نگاهی به درون قمار تریلیون دلاری هوش مصنوعی خلیج فارس

کشورهای ثروتمند خلیج فارس با نفت و پول حاصل از آن، در تلاشند تا خود را به عنوان قطب بعدی هوش مصنوعی جهانی معرفی کنند.

به گزارش «انرژی امروز» از سی ان بی سی نیوز، حالا که تریلیون‌ها دلار درآمد نفتی در این کشورها انباشته شده است، کشورهای خلیج فارس به خاطر ولخرجی در پروژه‌های بزرگی همچون شهرهای علمی تخیلی در بیابان، فرانشیزهای ورزشی بزرگ و سخت‌افزارهای نظامی پیشرفته مشهور شده‌اند.

اما اکنون در حالی که با کاهش طولانی مدت قیمت نفت خام مواجه هستند، برخی از رهبران منطقه به دنبال استفاده از سرمایه عظیم حاکمیتی خود برای ساخت صنایع هوش مصنوعی داخلی هستند.

به ویژه عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر با شرکایی از جمله مایکروسافت و OpenAI و دیگران میلیاردها دلار برای پروژه‌های مرکز داده هزینه می‌کنند.

این کشورها در تلاشند تا تراشه‌های زیادی از انویدیا و AMD خریداری کنند تا جاه‌طلبی‌های هوش مصنوعی خود را تقویت کنند؛ اقدامی که توجه وزارت بازرگانی ایالات متحده را به خود جلب کرده است.

پس از سفر ماه مه دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، به عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر، واشنگتن اعلام کرد که محدودیت‌های صادرات تراشه را که به دلیل نگرانی از رسیدن نیمه‌هادی‌های پیشرفته آمریکایی به چین از طریق شرکای خلیج فارس اعمال شده بود، کاهش خواهد داد.

کشورهای خلیج فارس از طریق معاملات بزرگ با غول‌های فناوری آمریکایی تلاش کرده‌اند تا به ایالات متحده نشان دهند که به جای چین آمریکا را به عنوان یک شریک فناوری استراتژیک انتخاب کرده‌اند.

خزانه‌های بزرگ کشورهای خلیج فارس حتی شرکت‌هایی را جذب می‌کند که مدیران آنها مدت‌ها مخالف تجارت با کشورهایی بودند که به گفته آنها سابقه حقوق بشری ضعیفی دارند.

در ماه ژوئیه، سندی فاش شد که داریو آمودی، مدیرعامل شرکت Anthropic، علی‌رغم مخالفت قبلی خود به دلیل نگرانی‌های اخلاقی درباره کشورهای خلیج‌فارس، قصد دارد سرمایه‌گذاری در  این کشورها را آغاز کند. طبق این سند آمودی نوشت: « نکته منفی واقعی وجود دارد و من در این مورد خوشحال نیستم.»

فرصت‌ها و چالش‌ها

رهبران فناوری ایالات متحده محیط نظارتی مساعد منطقه را که عاری از بوروکراسی به سبک غربی است، دوست دارند، چون تصمیمات مهم سیاسی به سرعت توسط حاکمان گرفته می‌شود.

سم آلتمن، رئیس OpenAI، که اغلب به منطقه رفت‌وآمد می‌کند، به ویژه ابوظبی را کشوری می‌داند که عاشق هوش مصنوعی است.

تحلیلگران صنعت هوش مصنوعی می‌گویند یکی دیگر از چالش‌های کلیدی این است که دسترسی به تراشه‌های پیشرفته مانند GPU (واحدهای پردازش گرافیکی) و NPU (واحدهای پردازش عصبی) به دلیل کنترل صادرات و شوک‌های عرضه، ناپایدار است و این خطری‌ست برای هر کشوری که نیمه‌هادی‌های خود را تولید نمی‌کند.

این منطقه باید سرمایه‌گذاران را در مورد ثبات نظارتی و ژئوپلیتیکی هم متقاعد کند. در ماه سپتامبر، دوحه، پایتخت قطر، با حمله غافلگیرکننده اسرائیل به رهبران حماس، مواجه بود.

توربیورن سولتودت، تحلیلگر اصلی خاورمیانه و شمال آفریقا در وریسک مپلکرافت، به CNBC گفت: «تشدید درگیری‌های منطقه‌ای تا زمانی که جنگ بین اسرائیل و حماس ادامه داشته باشد، نگرانی سرمایه‌گذاران بالقوه باقی خواهد ماند.»

به گفته سرمایه‌گذاران، چالش‌های بیشتری هم هست از جمله: ایجاد یک اکوسیستم از استارت‌آپ‌های محلی، یکپارچه‌سازها و مسیرهای خروج و متقاعد کردن بهترین مهندسان هوش مصنوعی برای نقل مکان به منطقه است. به عنوان مثال در عربستان سعودی مشاغل مرتبط با هوش مصنوعی تا حد زیادی خالی مانده است و شکاف استخدامی 50 درصدی وجود دارد.

