ممکن است تقاضای نفت هیچ‌گاه کاملا بهبود نیابد
طول درمان نفت در پساکرونا
مشخص نیست زمانی که پاندمی کووید-۱۹ از این جهان رخت برببندد، چه نُرم جدیدی در انتظار تقاضای نفت خواهد بود. البته اغلب صاحب‌نظران بر این موضوع اتفاق‌نظر دارند که پس از کووید-۱۹ تقاضای نفت در سطوحی پایین‌تر از سال ۲۰۱۹ قرار خواهد گرفت، اتفاقی که می‌تواند برای سال‌ها ادامه یابد. به‌علاوه به‌دنبال کاهش تقاضا، بازار طلای سیاه شاهد ایجاد ظرفیت‌های مازاد در سراسر زنجیره عرضه جهانی خواهد بود، تحولاتی که فشارهای کاهشی شدیدی بر قیمت این محصول وارد خواهد کرد.
بلومبرگ در تحلیلی که به قلم «جولین لی» منتشر کرده چنین نوشت: درحالی‌که نشانه‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه ممکن است صنعت نفت آشفتگی تاریخی تقاضا را پشت‌سر گذاشته باشد، اما این نشانه‌ها عمدتا گذرا هستند. درحال‌حاضر به‌نظر نمی‌رسد تقاضای این محصول به این زودی‌ها به سطوح پیش از بحران برسد. در این رابطه برخی فعالان نفت همچون بن وَن بوردن، رئیس شرکت رویال داچ شل، مدعی می‌شود ممکن است تقاضای نفت هیچ‌گاه به‌طور کامل بهبود نیابد. تحلیلگران سیتی‌گروپ نیز انتظار ندارند حداقل تا سال ۲۰۲۲ سطح مصرف نفت به مقادیر سال ۲۰۱۹ بازگردد؛ تحلیلگرانی که در طیف انتهایی خو‌ش‌بینان قرار دارند. در این رابطه، مدیرعامل غول هواپیماساز آمریکا یعنی «بوئینگ» نیز می‌گوید سه سال زمان می‌برد تا ترافیک هواپیماهای مسافربری به حجم سال ۲۰۱۹ بازگردد. به گفته او حتی در صورتی که مردم تصمیم بگیرند سفرهای هوایی خود را از سر بگیرند، شرکت‌های هواپیمایی ظرفیت‌های جدید و بسیار کارآمد خود را برای آن به‌کار خواهند گرفت که منجر به کاهش مصرف سوخت خواهد شد.
کاهش ۵ درصدی تقاضا
اما واقعا نفت در آینده تا چه حد تقاضای خود را از دست خواهد داد؟ جولین لی اینطور پاسخ می‌دهد که اگر بخواهیم فرضی حداقلی از این کاهش داشته باشیم، می‌توانیم مقدار ۵ میلیون بشکه در روز را پیشنهاد کنیم. به عقیده صاحب‌نظران اما این مقدار زیادی نیست، چرا که تنها معادل ۵ درصد تقاضای سال ۲۰۱۹ است. طبق آمارها، بالاترین مقدار کاهشی که برای مصرف جهانی نفت در ماه آوریل ثبت شد حدود ۳۵ میلیون بشکه در روز بود. در این رابطه پیش‌بینی می‌شود مصرف جهانی نفت در سال‌جاری روزانه ۱۰ میلیون بشکه (معادل ۱۰ درصد) پایین‌تر از مقادیر سال ۲۰۱۹ قرار گیرد.
به گزارش بلومبرگ مطمئنا پس از پاندمی کووید-۱۹ بسیاری از مردم با هر کیفیت و سرعتی که باشد به زندگی عادی خود بازخواهند گشت. با این حال عده‌ای هم هستند که از شرایط به وجود آمده راضی‌اند و ترجیح می‌دهند در خانه بمانند و کارهای خود را از راه دور انجام دهند، تصمیمی که شاید مورد استقبال کارفرمایان آنها هم باشد. از طرفی پس از ماه‌ها موفقیت در برگزاری کنفرانس‌های مجازی، این احتمال وجود دارد که آن دسته از مسافرت‌های کاری که کمک می‌کردند هواپیماها پر از مسافران خوش‌حساب شوند، دچار وضعیت رکودی شوند. درحالی‌که این تغییرات تقاضای سوخت‌های فسیلی را سرکوب می‌کند اما از طرفی می‌تواند منجر به افزایش تقاضا برای سایر انرژی‌ها همچون برق شود. در این رابطه ممکن است برخی تصور کنند افزایش تقاضا برای برق به معنی بهبود شرایط صنعت نفت خواهد بود، اما باید این نکته را به یاد داشته باشند که خیلی وقت است نیروگاه‌ها مسیر خود را از منابع طلای سیاه جدا کرده‌اند. با این حال می‌توان به‌طور کل تحولات اخیر را نادیده گرفت، همان‌طور که بسیاری در پی بحران مالی جهانی ۲۰۰۸ به سادگی از آن گذشتند. البته به‌نظر می‌رسد این پاندمی جهانی بسیار متفاوت از چیزی باشد که در سال ۲۰۰۸ تجربه شد. این بحران در کنار سلامت مالی، سلامت جانی افراد را نیز به خطر انداخته و ذهن کل جهان را به خود مشغول کرده است، جهانی که به‌دنبال راه‌هایی جدید برای سازگار کردن شیوه زندگی و کار کردن خود است. به عقیده کارشناسان هر چند صنعت نفت حتی با کاهش ۵ درصدی تقاضای بلندمدت جان سالم به در خواهد برد، اما قرار گرفتن در مسیر رونق را برای خود سخت‌تر خواهد دید. چنین کاهشی در تقاضا منجر به ایجاد مازادهای ساختاری در سراسر زنجیره عرضه خواهد شد. این درحالی است که هنوز نیز در کف زمین ذخایر زیادی برای استخراج نفت وجود دارد و کشتی‌های فراوانی که برای حمل‌ونقل آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد و پالایشگاه‌های فراوانی که نفت‌های استخراج شده را می‌توان در آنها پالایش کرد. حتی پیش از همه‌گیری کرونا، ما با جهانی مواجه بودیم که بخش عمده تقاضای نفت به‌جای فرآورده سوختی در تولید پلاستیک‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. این اتفاق منجر به تیرگی چشم‌انداز پالایشگاه‌های اروپا و آمریکای شمالی شده بود، پالایشگاه‌هایی که از طرفی با رقابت روزافزون از سوی رقبای جدید خود در خاورمیانه و آسیا مواجه بودند، رقبایی که از کارآیی بالا و توافقات بلندمدت برای عرضه نفت بهره می‌برند. بر این اساس، کاهش ادامه‌دار تقاضای نفت، فقط رقابت آنها را شدیدتر خواهد کرد.
