فرمانروایی در سایه‌ی ایلان ماسک
چگونه دولت ایالات متحده به میلیاردر فناوری تکیه کرد و اکنون در تلاش برای مهار اوست
نویسنده: رونان فارو| نویسنده کتاب «جنگ علیه صلح: پایان دیپلماسی و زوال نفوذ آمریکا» و بزنده جایزه پولیتزر
نیویورکر
مترجم: فاطمه لطفی
اکتبر گذشته، کالین کال، معاون وزیر دفاع در امور سیاست در پنتاگون، در هتلی در پاریس برای جلوگیری از فاجعه‌ای در اوکراین آماده تماس تلفنی [با این کشور] بود. یکی از کارکنان یک آیفون به او داد. یکی از مقامات ارشد دفاعی به من گفت که کال از اینکه مجبور به چنین تماسی بود، شگفت‌زده شد: «انگار که بگوید: چرا به ایلان ماسک زنگ می‌زنم؟»
دلیلش خیلی زود مشخص شد. کال می‌گوید: «اگرچه ماسک نه دیپلمات است نه یا سیاستمدار، اما با توجه به تاثیری که در این مسئله دارد، احساس کردم رفتارم با او مهم است». اسپیس ایکس، شرکت اکتشاف فضایی ماسک، برای ماه‌ها دسترسی به اینترنت را در سراسر اوکراین فراهم می‌کرد و به نیروهای این کشور اجازه می‌داد حملات جنگی را برنامه‌ریزی کنند و از خود دفاع کنند. اما در روزهای اخیر، با ورود نیروهای اوکراینی به قلمرو مورد مناقشه روسیه، ارتباط اینترنتی‌شان قطع شده است. نگران‌کننده‌تر اینکه اسپیس‌ایکس اخیرا به پنتاگون اولتیماتوم داده بود: اگر هزینه سالانه 400 میلیون دلاری ارائه خدمات در اوکراین را تقبل نکند، دسترسی به اینترنت این شرکت را قطع خواهد کرد. این مقام ارشد دفاعی می‌گوید: «ما وحشت کردیم. ماسک هر لحظه می‌تواند دسترسی را قطع کند و این تاثیر عملیاتی واقعی برای اوکراینی‌ها خواهد داشت.»
بلافاصله پس از حمله روسیه به اوکراین در فوریه 2022، ماسک هم وارد این جنگ شد. کرملین در کنار حملات متعارف، حملاتی سایبری علیه زیرساخت‌های دیجیتال اوکراین داشت. اوکراینی‌ها راه‌حلی بالقوه برای این مشکل پیدا کردند: SpaceX، شرکت فراهم‌آورنده اینترنتی تلفن همراه Starlink. دیش‌های دریافت اینترنت روی سه پایه، به اندازه یک نمایشگر کامپیوتر پوشانده شده با پلاستیک سفید، یادآور طراحی خودروهای الکتریکی تسلای ماسک هستند اما متصل به شبکه‌ای از ماهواره‌ها. و برای روس‌ها از بین بردن کامل این ارتباطات غیرممکن بود. البته ماسک می‌تواند این ارتباطات را قطع کند. سه نفری که در آوردن اینترنت استارلینک به اوکراین نقش داشتند نگران این هستند که ماسک اگر ناراحت شود، خدمات خود را پس خواهد گرفت. آنها می‌گویند اهمیت شخص ماسک نادیده گرفته شده است. «آن زمان هیچ کس به این موضوع فکر نمی‌کرد. همه به این فکر بودند که «لعنتی‌ها برویم [اوکراین]، مردم دارند می‌میرند.»
انحصار در اینترنت ماهواره‌ای
در ماه‌های بعد، با کمک‌های اوکراینی‌های سیلیکون ولی، قراردادهایی که با آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده و با دولت‌های اروپایی بسته شد، و کمک‌های طرفداران اسپیس ایکس، انتقال هزاران واحد استارلینک به اوکراین تسهیل شد. مایکولا، سربازی از نیروهای مسئول حفظ دسترسی اینترنت استارلینک برای نیروهای نظامی اوکراین در خط مقدم می‌گوید: «استارلینک ستون اصلی ارتباطات در میدان نبرد است.»
