محیط‌زیست: پتروشیمی نمین مجوز احداث دارد نه فعالیت
بعد از بسته شدن پرونده جنجالی احداث پتروشیمی میانکاله، این‌بار خبر از اردبیل رسیده است. احداث پتروشیمی نمین به‌نام آرتا انرژی، اعتراض مردم منطقه را به‌دنبال داشته است؛ آنها و فعالان اجتماعی می‌گویند، فعالیت پتروشیمی در این منطقه، منابع آبی را به یغما می‌برد و سلامت مردم محلی را به‌خطر می‌اندازد.
به گزارش «انرژی امروز» از روزنامه هم‌میهن، نمین، در منطقه‌ای کوهستانی و ۲۰کیلومتری اردبیل است با زیست‌بوم ویژه و مساحت زیادی جنگل طبیعی فندق، ازگیل، زالزالک، تمشک و باغ‌های میوه فراوان. شهر نمین حدود ۱۰۰هزار نفر جمعیت دارد و تعداد زیادی از آنها حالا به احداث پتروشیمی که پرونده‌اش از سال ۱۳۹۷ باز شده و اداره محیط‌زیست اردبیل هم به آن مجوز داده است، اعتراض دارند. حالا مردم منطقه نمین علاوه بر اعتراض، کارزاری هم برای مخالفت با فعالیت این پتروشیمی راه انداخته‌اند. نعمت عدلی، فعال‌اجتماعی که نویسنده کارزار «نه به پتروشیمی نمین» است به هم‌میهن می‌گوید، نمایندگان مجلس پشت این ماجرا هستند و می‌گویند مجوز محیط‌زیست دارند: «اما قرار نیست همه مجوزهایی که صادرشده، قانونی باشد.» حسن قاسم‌پور، مدیر کل محیط‌زیست اردبیل خردادماه امسال گفت که کارخانه پتروشیمی نمین (آرتا انرژی) پیوست زیست‌محیطی دارد و مجوزهای لازم برای احداث را از سازمان حفاظت محیط‌زیست دریافت کرده است؛ او با این جمله آب پاکی را روی دست مخالفان اجرای این طرح ریخت، هرچند پیش‌تر گفته بود این پتروشیمی مجوز ندارد، اما چند روز بعد صحبت خود را رد کرد؛ هم‌میهن تلاش کرد در گفت‌وگو با قاسم‌پور درباره جزییات احداث این پتروشیمی صحبت کند، اما تماس‌های خبرنگار برای صحبت با او به نتیجه نرسید و درنهایت اکبر قنبری، رئیس حفاظت محیط‌زیست شهرستان نمین پاسخگوی سوالات بود.
مجوز احداث دارد اما تولید نه
«از همان ابتدا محیط‌زیست مخالف احداث و راه‌اندازی پتروشیمی در نمین بود که علت اصلی آن هم نزدیکی آن به شهر و آلودگی‌های محیط‌زیستی بود، اما درنهایت سال ۹۵ مجوز احداث آن از سوی کمیته ماده ۱۱ صادر شد، کمیته‌ای که تصمیم‌گیران آن استانداری، فرمانداری، اداره آب و فاضلاب و چند سازمان تصمیم‌گیرند.» رئیس حفاظت محیط‌زیست شهرستان نمین درباره حساس‌ترین موضوع این روزهای این شهر این‌ها را به هم‌میهن می‌گوید. او نگرانی‌های مردم و رسانه‌ها را درباره فعالیت این پتروشیمی منطقی می‌داند و خبر می‌دهد که این پتروشیمی فعلا تولیدی ندارد چون هنوز برای دریافت مجوز بهره‌برداری اقدام نکرده، یعنی مجوزی که دارد فقط برای احداث است، نه تولید.
رئیس حفاظت محیط‌زیست شهرستان نمین درباره سخت‌گیری‌های محیط‌زیست برای مجوز فعالیت این پتروشیمی می‌گوید: «فعالیت این پتروشیمی در گرو داشتن اجرای تمام ۳۰بند مورد تایید محیط‌زیست است و این را بدانید که این سازمان روی تمام این بندها سختگیری دارد تا خطرات زیست‌محیطی را به کمترین میزان برساند.» او در حالی می‌گوید فعالیت این پتروشیمی هنوز شروع نشده و مجوز ندارد که مردم معترض محلی می‌گویند، این روزها مسئولان پتروشیمی در حال مهیا کردن مقدمات شروع به‌کار آن هستند و رفت‌وآمدها در محل کارخانه زیاد شده است.
