیارد دلار هستند که پس از رکود ناشی از پاندمی کرونا یک رکورد محسوب می‌شود. مجموع ضرر خطوط هوایی در سال‌های همه‌گیری ویروس کووید-19 حدود 183 میلیارد دلار برآورد می‌شود.

ویلی والش، مدیرکل یاتا، با اظهار خوشحالی از اینکه خطوط هوایی جهان در مسیر آیند‌ه‌ای سودآور، ایمن و پایدار هستند، خطر کاهش مسافران شرکت‌های حمل و نقل هوایی را باتوجه به افزایش نرخ بلیت هواپیماها رد کرد. او با تاکید بر اینکه حاشیه سود شرکت‌های هواپیمایی بسیار کم است، شرکت‌های پشتیبانی و تامین‌کنندگان خطوط هوایی را مقصر افزایش هزینه‌ها دانست. والش قبلا به عنوان یکی از مدیران ارشد بریتیش ایرویز کار می‌کرد.

او با اشاره به آمارها گفت تعداد مسافران پروازهای داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی در جهان به حدود 90 درصد سال 2019 (سال قبل از شیوع کرونا و زمین‌گیر شدن هواپیماها) رسیده است. به گفته والش اقبال مردم به مسافرت‌های هوایی، حتی باوجود محدودیت‌های اقتصادی، در حال افزایش است.

براساس پیش‌بینی «یاتا» درآمد شرکت‌های حمل و نقل هوایی در سال 2023 به 803 میلیارد دلار خواهد رسید که سود خالص 9.8 میلیارد دلاری را در پی خواهد داشت. این رقم دو برابر پیش‌بینی قبلی در دسامبر سال 2022 است. این انجمن همچنین پیش‌بینی کرده در سال جاری میلادی تعداد بلیت‌های فروخته شده به 4.35 میلیارد برسد که حدود 96 درصد بلیت‌های فروخته شده در سال 2019 است. بخشی از این افزایش فروش ناشی از شروع مجدد پروازهای بین‌المللی به چین و همچنین ادامه تقاضا برای سفر است.

مدیرعامل «یاتا» دلیل افزایش قیمت بلیت‌ها را تورم و افزایش هزینه‌های جانبی، ازجمله افزایش هزینه سوخت هواپیما دانست و مدعی شد اگر نسبت قیمت به عرضه (بلیت به تعداد پروازها) را درست در نظر بگیریم، قیمت‌ بلیت هواپیما هنوز در حد سال 2019 باقی مانده و افزایشی نداشته است.

چشم‌انداز امیدوارکننده

برآوردهای «یاتا» در سال 2020، با مقداری محافظه‌کاری، حاکی از آن بود که شاید تا سال 2024 اوضاع فروش بلیت و سوددهی شرکت‌های هواپیمایی به حالت قبلی برگردد. اکنون، 6 ماه قبل از رسیدن سال 2024، این انجمن خبر از برگشتن شرکت‌های هواپیمایی به اوضاع قبل از همه‌گیری کرونا و رونق کسب و کارهای جانبی این صنعت می‌دهد. با این حال براساس آمارهای «یاتا» میانگین حاشیه سود هر مسافر برای شرکت‌های حمل و نقل هوایی تنها 2.25 دلار بوده است.

والش گفت: «این مقدار سود امیدوارکننده نیست و با آن حتی نمی‌توان یک بلیت مترو در نیویورک خرید. اما با در نظر گرفتن اینکه فقط طی سال 2020 هر شرکت به ازای هر مسافر 76 دلار ضرر کرده، همین مقدار اندک هم نشانه‌ بهبود سریع این صنعت است.»

پس از همه‌گیری کرونا، شرکت‌های بزرگ و فرودگاه‌ها شروع به اخراج گسترده کارکنان خود کردند. حالا، پس از عبور از موج مرگبار کووید-19 و رکود همه‌جانبه، شرکت‌های هواپیمایی و فرودگاه‌ها با معضل جدیدی روبه‌رو شده‌اند. کمبود کارکنان مجرب و بازگشت همراه با تاخیر کارمندان قبلی، باعث تأخیر و لغو گسترده پروازها در بریتانیا، اروپا و ایالات متحده شده است.

با این حال، مدیران و سخنگویان شرکت‌های بزرگ ضمن اشاره به چالش‌های جدی همچون کمبود نیروی کار، بار سنگین هزینه‌ها و حاشیه سود بسیار کم، اظهار خوشبینی کرده‌اند که وضعیت این صنعت در سال جاری میلادی به مرور بهتر خواهد شد. آنها معتقدند خطوط هوایی و فرودگاه‌ها به مسائل مربوط به کارکنان خود رسیدگی کرده‌اند، اما رخ دادن حملات تروریستی و ناآرامی‌های جدید در اروپا و به‌خصوص سوئد و فرانسه، نگرانی‌های جدی درمورد ایمنی و کنترل ترافیک هوایی ایجاد کرده است.