ماسک همچنین همیشه از این واقعیت که از فناوری او برای جنگ استفاده می‌شود ناراحت بود. حتی در کنفرانسی در آسپن با حضور شخصیت‌های تجاری و سیاسی، ماسک حتی حامی ولادیمیر پوتین هم به نظر می‌رسید. رید هافمن، همان کسی که پی‌پل را با ماسک پایه‌گذاری کرد، می‌گوید: «ماسک می‌گوید ما باید مذاکره کنیم. پوتین صلح می‌خواهد و ما باید با پوتین برای صلح مذاکره کنیم. اینطور به نظر می‌رسید که انگار ماسک [به خاطر به‌کارگیری استارلینک در جنگ] فریب خورده باشد». یک هفته بعد، ماسک طرح صلحی را در توییتر منتشر کرد، طرحی که خواستار برگزاری همه‌پرسی جدید برای ترسیم مجدد مرزهای اوکراین بود و به روسیه اجازه کنترل کریمه را می‌داد. او نقشه‌هایی از مناطق شرقی اوکراین را نشان می‌داد که برخی از آنها، به گفته خود ماسک، «جزو روسیه بودن را ترجیح می‌دهند». ماسک همچنین از دنبال کنندگان خودش در توییتر در مورد این طرح صلح نظرسنجی کرد. 60درصد از میلیون‌ها نفری که پاسخ دادند این طرح صلح را رد کردند. در مقابل ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، نظرسنجی دیگری را توییت کرد و از کاربران پرسید که کدام ایلان ماسک را می‌پسندند، ماسکی که از اوکراین حمایت می‌کند یا ماسکی که حامی روسیه است؟ ماسک اولی برنده این نظرسنجی بود، اگرچه نظرسنجی زلنسکی مشارکت کمتری داشت، ماسک بیش از بیست برابر زلنسکی فالوور دارد.
اما یک روز نیروهای اوکراینی که به سمت مناطق مورد مناقشه در جنوب پیشروی می‌کردند، ناگهان قادر به برقراری ارتباط اینترنتی نبودند. مایکولا می‌گوید: «ما خیلی به خط مقدم نزدیک بودیم. ما از این مرز عبور کردیم و استارلینک از کار افتاد». پیامد آن خیلی زود آشکار شد. «وقتی در حال حمله هستید، به خصوص برای فرماندهان، جریان دائمی اطلاعات از گردان‌ها نیاز است. فرماندهان مجبور بودند برای قرار گرفتن در محدوده رادیویی به سمت میدان نبرد حرکت کنند و خودشان را به خطر بیندازند. هرج و مرج به وجود آمد.» با مهاجران اوکراینی که برای واحدهای استارلینک کمک مالی جمع‌آوری کرده بودند، مدام تماس گرفته می‌شد. می‌گفتند «ما الان به ماسک نیاز داریم». یکی از همین مهاجران می‌گوید «ده‌ها تماس تلفنی مرا از خواب بیدار کرد که همگی می‌گفتند ارتباطشان قطع شده و باید عقب‌نشینی کنند.» فایننشال‌تایمز گزارش داد که قطعی اینترنت واحدهایی را در خرسون، زاپوریژژیا، خارکف، دونتسک و لوهانسک زمین‌گیر کرده. مقامات آمریکایی و اوکراینی به من گفتند که معتقدند اسپیس‌ایکس ارتباط اینترنتی را از طریق ژئوفنسینگ قطع و مناطق دسترسی را محاصره کرده است.
یک مقام ارشد دفاعی می‌گوید: «در وزارتخانه جلسه تشکیل دادیم تا بفهمیم چه کار می‌توانیم انجام دهیم». نقش منحصربه‌فرد ماسک چالش‌هایی جدید به همراه داشت، و نقش دولت به‌عنوان واسطه نیز همین طور بود. «اینطور نبود که بتوانیم او را به خاطر نقض قرارداد یا چیز دیگری بازداشت کنیم». پنتاگون باید با اسپیس ایکس به توافقی برسد تا حداقل، ماسک «نتواند یک روز صبح از خواب بیدار شود و تصمیم بگیرد که دیگر نمی‌خواهد اینترنت را در خطوط مقدم جنگ برقرار کند. حداقل باید جلوی خاموشی کامل اینترنت توسط ماسک گرفته شود.»
تاثیر عمیق ماسک بر یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های حال حاضر دنیا مشخص است. ماسک حالا تبدیل به چیزی بیش از یک فروشنده بوئینگ، لاکهید یا دیگر غول‌های صنعت دفاعی شده بود. کال در تماس تلفنی که از پاریس با ماسک داشت با او با احترام رفتار کرد. مجبور بود با احترام رفتار کند. او از ماسک برای تلاش‌هایش در اوکراین تشکر کرد، هزینه‌های سنگینی را که متحمل شده بود تصدیق کرد و حتی چند هفته وقت برای تنظیم قرارداد جدید درخواست کرد. کال به ماسک گفت: «اگر اینترنت را قطع کنید، جنگ به پایان نمی‌رسد».
اما ماسک متقاعد نشد. کال به من می‌گوید: «برداشت من این بود که او از اینکه دخالت استارلینک به طور فزاینده‌ای در روسیه به عنوان عاملی برای تقویت ]جنگ در] اوکراین تلقی می‌شد، عصبانی بود و به دنبال راهی برای کاهش نگرانی‌های روسیه». ماسک علی‌رقم ناراحتی مقامات پنتاگون مدعی شد با پوتین شخصا صحبت کرده است. مقام امنیتی دیگری که نخواست نامش فاش شود به من گفت که ماسک هفته‌ها قبل از اینکه طرح صلح خود را توییت کند، همین ادعا را مطرح کرده و گفته بود که مشورت‌هایش با کرملین منظم بوده است. (ماسک بعدها صحبت با پوتین در مورد اوکراین را تکذیب کرد.) ماسک در تماس تلفنی با کال گفت که با نگاه کردن به لپ‌تاپ خود می‌تواند از طریق نقشه فعالیت استارلینک «کل جنگ در حال وقوع» را مشاهده کند. این مقام ارشد دفاعی به من گفت: «این را سه دقیقه قبل از اینکه بگوید «خب، من این گفتگوی عالی را با پوتین داشتم» بیان کرد». ماسک به کال گفت که ناراحت است از اینکه از فناوریی که برای اهداف صلح‌آمیز طراحی کرده است برای جنگ استفاده می‌شود.