پایش آنلاین، داشتن تصفیه‌خانه، اطفای حریق و… از مهم‌ترین نکاتی است که محیط‌زیست برای صدور مجوز پتروشیمی در نظر می‌گیرد و مهم‌ترین آن الزام سرمایه‌گذار به تبدیل ۲۵درصد از فضای خود به فضای سبز است که به‌گفته قنبری، کارشناسان و بازرسان محیط‌زیست بعد از شروع فعالیت پتروشیمی هم به‌طور مداوم همه این موارد را رصد می‌کنند. او دلیل مخالفت محیط‌زیست برای احداث این پتروشیمی را در سال ۹۵ نزدیکی آن به شهر و مناطق مسکونی می‌داند و می‌گوید که از زمان صدور مجوز احداث، شهر هم پیشرفت داشته و ساخت‌وسازها به سمت بزرگراه و پتروشیمی توسعه یافته و همین موضوع پاشنه آشیل فعالیت این پتروشیمی شده است.
او برای اینکه نگرانی مردم استان و شهر نمین را از مخاطرات محیط‌زیستی فعالیت این پتروشیمی کمتر کند، می‌گوید: «اگر سرمایه‌گذار با صرف هزینه از تکنولوژی روز بهره گیرد، بی‌شک آلودگی‌های ناشی از فعالیت آن به کمترین میزان ممکن می‌رسد و درنهایت خطری جان مردم را تهدید نمی‌کند.»
سرطان در کمین
علاوه بر مشکلات محیط‌زیستی احداث پتروشیمی که مهم‌ترین آن از بین رفتن منابع آبهای زیرزمینی و سطحی است، به‌خطر افتادن سلامتی مردم و ابتلای افراد به سرطان، یکی دیگر از نگرانی‌هاست. سعید جعفری، فعال‌اجتماعی شهر نمین، مهم‌ترین مشکل احداث این پتروشیمی را بالا رفتن آمار ابتلا به سرطان در این شهر و استان اردبیل می‌داند و به هم‌میهن می‌گوید: «همان سال ۹۷ که اقدامات اولیه احداث این پتروشیمی زده شد ما خیلی پیگیری کردیم که اجرایی نشود، اما تهدید شدیم.»
حالا شواهد نشان می‌دهد که ظاهرا زور مجریان این طرح به مردم، فعالان اجتماعی و مخالفان رسیده و فعالیت‌هایی در این زمینه در حال شکل‌گیری است، اما چشم امید ساکنان شهر نمین و استان اردبیل به پیدا کردن راه‌حلی برای جلوگیری از پیشرفت فعالیت‌های این پتروشیمی است.
موضوع تامین آب مصرفی پتروشیمی نمین بزرگ‌ترین دغدغه‌ای است که مردم از آن صحبت می‌کنند و حامد تبریزیان نمین، فعال محیط‌زیست هم در این باره به هم‌میهن می‌گوید که محل تامین آب مصرفی پتروشیمی، اولین موردی است که ما درباره‌اش اعتراض داریم: «در سال ۹۶ آقای عبدالعلی‌پور فرماندار بودند و مجوز فعالیت این پتروشیمی را به فردی به نام آقای فتیبی که مالک پتروشیمی است، دادند. همان زمان به ما گفتند که این آب مصرفی قرار است از پساب فاضلاب شهر اردبیل یا شهر نمين باشد چون شهر اردبیل شبکه فاضلاب دارد و قرار است سرمایه‌گذار پتروشیمی، شهر نمین را هم با سرمایه خود وارد شبکه فاضلاب کند، یعنی در اصل از آب خروجی برای پتروشیمی استفاده کنند.»
آن‌طور که تبریزیان نمین می‌گوید، سرمایه‌گذار پتروشیمی، چند منطقه کشاورزی خریداری کرده و براساس عکس‌های هوایی که وجود دارد این فرد از دو استخری که نزدیک هفت‌هزار و ۵۰۰متر مکعب گنجایش دارد، آب مصرفی پتروشیمی تامین می‌کند و حالا به این دو منبع بزرگ آب خریده‌شده، چاه‌های کشاورزی روستای جوجاده را هم باید اضافه کرد: «آن‌وقت متوجه می‌شوید که چه حجم زیادی از آب نمین برای پتروشیمی مصرف می‌شود.»
