مفاهمه با آژانس برای چه بود؟
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران آمد و مطابق بیانیه مشترک قرار بر آن شد که نظارت و راستی‌‌‌آزمایی از برنامه هسته‌‌‌ای ایران افزایش پیدا کند. اما سوال این است که آیا سفر گروسی به تهران می‌تواند مناسبات بین ایران و آژانس را بهبود بخشد و تاثیر آن بر رویکرد کشورهای غربی و نتیجه نشست شورای حکام در قبال ایران چه خواهد بود؟
به گزارش «انرژی امروز» حشمت‌‌‌الله فلاحت‌‌‌پیشه، رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس در گفت‌وگو با روزنامه دنیای‌اقتصاد گفت که آمدوشد گروسی به ایران و گزارش احتمالی وی به شورای حکام بیانگر مرحله‌‌‌ای به نام جلوگیری از تصاعد بحران است و هنوز وارد مرحله احیای برجام نشده‌‌‌ایم.
وی همچنین تاکید کرد که در شرایط فعلی، طرف‌‌‌های غربی از آژانس برای کنترل برنامه هسته‌‌‌ای ایران در شرایط برزخ دیپلماسی استفاده می‌کنند و این سفر هم در همین راستا بود.
ارزیابی شما از سفر اخیر گروسی به ایران چیست و به نظر شما روابط ایران و آژانس بعد از دیدار مدیرکل آژانس از ایران به چه سمتی می‌رود؟
اگر جایگاه آژانس را برای خودمان تعریف کنیم تاحدودی مشخص می‌شود که ایران چه نوع توافقی را با رافائل گروسی پیش برده است. در مذاکرات احیای برجام، موضوع نظارت آژانس یکی از برگ‌‌‌های روی میز ایران به حساب می‌‌‌آمد؛ ایران نیز دائما با این برگ بازی می‌‌‌کرد تا در ازای پذیرش بخشی از بازرسی‌‌‌ها و نظارت‌‌‌های آژانس، برخی از تحریم‌‌‌ها برداشته شود.
زیرا می‌‌‌دانیم از فاصله بین پادمان‌‌‌های مرتبط با ان‌‌‌پی‌‌‌تی تا نظارت‌‌‌های پروتکل الحاقی که هنوز در مجلس ایران تصویب نشده ولی به عنوان یک برگ مذاکراتی مطرح می‌شود، یک رژیم نظارتی برقرار است که خاص مناسبات ایران و آژانس است. بعد از خروج دونالد ترامپ از برجام، ایران نظارت‌‌‌ها و دسترسی‌‌‌های بر پایه توافق‌‌‌های برجامی و پروتکل الحاقی را روزبه‌روز محدودتر می‌‌‌کرد. وقتی بحث مذاکرات احیای برجام مطرح شد، غربی‌‌‌ها بندی را مطرح کردند مبنی بر اینکه اگر نظارت‌‌‌ها و بازرسی‌‌‌ها بخواهد افزایش پیدا کند به همان میزان بخشی از تحریم‌‌‌ها برداشته شود. وقتی فرصت توافق برای ایران از بین رفت چند اتفاق افتاد که باعث تضعیف توان چانهزنی ایران شد؛ از جمله مساله ربط دادن کلیت مناسبات ایران با جنگ اوکراین که درواقع کمینی بود که ایران در آن افتاد، ادعاهای اخیر مبنی بر یافت شدن ذرات سوخت نزدیک به ۸۴درصد غنی‌‌‌شده در فردو و در نهایت مسائل داخلی ایران از جمله بی‌‌‌ثباتی اقتصادی و نابسامانی‌‌‌هایی که در حوزه ناآرامی‌‌‌ها شکل گرفت که باعث شدند توان چانهزنی ایران در مقابل غرب تضعیف شود. بعد از این اتفاقات، آمریکا و اروپا اعلام کردند برجام از دستورکارشان خارج شده و در این زمان، عده‌‌‌ای که در ایران برجام را یک میوه ممنوعه می‌‌‌خواندند به دنبال احیای مذاکرات رفتند. لذا در چنین شرایطی، برگ برنده ایران یعنی برگ نظارت‌‌‌ها و بازرسی‌‌‌ها تبدیل به چراغ سبزی از طرف ایران شد و اتفاقی که طی سفر گروسی به تهران افتاد، این بود که ایران پذیرفت تا بخشی از بازرسی‌‌‌ها به عنوان چراغ‌‌‌سبزی با هدف احیای برجام دوباره انجام گیرد. البته قبل از این، باید از ادعای سوخت ۸۴درصد در ایران رفع اتهام صورت گیرد.