پس از 15 دقیقه مکالمه، ماسک موافقت کرد که به پنتاگون زمان بیشتری بدهد. وی همچنین پس از واکنش عمومی و با دلخوری آشکار، تهدیدات خود مبنی بر قطع خدمات را پس گرفت. او در توییتی نوشت: «لعنتی. اگرچه استارلینک باز هم ضرر می‌دهد و شرکت‌های دیگر [برای کمک به اوکراین] میلیاردها دلار از مالیات‌دهنده‌ها دریافت می‌کنند، ما فقط به صورت رایگان به دولت اوکراین کمک مالی می‌رسانیم.» در ژوئن امسال، وزارت دفاع اعلام کرد که با اسپیس‌ایکس به توافق رسیده است.
دخالت الیگارشی‌ها و دیگر منفعت‌طلبان در سرنوشت ملت‌ها چیز جدیدی نیست. در طول جنگ جهانی اول، جی‌پی‌مورگان کمک‌های مالی هنگفتی را به نیروهای متفقین رساند؛ پس از آن، جان دی.راکفلر جونیور، پولی را به پای جامعه ملل نوپا ریخت. بنیادهای جامعه‌باز جورج سوروسِ سرمایه‌گذار، اصلاحات جامعه مدنی را در اروپای پس از شوروی آغاز کردند و شلدون ادلسون، غول کازینو، به عنوان بخشی از حمایت خود از بنیامین نتانیاهو، از رسانه‌های دست راستی در اسرائیل حمایت مالی کرد.
اما نفوذ ماسک گستاخانه‌تر، بزرگ‌تر و گسترده‌تر است. چنین مسبوق به سابقه نیست که یک غیرنظامی به داوری جنگ بین کشورها بپردازد، اما ماسک این کار را می‌کند، یا این حد از وابستگی ایالات متحده به ماسک در زمینه‌های مختلف، از آینده انرژی و حملونقل گرفته تا اکتشافات فضایی، قبلا سابقه نداشت. فعلا تنها وسیله‌ای که ناسا توانسته با آن خدمه خود را به فضا بفرستند اسپیس‌ایکس است، و این وضع حداقل تا سال آینده هم ادامه دارد. برنامه دولت برای سوق دادن صنعت خودرو به سمت خودروهای الکتریکی مستلزم افزایش دسترسی به ایستگاه‌های شارژ است. اما همین برنامه هم به اقدامات شرکت تسلا بستگی دارد. این خودروساز آنقدر کشور را مملو از ایستگاه‌های شارژ اختصاصی خود کرده که دولت بایدن مجبور شد فشار اولیه برای استاندارد شارژ جهانی را که اصلا برای ماسک قابل قبول نبود، کاهش دهد.
در بیست سال گذشته دولت در فرصت‌های تجاری به او متکی شده است. چند تن از مقامات فعلی و سابق ناسا، وزارت دفاع، وزارت حملونقل، اداره هوانوردی فدرال، و اداره ایمنی و بهداشت شغلی به من گفتند که نفوذ ماسک در کار آنها غیرقابل اجتناب شده است. یکی از سخنگویان پنتاگون گفت تنها با اجازه ماسک با یک مقام رسمی در مورد این موضوع مصاحبه می‌کند. او به من گفت: «اگر ایلان ماسک از ما بخواهد موافقت اعلام کند با شما صحبت خواهیم کرد». سال گذشته در یک مصاحبه تلویزیونی، از ماسک پرسیده شد که آیا نفوذ او از دولت آمریکا بیشتر است یا خیر. او بلافاصله پاسخ داد: «از جهاتی». رید هافمن به من گفت که نگرش ماسک «مانند لوئی چهاردهم است: [نقل قول معروفی از لوئی چهاردهم وجود دارد که گویا گفته: «من دولت هستم. L’état, c’est moi»».
قدرت ماسک همچنان در حال رشد است. تسلط او بر توییتر [X] به او یک محکمه انتقادی [آنلاین] برای گفتمان سیاسی پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری بعدی داده است. او شرکت هوش مصنوعی راه اندازی کرده است. ماسک به یک شخصیت فرهنگ پاپ تبدیل شده است و چرخش‌های تند او از نوع‌دوستی به لافزنی، از [واکنش‌های] استراتژیک به تکانشی، موضوع مقالاتی بیشمار و حداقل هفت کتاب مهم، از جمله بیوگرافی جدیدی است که والتر ایزاکسون نوشته است. اما ماهیت و دامنه قدرت این مرد هنوز کمتر شناخته شده است.