پس قدرت‌های خلیج فارس در کجا سرمایه‌گذاری می‌کنند در حالی که سعی می‌کنند در خط مقدم مسابقه فناوری باقی بمانند؟

امارات متحده عربی

ابوظبی محل استقرار سه صندوق از فعال‌ترین صندوق‌های حاکمیتی در خلیج فارس است: ADIA، Mubadala و ADQ که در مجموع حدود ۱.۷ تریلیون دلار را مدیریت می‌کنند. این امر ابوظبی را به ثروتمندترین شهر جهان از نظر سرمایه حاکمیتی تبدیل می‌کند و این صندوق‌ها تمرکز زیادی بر هوش مصنوعی دارند.

شرکت اصلی هوش مصنوعی امارات متحده عربی G42 نام دارد. ریاست آن بر عهده شیخ طحنون بن زاید آل نهیان، مشاور امنیت ملی این کشور، است و توسط پنگ شیائو، مدیرعامل، اداره می‌شود.

مایکروسافت پس از سرمایه‌گذاری ۱.۵ میلیارد دلاری در G42، بین سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۹، متعهد به ۱۵.۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در امارات متحده عربی شده است. این سرمایه‌گذاری به مایکروسافت سهامی در این شرکت فناوری اماراتی و یک کرسی در هیات مدیره آن را اعطا کرد.

این هفته مایکروسافت اعلام کرد که مجوز ویژه‌ای را برای صادرات تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی انویدیا به امارات متحده عربی دریافت کرده، اگرچه کنترل‌های کلی صادرات بر روی تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی برای کل منطقه برداشته نشده است.

شرکت اماراتی G42 که Mubadala، SilverLake و دفتر خانواده دالیو را در میان سرمایه‌گذاران خود دارد، یک شرکت خصوصی است و ارزش خود را فاش نمی‌کند. G42 سرمایه‌گذاری‌هایی در این حوزه داشته شامل Cerebras، توسعه‌دهنده تراشه هوش مصنوعی مستقر در سیلیکون ولی، اما برای جلب رضایت ایالات متحده، سهام خود در مالک TikTok، ByteDance، را فروخت.

شرکت G42، به همراه Mubadala، یکی از شرکای بنیانگذار یک شرکت سرمایه‌گذاری فناوری به نام MGX است که هدف آن رسیدن به ۱۰۰ میلیارد دلار دارایی است.

شرکت MGX از OpenAI، xAI ایلان ماسک، حمایت کرده و در حال مذاکره برای حمایت از Anthropic، رقیب OpenAI، سازنده ChatGPT، است. این شرکت همچنین ۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده در Binance بزرگترین سرمایه‌گذاری در حوزه ارزهای دیجیتال، که توسط USD1، استیبل کوین مرتبط با ترامپ، تأمین مالی شده.

MGX همچنین بر ساخت زیرساخت‌های مراکز داده متمرکز است و در این ماه به همراه شرکای زیرساخت جهانی BlackRock، ۴۰ میلیارد دلار برای خرید Aligned Data Centers سرمایه‌گذاری کرد. MGX همچنین قصد دارد در سرمایه‌گذاری ترامپ در Stargate مشارکت کند.

پروژه Stargate امارات متحده عربی که پس از بازدید ترامپ از ابوظبی اعلام شد، بخشی از بزرگترین مجموعه مراکز داده هوش مصنوعی جهان خواهد بود که در خارج از ایالات متحده ساخته شده است، یعنی پردیس هوش مصنوعی ۵GW امارات-ایالات متحده.

این سرمایه‌گذاری‌ها برای امارات متحده عربی یک معامله بزرگ است، کشوری  که قصد دارد از تراشه‌های انویدیا برای این پروژه استفاده کند و متعهد شده است که برای تضمین امنیت چنین تراشه‌هایی با واشنگتن همکاری نزدیکی داشته باشد،.

عربستان سعودی

عربستان سعودی استراتژی ملی خود را برای تنوع بخشیدن به اقتصاد وابسته به نفت خود به بخش‌هایی مانند فناوری و تولید دارد. هومین «قهرمان هوش مصنوعی» عربستان سعودی است که در ماه مه امسال، تنها یک روز قبل از سفر ترامپ به این کشور، راه‌اندازی شد.

هومین (Humain )که قصد دارد قابلیت‌های هوش مصنوعی را در مراکز داده، زیرساخت‌ها، پلتفرم‌های ابری و مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی ارائه دهد، می‌خواهد عربستان سعودی را تبدیل کند قطب هوش مصنوعی منطقه.

در زمان سفر ترامپ به خلیج فارس، هومین اعلام کرد که ۱۸۰۰۰ تراشه هوش مصنوعی انویدیا را برای استفاده در مراکز داده خود خریداری خواهد کرد و از همکاری ۱۰ میلیارد دلاری با AMD رونمایی کرد.