وضعیت فاجعه‌بار برخی فرودگاه‌ها

والش معتقد است نمونه‌های فاحشی از بی‌تدبیری در اداره فرودگاه‌ها وجود دارد که هزینه‌ ناکارآمدی آنها را خطوط هوایی متقبل می‌شوند. او به طور خاص به فرودگاه شیفول آمستردام اشاره کرد و گفت که این فرودگاه به عنوان بدترین فرودگاه جهان، حتی از هیترو لندن هم پیشی گرفته است. سال گذشته مسافران فرودگاه شیفول، به دلیل کمبود کارکنان امنیتی، ساعت‌های زیادی را در صف‌های طولانی برای کنترل بار و پاسپورت خود معطل شدند.

پس از پشت سر گذاشتن 3 سال فاجعه‌بار، اکنون مسافرت‌های هوایی به‌منظور تجارت و برقراری ارتباط مجدد بین مردم، فرودگاه‌ها را شلوغ‌تر کرده و در اکثر هتل‌ها، اتاق خالی به سختی پیدا می‌شود. کسب و کارهای محلی در حال احیا هستند و صنعت هواپیمایی بالاخره به سمت سودآوری حرکت کرده است.

با این حال و با وجود دورنمای امیدوارکننده، ترمیم ترازنامه‌های اقتصادی-تجاری و ایجاد بازدهی پایدار برای سرمایه‌گذاران بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی، به دلیل حاشیه سود بسیار کم در پروازهای تجاری، همچنان یک چالش بزرگ خواهد بود.

سوددهی امیدوارکننده امارات

پس از برداشته شدن تقریباً کامل ِمحدودیت‌های مرتبط با همه‌گیری در سراسر جهان و ضرردهی هنگفت اماراتی‌ها، سوددهی این شرکت به طرز چشمگیری افزایش یافته است. این گروه هواپیمایی امسال رکورد سود 10.9 میلیارد درهم (3 میلیارد دلار) را در مقایسه با ضرر 3.8 میلیارد درهمی (یک میلیارد دلار) سال گذشته ثبت کرد. گزارش پیش‌بینی سوددهی شرکت هواپیمایی امارات برای سال جاری حدود دو ماه پیش منتشر شد.

همه‌گیری کرونا باعث خروج برخی هوایماها از جرخه خدمت و بازنشستگی زودهنگام برخی هواپیماهای دیگر شد که هنوز حداقل 10 سال از عمر مفید آنها باقی مانده بود. این صنعت به صورت زودهنگام با بسیاری از هواپیماهای تاریخ‌ساز خود همچون بوئینگ 747 و بسیاری از ایرباس‌های A380 وداع کرد.

رکود بازار سفرهای هوایی در سال 2020 باعث شد از مارس این سال شرکت‌هایی همچون هواپیمایی سلطنتی اردن، اتحاد، هواپیمایی نروژ، کتی پاسیفیک هنگ‌کنگ، کلیه ایرلاین‌های چین، هواپیمایی مصر، عربستان سعودی، رویال ایرومارک، کویت، وست‌جت، ایربالتیک، سلام ایر و عمان ایر نیمی از پروازهای خود را لغو کردند. همچنین شرکت‌های آمریکن ایرلاینز، ایرفرانس، گروه لوفت‌هانزا، گروه IAG (مالک شرکت بریتیش ایرویز)، قطر ایرویز، رایان ایر، ویرجین آتلانتیک و ایزی جت با تعدیل نیمی از کارکنان خود از 70 تا صددرصد پروازهایشان را لغو کنند. تعداد زیادی از کارکنان این شرکت‌ها نیز تعدیل شدند یا به مرخصی اجباری فرستاده شدند و یا به صورت زودهنگام بازنشسته شدند.

با این حال، در سال جاری، مدیران شرکت‌های هواپیمایی به تنها چیزی که فکر می‌کنند ادامه دادن مسیر، جذب مسافران (حتی با سود کم) و درصورت امکان، بازگشایی برخی از خطوط و مقاصد پروازی قبلی است.

امیدواری یونایتدایرلاینز به سوددهی

اسکات کربی، مدیرعامل شرکت هواپیمایی یونایتد ایرلاینز (UAL) در مصاحبه با سی‌ان‌ان اعتماد به نفس بالای خودش را به نمایش گذاشت و گفت که انتظار دارد این شرکت در سال جاری به سطح سودآوری سال 2019 بازگردد. کربی گفت: «ما به طور چشمگیری حاشیه سود نسبی و مطلق خود را بهبود بخشیده‌ایم و پرداخت بدهی‌ها را شروع کرده‌ایم. این وضعیت به ما قدرت عبور از رکود سه‌ساله ناشی از کرونا را می‌دهد.»

یونایتد ایرلاینز یکی از شرکت‌هایی بود که بیشترین ضرر را طی سال‌های همه‌گیری کرونا و قرنطینه ناشی از عالمگیر شدن ویروس کووید-19 متحمل شد.