سام آلتمن، مدیر ارشد اجرایی از OpenAI، می‌گوید: «ایلان می‌خواهد دنیا نجات یابد. اما تنها در صورتی که فقط او بتواند آن را نجات دهد.»
شرایط قرارداد استارلینک علنی نشده است. مقامات اوکراینی می‌گویند فعلا وقفه‌ای در ارائه خدمات ندیده‌اند. اما ماسک همچنان در مورد نحوه استفاده از این فناوری و محل استقرار آن مبهم‌گویی می‌کند. او در ماه فوریه در توییتر نوشت: «ما باعث تشدید درگیری نخواهیم شد که منجر به جنگ جهانی سوم شود.» او به کال گفته بود «ما سخت تلاش می‌کنیم تا کار درست را انجام دهیم، آن‌هم در زمانه‌ای که «کار درست» یک سوال اخلاقی است با پاسخی بسیار دشوار».
تردید ماسک با علایق عملگرایانه او همخوانی دارد. کارخانجات شانگهای نیمی از خودروهای تسلا را تولید می‌کنند و ماسک وابسته است به حسن نیت مقامات چینی که در جنگ اوکراین از روسیه حمایت کردهاند. ماسک به فایننشال‌تایمز گفته است که پکن با تصمیم او برای ارائه خدمات اینترنتی به اوکراین مخالفت می‌کند و به دنبال تضمین عدم استقرار فناوری مشابه در چین است. در همان مصاحبه، او به پرسش‌هایی درباره تلاش‌های چین برای اعمال کنترل بر تایوان از طریق ارائه یک طرح صلح دیگر پاسخ داد. او پیشنهاد کرد تایوان می‌تواند به یک منطقه اداری تحت کنترل مشترک تبدیل شود، نتیجه‌ای که رهبران تایوان آن را پایان دادن به استقلال کشور می‌دانند. ماسک در جریان سفر به پکن در بهار امسال با آنچه رویترز به طور خلاصه به عنوان «تملق و ضیافت» توصیف کرد مورد استقبال قرار گرفت. او با مقامات ارشد از جمله وزیر خارجه چین ملاقات کرد.ماسک روابط خوبی با ژنرال مارک میلی، رئیس ستاد مشترک ارتش دارد. چند سال پیش که میلی رئیس ستاد ارتش بود، این دو مرد باهم ملاقات و درباره «کاربردهای فناوری در جنگ، هوش مصنوعی، وسایل حمل و نقل الکتریکی و ماشین‌های خودران» بحث کردهاند. میلی می‌گوید «ماسک بینش‌هایی دارد که به شکل‌گیری افکار من در مورد تغییرات اساسی در ماهیت جنگ و مدرن‌سازی ارتش ایالات متحده کمک کرد.» در جریان جنجال استارلینک، ماسک با او تماس گرفت تا مشورت بگیرد. یکی از مقامات پنتاگون به من گفته است: زنده بودن ما از سر لطف شرکت خصوصی اوست، و «این بد است».
انحصار در فضا
از دیگر موضوعاتی که نشان از عدم پایبندی ماسک به قوانین و مقررات دارد، موضوع پرتاب موشک‌های اسپیس‌ایکس و ایمنی پرتاب موشک‌هاست.
در میان تمام شرکت‌های ماسک، اسپیس ایکس ممکن است یکی از اساسی‌ترین شرکت‌هایی باشد که تمایل او به ریسک را نشان می‌دهد. کارکنان تاسیسات استارشیپ اسپیس‌ایکس، در تگزاس، دسامبر سال 2020 را صرف آماده‌سازی برای پرتاب موشکی کردند به نام SN8، یعنی جدیدترین نمونه اولیه در برنامه استارشیپ این شرکت، که ماسک امیدوار است در نهایت انسان‌ها را به مدار به ماه منتقل کند، و نیز در ماموریتی که ماسک با بیشترین اشتیاق در مورد آن صحبت می‌کند، به مریخ. اداره هوانوردی فدرال تاریخ اولیه پرتاب موشک را تایید کرده بود. اما مشکلی در موتور باعث شد اسپیس‌ایکس یک روز تاخیر داشته باشد. تا آن زمان، هوا تغییر کرده بود. روز بعد اداره هوانوردی فدرال به اسپیس‌ایکس گفته بود که با توجه به مدل سرعت و جهت باد، اگر موشک منفجر شود می‌تواند موج انفجاری ایجاد کند که خطر آسیب رساندن به پنجره‌های خانه‌های مجاور را در پی دارد. جلسات پرتنشی برگزار شد و اسپیس‌ایکس مدل‌های خود را برای اثبات بی‌خطر بودن پرتاب ارائه کرد اما اداره هوانوردی فدرال باز هم مجوز پرتاب به اسپیس ایکس نداد.