با توجه به نتایج سفر و اظهارات طرفین، آیا چشم‌‌‌انداز حل مسائل بین ایران و آژانس دیده می‌شود یا خیر؟
همه چیز به گزارش رافائل گروسی به شورای حکام بستگی دارد؛ اگر وی در این گزارش عملا پرونده ادعای غنی‌‌‌سازی نزدیک به ۸۴درصد در ایران را ببندد و شرایط به سمتی پیش برود که پرونده ایران به شورای امنیت نرود یا قطعنامه تندی علیه ایران در شورای حکام صادر نشود، به این معناست که توافقی بین طرفین صورت گرفته که این توافق به معنای افزایش نظارت‌‌‌ها و بازرسی‌‌‌ها از سوی ایران است. یعنی برگی که در زمان خود استفاده نشد در زمانی استفاده شده که حداقل در رابطه متقابل به یک برگ سوخته تبدیل شد. همچنین آمدوشد گروسی به ایران و گزارش احتمالی وی بیانگر مرحله‌‌‌ای به نام جلوگیری از تصاعد بحران است و هنوز وارد مرحله احیای برجام نشده‌‌‌ایم. یعنی اگر شرایط در قالب توافق اعلامی دو طرف پیش برود، گروسی با گزارش خود از گسترش بحران بین ایران و طرف‌‌‌های غربی جلوگیری می‌کند. این خود یک نشانه مثبت است و بعد از آن طرفین می‌توانند ابزارهای خود را به کار گیرند و به احیای مذاکرات برجام منتج شود.
اما معتقدم آمریکا و اروپا زمانی که به این نتیجه برسند سیاست تضعیف توان چانهزنی ایران بیش از این کارآیی ندارد و برگ پذیرش نظارت‌‌‌ها و بازرسی‌‌‌ها آخرین برگی بود که تهران حاضر شد روی میز بگذارد، شرایط برای احیای برجام فراهم می‌شود. هرچند تجربه نشان داده ایران فقط در شرایطی توانسته امتیازات لازم را از طرف مقابل بگیرد که از موضع قدرت سیاستش را پیش برده است. همچنین طرف‌‌‌های غربی وقتی از سوی طرف ایرانی عقب‌‌‌نشینی ببینند گام‌‌‌های بعدی را برمی‌‌‌دارند.
در نهایت پرونده ایران در نشست شورای حکام که روز دوشنبه آغاز می‌شود چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد؟ آیا این نشست به صدور قطعنامه علیه ایران منجر می‌شود؟
اگر نشست به گونه‌‌‌ای باشد که از غنی‌‌‌سازی نزدیک به ۸۴درصد در ایران رفع اتهام شود و در عین حال گروسی اعلام کند که می‌تواند به سازوکاری برای نظارت و بازرسی از ایران برسد، شورای حکام قطعنامه‌‌‌ای علیه ایران صادر نمی‌‌‌کند که منجر به افزایش تنش شود بلکه احتمالا به صدور بیانیه اکتفا خواهند کرد. نکته آخر اینکه در شرایط فعلی، طرف‌‌‌های غربی از آژانس برای کنترل برنامه هسته‌‌‌ای ایران در شرایط برزخ دیپلماسی استفاده می‌کنند و این سفر نیز در قالب کنترل برنامه هسته‌‌‌ای ایران در شرایط برزخی بوده است.