اعتراض ادامه‌دار
معترض بودن مردم به احداث این پتروشیمی مربوط به امروز و دیروز نیست؛ یک‌ماه پیش نزدیک ۲۵نفر که بعضی اعضای شورای‌شهر هم میانشان حضور داشتند، برای اعتراض به فرمانداری نمین رفتند و دلیل اعتراض هم این بود که شنیده بودند مسئولان پتروشیمی می‌خواهند شبانه از انشعاب شهر نمين یک لوله را تکمیل و به پتروشیمی برسانند.
تبریزیان نمین که در این گروه اعتراضی حضور داشته درباره آن شب می‌گوید: «گزارش این تصمیم همان شب به دست رئیس شورای‌شهر رسید و رفتند و جلوی آنها را گرفتند. ما فردای آن روز به فرمانداری رفتیم و بحث‌های مختلفی شد. وقتی موضوع اعتراض رسانه‌ای شد، دادستان اردبیل و نمین به ماجرا ورود و اعلام کرد که جلوی فعالیت آنها گرفته می‌شود، به این معنا که پتروشیمی حق این را ندارد که از انشعاب آب‌شرب نمين استفاده کند.»
اما ماجرا به اینجا ختم نشد و خبرهای مبنی بر خرید انشعاب یک‌میلیارد و ۴۰۰میلیون تومانی و اعتراض دونفر از کارمندان پتروشیمی منجر به اخراج آنها شد؛ چندوقت بعد هم یکی از همان کارکنان اخراجی در یک حادثه تصادف، جانش را از دست داد. این اتفاق موجب واکنش استاندار شد و در یک نشست خبری اعلام کرد که مردم نمين نگران نباشند، آب مصرفی پتروشیمی از طریق آبهای زیرزمینی و آشامیدنی و درنهایت انشعاب آب‌شرب نمین تامین نخواهد شد و پساب شهر اردبیل جایگزین آن می‌شود.
تبریزیان نمین، فعال‌اجتماعی می‌گوید: «اردبیل و نمين تقریبا ۲۵کیلومتر فاصله دارند. سوالی که برای ما پیش آمد و احتمالی که می‌دهیم این است که حرف آقای استاندار فقط برای ما رد گم‌کنی است که سر ما را گرم کنند، چقدر زمان طول می‌کشد که زیرساخت ۲۵کیلومتر را آماده کنند که پساب اردبیل به نمين برسد! پتروشیمی نمین ارتفاع بالاتری دارد و حتما ایستگاه پمپاژ لازم خواهد داشت، به این معنا که مستقیم قابل انتقال نیست.»
تبریزیان نمین این خبر را هم می‌دهد: «ما شنیده‌ایم که شهریورماه یا مهرماه پتروشیمی راه‌اندازی می‌شود؛ در این دو یا سه‌ماه قرار است ۲۵کیلومتر را لوله‌گذاری کنند که پساب اردبیل به پتروشیمی برسد، اما ما مطمئن هستیم که این اتفاق رخ نمی‌دهد و از آب‌شرب نمين استفاده می‌کنند درحالی‌که آبهای زیرزمینی این منطقه خطر نشست زمین به‌دلیل استفاده زیاد از آبهای زمینی را دارد.»
یافته‌های هم‌میهن نشان می‌دهد علاوه بر ماجرای راه‌اندازی پتروشیمی، قرار است یک کارخانه فولاد هم در منطقه ویلکیج ساخته شود که آن هم جزو شهرستان نمين است؛ این صنعت هم آب‌بر است. به‌گفته تبریزیان نمین، فعال محیط‌زیست به آنها هم قول داده‌اند آب مصرفی کارخانه از پساب اردبیل تامین شود: «این چگونه ممکن است و چقدر طول خواهد کشید این زیرساخت‌های آب پساب اردبیل آماده شود و تا آن زمان آب مصرفی از کجا خواهد بود؟»
ماجرای اعتراض به راه‌اندازی پتروشیمی نمین به پنج‌سال پیش یعنی سال ۹۷ برمی‌گردد؛ زمانی که یک گروه هفت‌نفره از فعالان اجتماعی و محیط‌زیست با مستندات به دیدن دادستان اردبیل رفتند و این مقام قضایی هم دستور بررسی موضوع را به دادستان نمین داد، اما زمانی که این گروه به دفتر دادستان نمین رفتند، ماجرا عوض شد. تبریزیان نمین اتفاق‌های آن‌روز را اینطور تعریف می‌کند: «گروه به صورت حضوری خدمت آقای دادستان رفتند و خیلی واضح تهدید شده بودند که یک‌نفر سرمایه‌گذار آمده است و می‌خواهد اینجا چهارتا شغل ایجاد کند، شما می‌خواهید او را فراری دهید و گفته بودند اگر پیگیر شوید اتفاق‌های دیگری رخ می‌دهد.»