ماسک در زمان پرتاب اسپیس‌ایکس در بوکا چیکا بود. این موشک پرتاب شد و چندین مانور را با موفقیت انجام داد تا مانورهای یک استارشیپ سرنشین‌دار نهایی را تمرین کند. اما SN8 در هنگام فرود، سرعت خیلی زیادی داشت و در اثر برخورد منفجر شد. روز بعد، ماسک از محل سقوط بازدید کرد. در عکسی که در آن روز گرفته شد، ماسک با یک تی‌شرت مشکی و شلوار جین در کنار فولاد پیچ خورده موشک ایستاده، مصمم به نظر می‌رسد، دستانش را روی هم قرار داده و چشمانش را باریک کرده است. توییت‌های او درباره انفجار به نوعی هلهله بود، نه عذرخواهی. جیم برایدنستاین، مدیر سابق ناسا، به من گفت «او سابقه طولانی در پرتاب و منفجر کردن موشک دارد. و بعد ویدیوهایی از تمام موشک‌هایی که منفجر شده را منتشر می‌کند و مانند نیمی از آمریکا فکر می‌کند که [این انفجرها] واقعا عالی است. او قوانین متفاوتی دارد.»
هانس کونیگسمن، معاون وقت اسپیس ایکس در بخش قابلیت اطمینان پرواز، کار بر روی گزارشی مرسوم به اداره هوانوردی فدرال را آغاز کرده است. کونیگسمن در این باره به من گفت که او برای به حداقل رساندن تمرکز روی فرآیند پرتاب و نقش ماسک در آن تحت فشار قرار گرفته است. کونیگسمن می‌گوید: «احساس کردم که او می‌خواهد این گزارش کنار گذاشته شود. من مخالفت کردم و در نهایت نسخه‌ای بسیار متفاوت از آنچه در ابتدا در نظر گرفته شده بود را به پایان رساندیم». بالاخره به کونیگسمن گفته شد که اصلا گزارش ننویسد و به جای آن نامه‌ای به اداره هوانوردی فدرال ارسال شد. در همین حال این اداره تحقیقات خود را آغاز کرد. وین مونتیث، رئیس بخش فضایی اداره هوانوردی فدرال، به من گفت که با ماسک موافق است که اداره هوانوردی فدرال، در مورد وضعیتی که از نظر آماری خطر خاصی نداشت، محافظه‌کارانه عمل می‌کرد. مونتیث یادآوری می‌کند: «نیروهای بخش ایمنی ما از این موضوع بسیار ناراحت بودند». مونتیث در یک سری نامه‌هایی که به اسپیس ایکس نوشت، این شرکت را متهم کرد که به داده‌هایی تکیه کرده که «عجولانه برای رسیدن به مرحله پرتاب موشک آماده شده‌اند»، پرتاب «بر اساس «احساسات» و «فرضیات»، که نشان دهنده «فقدان احاطه بر کنترل عملیات و نظم فرآیندی است که با فرهنگ ایمنی بالا ناسازگار است.» اسپیس‌ایکس در پاسخ‌های خود اصلاحات ایمنی مختلفی را پیشنهاد داد، اما با شکایت از غیرقابل اعتماد بودن مدل آب‌وهوای اداره هوانوردی فدرال، اینطور القا می‌کرد که این اداره در برابر بحث‌های مربوط به بهبود عملیات پرتاب مقاومت می‌کند.
ماه مارس بعد، استیو دیکسون، مدیر وقت اداره فدرال هوانوردی، با ماسک جلسه داشت. دیکسون نیز مانند کال بسیار متواضع بود و از ماسک به خاطر نقشش در تغییرات ایجاد شده در بخش فضای تجاری تشکر کرد و اذعان کرد که اسپیس ایکس اقداماتی برای کم خطرتر کردن پرتاب‌های خود داشته است. اما دیکسون بعدها به صراحت اعلام کرد که اداره هوانوردی فدرال انتظار دارد که SpaceX محیط ایمن‌تری برای پرتاب‌های خود داشته باشد. پیشتر چنین خواست‌هایی از سوی دیکسون برای شرکت‌هایی چون بوئینگ پس از سقوط دو هواپیمای max737 هم وجود داشت اما با شرکت‌های ماسک وضعیت متفاوت است.