دو دهه انتظار برای بازیابی قیمت نفت
لی معتقد است برای رسیدن به سطوح قیمتی نفت پیش از همه‌گیری جهانی کرونا، همانند تجارب قبلی بازار نفت نیاز به دو دهه یا حتی بیشتر است. او در این گزارش می‌نویسد: تجارب تاریخی حاکی از آن است هر زمان که قیمت نفت افزایش یابد، تولیدکنندگان سراسیمه به فکر به‌کارگیری مجدد ظرفیت‌های معطل مانده خود می‌افتند. به‌عنوان مثال پس از کاهش شدید قیمت نفت در اواسط دهه ۱۹۸۰ میلادی، دو دهه طول کشید تا قیمت‌ها به سطوح قبلی بازگردند. امروز اما انتظار ممکن است طولانی‌تر نیز بشود. با این حال بخش‌های بالادستی صنعت نفت- که بیشتر نگران یافتن نفت و استخراج آن از کف زمین هستند- ممکن است مشکلات کمتری در شرایط کنونی داشته باشند. حوزه‌های نفتی از زمانی که مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند، روندی رو به کاهش داشته‌‌اند، اتفاقی که تولیدکنندگان را مجبور کرده است به‌دنبال ایجاد ظرفیت‌های جدید در سایر نقاط باشند. این موضوع هیچ کجا به اندازه حوزه‌های نفتی شیل آمریکا واضح نیست. موج دوم رونق شیل آمریکا عمدتا ناشی از سال‌ها رشد قدرتمند در تقاضای جهانی نفت بوده است. در این شرایط تولیدکنندگان اصلی نفت جهان، شامل کشورهای عضو اوپک، نیز تا جایی که توانسته‌اند نفت تولید کرده‌اند، امری که باعث شد قیمت‌های نفت‌خام در حوالی بشکه‌ای ۵۰ دلار باقی بماند. در شرایط فعلی اما بسیاری از تولیدکنندگان اوپک تصمیم گرفته‌اند سطح تولید خود را تا ۲۰ درصد کاهش دهند، درحالی‌که به‌نظر می‌رسد کشورهای غیرعضو نیز کاهش مشابهی را برای تولیدات خود تجربه کنند.
درحالی‌که برخی از چاههای بسته‌شده هرگز دیگر به‌کار گرفته نخواهند شد، اما بسیاری منتظر می‌مانند تا مالکان آنها فرصت یابند مجددا به مشاغل خود بازگردند. به عقیده صاحب‌نظران چشم‌انداز مبهم ظرفیت‌های مازاد منجر به سرپوش گذاشتن بر قیمت‌های طلای سیاه خواهد شد، اتفاقی که در دهه ۱۹۹۰ میلادی تجربه شد. در این رابطه نه مدیریت عرضه به رهبری عربستان سعودی و نه قلدری‌های رئیس‌جمهوری آمریکا می‌توانند ظرفیت‌های مازاد ایجاد شده را رفع و رجوع کنند. به‌علاوه زمانی که جهان از بحران کنونی خارج شود، ممکن است ریاض دیگر ایفای نقش یک تولیدکننده موازنه‌ای را نپذیرد و سطح تولیدات خود را با قدرت افزایش دهد، تصمیمی که دیگر بازیگران نیز ممکن است به آن روی آورند.
پس از چهار جلسه رشد، نفت دیروز هم تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران) روند صعودی خود را برای پنجمین روز متوالی ادامه داد. نفت خام آمریکا سه‌شنبه حدود ۲ دلار معادل ۷/ ۹ درصد افزایش یافت تا در قیمت ۳۷/ ۲۲ دلار بر بشکه معامله شود. همزمان نفت شاخص برنت نیز بیش از ۲ دلار معادل ۷/ ۷ درصد رشد کرد و به قیمت ۳/ ۲۹ دلار در هر بشکه رسید.