تبریزیان نمین بعد از تعریف ماجرای اتفاق آن سال می‌گوید که حالا عده‌ای به ما نقد می‌کنند و ایراد می‌گیرند که چرا آن موقع اعتراض نکردید: «آن موقع ما اعتراض کردیم ولی ما را خفه کردند؛ در بین گروه هفت‌نفره، چهار یا پنج‌نفر فعال در انجمن‌های آسیب‌اجتماعی بودند، خیلی راحت به ما تهمت جاسوسی زدند و موسسه ما را منحل کردند. حالا هرکدام از ما به‌سمتی رفته‌ایم. امروز که مردم اعتراض می‌کنند برای این است که در یک‌سال اخیر تجهیزات اصلی پتروشیمی، لوله‌های بزرگ و مخازن بزرگ نصب شده و مردم ترسیده‌اند، زیرا راه‌اندازی این پتروشیمی علاوه بر آلودگی‌های آب، آلودگی خاک و هوا هم خواهد داشت.»
به ما کمک کنید
یکی از دلایلی که سبب شد ماجرای احداث پتروشیمی میانکاله ملغی شود، حمایت مردم و رسانه‌ها بود. حالا نعمت عدلی، فعال‌اجتماعی هم می‌گوید که در ماجرای میانکاله افکار عمومی و رسانه‌ها تلاش کردند، به مردم آگاهی دادند، مردم هم دنبال این کار را گرفتند و نتیجه‌ای حاصل شد: «اینجا هم باید چنین اتفاقی بیفتد و هیچ شکی وجود ندارد که همان شیوه در نمین هم اجرایی شود، به نتیجه می‌رسیم.»
این فعال‌اجتماعی هم مانند دیگر فعالان بر حفظ سلامتی مردم منطقه تاکید دارد و می‌گوید که اگر بحث محیط‌زیست را کنار بگذاریم، موضوع مهمتر این است که جان انسان‌ها در خطر است: «این موضوع باعث می‌شود که مردم بیچاره شوند، پس باید جلوی آن گرفته شود و با هر زحمت و مشقتی شده جلوی آن گرفته شود.» او از حمایت نکردن نمایندگان مجلس از سرمایه‌گذار و احداث پتروشیمی در نمین گله‌مند است و نقد جدی به صادرکنندگان مجوز دارد: «قرار نیست مجوزی که می‌گیرند حتما قانونی باشد، آقایان نماینده، پشتیبان آنها هستند. این افراد با واسطه‌گری و رابطه‌گری، سری مجوزهایی را گرفته‌اند. مگر برای میانکاله مجوز نگرفته بودند؟! مگر رئیس مجلس به‌صورت واضح حمایت نکرد و نگفت آقایان مجوز گرفته‌اند، همه مجوزها هم درست است، هیچ اشکالی وجود ندارد و حق ندارید جلوی آنها را بگیرید! ایشان هم مجوز گرفته بود، ولی آخر آن چه شد؟ مگر مجوز، وحی‌منزل است؟ امروزه خیلی راحت می‌توانند مجوز بگیرند ولی چگونه و از چه راه‌هایی وارد شده‌اند؟ با چه حرکت و رابطه‌هایی این‌ها را گرفته‌اند؟»
عدلی ادامه می‌دهد: «به هیچ عنوان قانون این اجازه را نمی‌دهد که در مجاورت شهر اقدام به احداث پتروشیمی کنند، چگونه می‌شود به این مسائل مجوز داد؟ درحالی‌که قانون و برنامه آن مشخص است که در کجا باشد و احداث شود. حالا آمدند مجوزی را با وجود رابطه بازی داده‌اند و بعد ما بگوییم که مجوز را گرفته و مساله آن تمام است؛ مگر چنین چیزی می‌شود؟»
به‌گفته این فعال‌اجتماعی، احداث پتروشیمی به حیاط‌خلوت آقایان تبدیل شده که بیایند و این کارها را انجام دهند ولی این موارد نه با قانون، نه با شرع و اسلام سنخیت ندارد که راهی باز شود و بیایند به افرادی ضرر برسانند: «ما در اسلام چنین چیزی نداریم و اجازه ضرر رساندن به هیچ کسی را به هیچ قیمتی نداریم، این آقای سرمایه‌گذار هم به دلیل منافع و امیال شخصی آمده است و متاسفانه مسئولان استان، نمایندگان هم از او پشتیبانی و حمایت می‌کنند. من به‌صورت واضح در فضای مجازی نوشته‌ام که این آقایان نماینده‌ها چون از مردم رای گرفته‌اند و نماینده‌مردم هستند به جای اینکه حامی مردم باشند ،حامی آقای فتحی یا امثال آنها شده‌اند.»