اداره هوانوردی فدرال در نهایت موفق شد دو ماه پرتاب‌های اسپیس ایکس را عقب بیندازد. و به گفته مونتیث، تنها حس این عقب افتادن پرتاب‌ها این بود که توجه‌ها به سمت عدم اجازه به شرکتی جلب شد که مدعی بود می‌تواند به سرعت پیش برود و همه کارها را انجام دهد. ماسک از اداره هوانوردی فدرال شکایت کرده اما این اداره باز هم پرتاب دیگری از اسپیس ایکس را عقب انداخته است. بنابراین ماسک توییتی زد و نوشت «بخش فضایی اداره هوانوردی فدرال ساختار قانون‌گذاری ورشکسته‌ای دارد و با این قوانین هیچ بشری هرگز به کره مریخ نخواهد رسید». ماسک از کودکی به فضا علاقه داشت و اسپیس ایکس قرار است که او را به آرزوهایش برساند. او حتی در سال 2001 به روسیه سفر کرد بلکه بتواند برای راکت‌هایی برای پرتاب فضاپیما بخرد. اما در نهایت تصمیم گرفت خودش موشک‌هایش را بسازد. هیچ کس تا آن زمان کاری در مقیاسی که ماسک تصور می‌کرد انجام نداده بود. شرکت تا مرز ورشکستگی رفت اما بالاخره پرتاب‌هایش موفق از کار درآمد و ناسا قراردادی 1.6 میلیارد دلاری برای تجهیزات ایستگاه فضایی بین‌المللی با اسپیس‌ایکس امضا کرد. در سال 2020 این شرکت اولین ماموریت سرنشین‌دار خود را انجام داد و به اتکای آمریکا به فضاپیماهای روسی پایان داد.
اما مسئله این است که حالا اسپیس ایکس بیش از هر شرکت خصوصی دیگری ماهواره پرتاب می‌کند، این شرکت با پرتاب 4519 ماهواره از ماه جولای، توانسته بسیاری از مسیرهای مداری زمین را اشغال کند. برایدنستاین به من می‌گوید: «وقتی که ظرفیت حمل یک مدار کره زمین به حداکثر برسد، اساسا دیگر همه را از تلاش برای رقابت در چنین بازاری بازداشته‌اید». به این معنی که شرکت ایلان ماسک در حال تبدیل شدن به تنها شرکت انحصاری در فضا نیز خواهد بود.
رقبایی در این زمینه وجود دارد، از جمله Blue Origin جف بزوس و Virgin Galactic ریچارد برانسون، اما هیچ کدام هنوز رقیب جدی اسپیس ایکس نیستند. مسابقه فضایی جدید این پتانسیل را دارد که توازن قدرت جهانی را شکل دهد. ماهواره‌ها امکان ناوبری پهپادها و موشک‌ها را فراهم می‌کنند و تصاویری را تولید می‌کنند که برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده می‌شود و عمدتا تحت کنترل شرکت‌های خصوصی هستند. کال، معاون سابق وزیر دفاع پنتاگون، می‌گوید: «دولت ایالات متحده به دنبال ایجاد یک معماری فضایی انعطاف‌پذیرتر است و این تنها در صورتی امکان‌پذیر خواهد بود که بتوانید اهرم قدرتی در فضای تجاری انفجاری حاضر داشته باشید.» چندین مقام امنیتی به من گفتند که از اتکای ناسا به اسپیس‌ایکس برای خدمات ضروری فضایی نگران هستند. برایدنستاین می‌گوید «تنها یک چیز بدتر از انحصار دولتی وجود دارد. و آن یک انحصار خصوصی است که دولت به آن وابسته است. من به شدت نگران این هستم که همه تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد قرار داده‌ایم، سبد اسپیس‌ایکس.»
کنت باورسوکس، مدیر عملیات فضایی ناسا، می‌گوید: «وقتی اسپیس ایکس و ناسا با هم کار می‌کنند، ما به سرعت بهینه نزدیک‌تر می‌شویم». با این حال، برخی از چهره‌های دنیای هوافضا، حتی آن‌هایی که فکر می‌کنند موشک‌های ماسک اساسا ایمن هستند، از این می‌ترسند که تمرکز این همه قدرت در شرکت‌های خصوصی، با محدودیت‌های کم قانونی، باعث تراژدی شود.
درباره خودروهای تسلا
سال‌هاست که تسلای ایلان ماسک برای ساخت یک خودروی کاملا خودران تلاش می‌کند، همان جاه‌طلبی دیرینه ماسک. اکنون استیون کلیف، معاون مدیر اداره ملی ایمنی ترافیک بزرگراه وزارت حملونقل می‌گوید که نسخه‌ای از نرم‌افزار Full Self-Driving تسلا، به خودروها اجازه می‌دهد تا با سرعت شش مایل در ساعت از میان علائم توقف عبور کنند. این به وضوح غیرقانونی است. تیم اجرایی کلیف با تسلا تماس گرفت. پاسخ آنها این بود: «این کاری است که آدم‌ها همیشه انجام می دهند. داده‌ها را به ما نشان دهید، چرا این سرعت ناامن است.» اداره ملی ایمنی ترافیک بزرگراه به تسلا گفته‌اند که صرف نظر از انطباق انسانی، «نباید یک کامپیوتر را طوری برنامه‌ریزی کنید که قانون را نقض کند.» آنها از تسلا خواستند که تمام خودروهایی را که اینچنین برنامه‌ریزی شده‌اند به‌روزرسانی کند و این ویژگی را حذف کند و برای آن فراخوان بدهند. کلیف به من گفت: تسلا در نهایت این فراخوان را متوقف کرد.
تسلا حتی به قانون ایجاد صدای مصنوعی در خودروهای برقی هم احترام نمی‌گذارد. خودروهای برقی برای ایمنی بیشتر باید صدای موتور داشته باشند. اما ماسک این را هم قبول ندارد. ماسک می‌گوید اگر سال آینده خودروهای کاملا خودران از راننده‌های انسانی ایمن‌تر نباشند تعجب خواهد کرد. اخیرا داده‌های اداره ملی ایمنی ترافیک بزرگراه نشان از افزایش آمار تصادفات خودروهای خودران نشان می‌دهد. اما تسلا در این باره هم مخفیانه عمل می‌کند. اداره ایمنی بزرگراه‌ها می‌گوید که تسلا به این اداره دستور داده تا جزئیات مربوط به نرم‌افزار کمک‌راننده در هنگام تصادف را اصلاح کند.
مقاماتی در اداره ایمنی و بهداشت حرفه‌ای کالیفرنیا می‌گویند ماسک در کار آنها اختلال ایجاد می‌کند چون در این اداره نفوذ دارد. دولت بایدن که به دنبال کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی است به دلیل موقعیت مسلط ماسک در بازار خودروهای برقی، به این نتیجه رسیده است که باید این خودروساز همکاری کند. جردن باراب، معاون سابق دستیار وزیر کار در اداره ایمنی و بهداشت حرفه‌ای می‌گوید: «شما این واقعیت را اضافه کنید که او خود را استاد جهان می‌داند و این قوانین فقط برای افرادی مانند او کاربرد ندارد». گرت براون، بازرس سابق انطباق میدانی در بخش ایمنی و بهداشت شغلی کالیفرنیا، می‌گوید: «ما در سراسر کشور وضعیت بهداشتی و ایمنی بدی داریم. و این در شرکت‌هایی بدتر است که توسط افرادی مانند ایلان ماسک اداره می‌شوند که از نظر ایدئولوژیکی با ایده اجرای مقررات بهداشت عمومی توسط دولت مخالف بود‌ه‌اند.»
مخالف با دیگر قوانین
مسئله دیگر درباره عدم پایبندی ماسک به دستورات ایمنی در دوراه قرنطینه‌های کرونا دیده شد. در مارس 2020، با شروع قرنطینه‌های همه‌گیری، ماسک به کارکنان تسلا ایمیل زد و به آنها گفت که قصد دارد دستورات را نقض کند و کارکنان در محل کار حاضر شوند، او می‌خواست کووید-19 را کم اهمیت جلوه دهد. او در مورد قرنطینه‌ها به تحلیلگران گفته بود: «من آن را زندانی کردن اجباری مردم در خانه‌هایشان بر خلاف تمام حقوق قانونی‌شان می‌نامم. این یک خشم است. این فاشیست دموکراتیک نیست. این آزادی نیست. به مردم آزادی لعنتی‌شان را پس بدهید.»
ماسک در بیشتر زندگی عمومی خود، خود را یک مرکزگرا معرفی کرده است. او در سال 2020 گفته بود «من از نظر اجتماعی بسیار لیبرال هستم.» او گفته به هیلاری کلینتون کمک مالی کرده و به جو بایدن رای داده است. اما، در سال‌های اخیر، دیدگاه افراطی‌تری پیدا کرده است. او سال گذشته در توییتی نوشت: «با توجه به حملات غیرقانونی دموکرات‌های پیشرو علیه من و رفتار بسیار سردی که نسبت به تسلا و اسپیس ایکس دارند، من قصد دارم در نوامبر به جمهوری‌خواهان رای بدهم». و زمانی که توییتر را خرید، از دنبال‌کنندگانش می‌خواست که به همین شکل رای دهند و به نظر می‌رسید از ران دیسانتیس حمایت می‌کند، اگرچه دختر نوجوان ماسک، ترنس است، اما او احساسات ضدترنس دارد و گفته که برای جرم انگاری مراقبت جنسیتی «بازگشت‌ناپذیر» برای کودکان لابی خواهد کرد. (دختر ماسک اخیرا نام خانوادگی خود را تغییر داده و در یک پرونده حقوقی گفته: «من دیگر با پدر بیولوژیکی خود زندگی نمی‌کنم یا نمی‌خواهم به هیچ وجه، با پدر بیولوژیکی خود رابطه داشته باشم.»)
وقتی که ماسک وارد توییتر شد، بلافاصله تعداد کارمندان را حدود پنجاه درصد کاهش داد. یکی از افرادی که شغل خود را حفظ کرد، یوئل راث، رئیس ایمنی شرکت بود. راث که در اواسط سی سالگی خود است، همجنسگرا، یهودی و لیبرال است. بخش او مسئول تعیین قوانین توییتر بود. در دوران دولت ترامپ، او درگیر جنگ‌های فرهنگی شد. پس از اینکه توییتر دو مورد از توییت‌های ترامپ را به عنوان اطلاعات نادرست معرفی کرد، راث از سوی طرفداران ترامپ آماج حمله قرار گرفت. اما زمانی که ماسک مسئولیت را به دست گرفت، در برابر درخواست اخراج راث مقاومت کرد. او در اکتبر 2022 در توییتی نوشت: «همه ما توییت‌های مشکوک‌تری منتشر کرده‌ایم، من بیش از همه، اما می‌خواهم واضح بگویم که از یوئل حمایت می‌کنم.» اما در نهایت راث هم مجبور شد از این شرکت خداحافظی کند. او کارمندان بسیاری را از توییتر اخراج کرد آن هم تنها با فرستادن ایمیل‌های غیرشخص و شخصی.