سرطان بلای جان مردم می‌شود
یکی از موضوعات مهمی که همه فعالان‌اجتماعی شهر نمین در گفت‌وگو با هم‌میهن بر آن تاکید دارند، بی‌توجهی مسئولان استانی به خواسته و اعتراض‌های آنها درباره ممانعت از احداث پتروشیمی در نمین است. سعید جعفری، یکی دیگر از فعالان‌اجتماعی که تلاش زیادی برای جلوگیری از احداث این پتروشیمی انجام داده است به هم‌میهن می‌گوید: «ما در سال ۹۷ که اوایل شروع فعالیت پتروشیمی بود، نامه‌ای برای دادستان اردبیل نوشتیم، او هم ارجاع داد به دادستان نمین که ما رفتیم و متاسفانه هیچ‌گونه ترتیب‌اثری داده نشد. در مقابل، تهدیداتی هم از طرف دادستانی شد که پیگیر این کار نشوید و چون آن زمان ما هیچ مدرک و استدلالی نداشتیم و فقط براساس مقاله‌های علمی که وجود داشت و نوشته بودند پتروشیمی، آمار سرطان را افزایش می‌دهد و آمار سایر بیماری‌ها را هم همینطور، اقدام کردیم که مورد قبول آقایان واقع نشد.»
او پای کوتاهی محیط‌زیست را به این ماجرا باز می‌کند: «چندی‌پیش رئیس وقت سازمان محیط‌زیست آقای کلانتری به اردبیل آمده بود، خودم حضوری با ایشان صحبت کردم و توضیح دادم، او هم به معاونشان دستور پیگیری داد. دوبار صحبت کردیم، مدارک و مستندات فرستاده شد، اما هیچ اتفاقی نیفتاد و در حال حاضر کارخانه بالای ۹۰درصد پیشرفت فیزیکی دارد.» به گفته این فعال‌اجتماعی، ماجرای پتروشیمی میانکاله باعث شد حساسیت‌ها نسبت به پتروشیمی نمین بیشتر شود: «تقریبا می‌توان گفت هجمه‌ای وارد شد که اگر پتروشیمی اینجا احداث شود ممکن است ضرر داشته باشد و مشکل بی‌آبی هم که این اواخر داشتیم باعث حساسیت بیشتر مردم شد که یک سری اعتراضات و حرکات انجام شد. در گروه‌هایی که در شهرستان داریم و گروه‌های محلی که دو تا سه‌هزار نفر عضو دارد، این اعتراض‌ها وجود داشت و پاسخ‌هایی هم داده شد، اما نگرانی‌هایی که ما داریم درواقع این است که مشخص نیست در اینجا چه چیزی در حال تولید شدن است.»
مشخص نبودن وضعیت مجوز پتروشیمی و اینکه هیچ‌گونه شفاف‌سازی در این زمینه انجام نشده، مهم‌ترین گلایه‌ای است که مردم و فعالان اجتماعی و محیط‌زیست دارند: «اصلا مشخص نیست کدام شرکت مجوز دارد، آلتا پلاس یا آلتا انرژی؛ واقعیت این است که نه پاسخگو هستند، نه تصمیم دارند پاسخ دهند. فضا این‌گونه است که هرکس در شهرستان اعتراض می‌کند، چون شهر کوچک است و فامیل و آشنا در آن پتروشیمی کار می‌کنند؛ یا آنها را اخراج می‌کنند یا تحت‌فشار می‌گذارند یا پیغام می‌فرستند به فلان شخص بگویید اعتراض نکند.»
این فعال‌اجتماعی مهم‌ترین نگرانی این روزهای مردم را بحث آب می‌داند: «براساس آمارهایی که از دوستانمان در اداره آب گرفتیم؛ حدود ۸۰ لیتر بر ثانیه آب ورودی برای شهرستان نیاز داریم که در تابستان‌ها ۶۷لیتر بر ثانیه می‌شود. ما کمبود آب در خود شهرستان داریم و روستاهای اهل‌سنت‌نشین‌مان سه‌ماه تابستان روزی دوساعت آب دارند. آب سهمیه‌بندی می‌شود و با این وضعیت تصمیم داشتند حدود دوماه پیش انشعابی به پتروشیمی بدهند که خوشبختانه فعلا جلوی این اقدام گرفته شده است، اما با این روند بعید می‌دانم از منابع دیگری بتوانند آب پتروشیمی را تامین کنند و مجبورند که از آب‌شرب اختصاص بدهند. آب نمین با این وضعیتی که ما می‌بینیم پاسخگو نیست.»
مشکل فقط آب نیست
«شورای شهر به‌صورت جدی مخالف است.» این نظر عباد جعفری، رئیس شورای‌شهر نمین درباره احداث پتروشیمی است، او در توضیح بیشتر به هم‌میهن می‌گوید: «همان‌طور که در جریانید پتروشیمی به آب زیادی نیاز دارد. به همین دلیل می‌خواستند از آب‌شرب شهر نمین به پتروشیمی بدهند. این در شرایطی است که خود شهر نمین در بحران کم‌آبی قرار گرفته است و روستاهای اطراف آنجا در حال حاضر از ۲۴ساعت دوساعت آب شرب ندارند. ما به این موضوع اعتراض کردیم، جلوی آن کار را گرفتیم و به مسئولان نامه‌نگاری کردیم؛ متاسفانه هیچ سازمانی ما را حمایت نکرد و به‌دلیل اعتراض، داماد ما که در آن کارخانه راننده بود توسط صاحب کارخانه اخراج شد و صاحب کارخانه خودش با صراحت گفت که چون شما اعتراض کردید و این فامیل شما بود ما آن را اخراج کردیم. آن بنده‌خدا هم یک‌ماه منتظر شد و رفت اتحادیه کار و درنهایت متاسفانه دامادمان هم یک‌ماه پیش تصادف کرد و فوت شد.»
جعفری مکاتبات زیادی هم با نهادهای مختلف برای جلوگیری از احداث پتروشیمی داشته است: «در پاسخ می‌گفتند چرا مردم را در جریان این موضوع قرار داده‌ایم. جلسه‌ای هم با اداره وقف گذاشته‌ایم ولی نتیجه‌ای نگرفته‌ایم.»
رئیس شورای‌شهر نمین وجود نداشتن فاصله استاندارد پتروشیمی تا شهر را یکی دیگر از دلایل مخالفت خود و مردم می‌داند: «مسئولان می‌گویند هیچ آبی به آنجا اختصاص داده نشده، اما مشکل فقط آب نیست این پتروشیمی در فاصله خیلی کم با شهر قرار دارد و فاصله استاندارد آن رعایت نشده است. فاصله پتروشیمی با شهر باید حداقل دو تا سه کیلومتر باشد، اما این پتروشیمی تا شهر ۸۰۰متر فاصله دارد. مدیرکل محیط‌زیست نخست در فضای مجازی عنوان کرد که اینجا تاییدیه محیط‌زیستی ندارد، اما بعد از یک‌هفته گفته‌های خودش را تکذیب کرد. مردم نمین و شورای‌شهر نمین مظلوم واقع شده‌اند؛ همه سازمان‌ها به ما فشار می‌آورند که شما مردم را حساس می‌کنید و متاسفانه هیچ حمایتی نشده‌ایم.»