حالا ترول ماسک به طور فزاینده‌ای به زبان بومی رسانه‌های اجتماعی راست‌گرای تندرو تبدیل شده است که در آن نظافت، پدوفیلی و قاچاق انسان با لیبرالیسم مرتبط است. در سال 2018، زمانی که یک تیم فوتبال جوانان تایلندی در غاری گیر افتاده بود، ماسک به تایلند سفر کرد تا یک زیردریایی مینیاتوری سفارشی را به امدادگران ارائه دهد. رئیس عملیات نجات نپذیرفت و ماسک در توییتر از این اقدام امدادگران به شدت انتقاد کرد و تخصص امدادگران را زیر سوال برد.
هوش مصنوعی
ماسک سال‌هاست که در زمینه هوش مصنوعی فعالیت می‌کند. دشوار است بگوییم که آیا ماسک به هوش مصنوعی علاقه دارد یا خیر. او می‌گوید که از پتانسیل مخرب این فناوری در هراس است. در ماه مارس، ماسک به همراه ده‌ها تن از رهبران فناوری، نامه‌ای سرگشاده امضا کردند که در آن خواستار توقف شش ماهه توسعه فناوری هوش مصنوعی پیشرفته شد.
با این حال او بنیان‌گذر شرکت هوش مصنوعی xAI است. اما خودش در این نامه سرگشاده امضا کرده است که «آیا باید خطر از دست دادن کنترل تمدن خود را بپذیریم؟ چنین تصمیماتی نباید به رهبران فناوری‌های منتخب واگذار شود.»
برخی از همراهان ماسک رفتار او را به تلاش برای خوددرمانی مرتبط کردند. ماسک که می‌گوید اکنون بیشتر وقت خود را در خانه‌ای ساده در تالاب‌های تگزاس جنوبی، نزدیک تاسیسات اسپیس‌ایکس می‌گذراند، سال گذشته در مصاحبه‌ای اعتراف کرد: «من کاملا احساس تنهایی می‌کنم.» او گفته است که حرفه‌اش «فرازهای زیاد، فرودهای وحشتناک و استرس بی‌وقفه» دارد. یکی از همکاران نزدیک او به من گفت: «زندگی او بسیار بد است. خیلی استرس دارد. او زندگی‌اش را فقط به این شرکت‌ها اختصاص داده است. او می‌خوابد و بیدار می‌شود و به ایمیل‌ها پاسخ می‌دهد. نود و نه درصد مردم هرگز کسی را نخواهند شناخت که در زندگی شخصی خود وسواس داشته و تحمل فداکاری بالایی دارد».
در سال 2018، تایمز گزارش داد که اعضای هیات مدیره تسلا نسبت به استفاده ماسک از داروی خوابی که می‌تواند باعث ایجاد توهم شود، نگران شده‌اند. وال استریت‌ژورنال در اوایل سال جاری گزارش داد که او از کتامین استفاده می‌کند که هم به عنوان درمان افسردگی و هم به عنوان داروی مهمانی محبوبیت پیدا کرده است. اما ماسک با اشاره به مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین، در توییتی نوشت «بی‌تردید زامبی‌سازی افراد با SSRI بسیار زیاد اتفاق می‌افتد. طبق آنچه با دوستانم دیدم، کتامین که گهگاهی مصرف شود گزینه بهتری است». همکارانش می‌گویند استفاده ماسک از این داروها در سال‌های اخیر افزایش یافته است و این دارو، در کنار انزوای او و روابط فزاینده‌اش با مطبوعات، احتمالا عامل تمایل او به اظهارات و تصمیم‌های پر هرج‌ومرج و تکانشی است. آمیت آناند، محقق برجسته کتامین، به می‌گوید: «کمی کتامین اثری شبیه الکل دارد. این می‌تواند باعث عدم بازداری شود، یعنی شما کارهایی را انجام می دهید و حرف‌هایی می‌زنید که در صورت عدم مصرف این داروها، این کارهای را انجام نمی‌دادید.» در دوزهای بالاتر این دارو، اثر دیگری مشاهده می‌شود: شما احساس می‌کنید از بدن و محیط اطراف خود جدا شده‌اید. «شما احساس بزرگی می‌کنید انگار قدرت‌های ویژه یا استعدادهای خاصی دارید. مردم کارهای تکانشی انجام می‌دهند، تاثیرات آن بستگی به نوع کار افراد دارد. برای یک کتابدار، خطر کمتری وجود دارد. اما اگر خلبان هستید، ممکن است مشکلات بزرگی ایجاد کند.»