هومین که اهداف سرمایه‌گذاری را فاش نمی‌کند، متعلق به صندوق سرمایه‌گذاری عمومی تقریبا ۱ تریلیون دلاری عربستان سعودی است. این صندوق ۲۳ میلیارد دلار برای مشارکت‌های استراتژیک فناوری و یک صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر ۱۰ میلیارد دلاری اعلام کرده است.

شرکت Humain در حال کار بر روی ایجاد مدل‌های بزرگ زبان عربی و ایجاد زیرساخت‌های پیشرفته هوش مصنوعی هم است. این شرکت ماه گذشته نسخه عربی ChatGPT را با نام Humain Chat منتشر کرد.

هومین جاه‌طلبی‌هایی هم در زمینه مراکز داده بزرگ دارد و در ماه اکتبر اعلام کرد که پس از معرفی تراشه‌های جدید Al توسط کوالکام، با این شرکت در زمینه توسعه مراکز داده همکاری خواهد کرد.

عربستان سعودی تا پایان این دهه، ظرفیت ۱.۹ گیگاوات مرکز داده را هدف قرار داده است و تا سال ۲۰۳۴ به ۶.۶ گیگاوات خواهد رسید. با این حال، این رقم در مقایسه با ایالات متحده که در سال ۲۰۲۴، ۵۳.۷۳ گیگاوات ظرفیت نصب شده داشت، ناچیز است.

و در حالی که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ بازار مراکز داده عربستان سعودی از ۱.۳۳ میلیارد دلار سال ۲۰۲۴ به ۳.۹ میلیارد دلار افزایش یابد، ارزش بازار ایالات متحده در حال حاضر بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار است.

قطر

برخلاف امارات و عربستان سعودی، قطر گروه هوش مصنوعی تحت حمایت صندوق ثروت ملی مانند G42 یا Humain ندارد. استراتژی این کشور متفاوت است و به نظر نمی‌رسد برنامه‌ای برای توسعه یک شرکت خاص هوش مصنوعی با حمایت سازمان سرمایه‌گذاری قطر (QIA) وجود داشته باشد.

با این حال، قطر اصرار دارد که عقب نمانده است و استراتژی ملی خود را AI+X تعریف کرده که به طور موثر هوش مصنوعی را در تمام بخش‌ها، از جمله آموزش، مراقبت‌های بهداشتی، حکومتداری و تجارت ادغام می‌کند.

سخنگوی QIA به CNBC گفته: بیشتر سرمایه‌گذاری‌های فناوری و رسانه‌ای این صندوق از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند یا مرتبط با هوش مصنوعی هستند. ما در تمام مجموعه ارزش هوش مصنوعی، از زیرساخت‌هایی که انقلاب هوش مصنوعی را تقویت می‌کنند تا LLMها [مدل‌های زبانی بزرگ] که مشاغل و مصرف‌کنندگان هر روز از آنها استفاده می‌کنند، سرمایه‌گذاری می‌کنیم.

به عنوان مثال، غول فناوری ایالات متحده، ScaleAI، با دولت قطر برای توسعه نمایندگانی برای بخش‌های مختلف، از جمله آموزش، خدمات شهری، حمل و نقل و بهداشت، همکاری می‌کند.

مراکز داده زیرمجموعه پرتفوی املاک و مستغلات QIA قرار می‌گیرند، اما این صندوق به‌طور جداگانه در شرکت‌های Anthropic، Databricks، Cresta و شرکت‌های ارائه‌دهنده راهکارهای رانندگی خودکار مبتنی بر هوش مصنوعی مانند Applied Intuition سرمایه‌گذاری کرده است.

سازمان QIA با سرمایه ۵۲۴ میلیارد دلاری یکی از چندین سرمایه‌گذار همراه Kingdom Holding، BlackRock و Fidelity، است در استارتاپ هوش مصنوعی ایلان ماسک، xAI، که دور تأمین مالی ۶ میلیارد دلاری را در سال ۲۰۲۴ تکمیل کرد.

پول در مقابل اجرا

علیرغم قدرت مالی، این منطقه هنوز با چالش‌های فیزیکی، مانند هزینه و تأثیر زیست‌محیطی راه‌اندازی و خنک‌سازی کیلومترها مرکز داده در بیابان‌های سوزان خاورمیانه مواجه است.

به‌طور متوسط، یک مرکز داده متوسط ​​روزانه تقریباً ۳۰۰۰۰۰ گالن آب برای خنک‌سازی و تولید برق استفاده می‌کند رقمی که طبق گفته شرکت مشاوره ریسک Verisk Maplecroft با افزایش دمای جهانی افزایش خواهد یافت.

این شرکت در گزارش ماه ژوئیه خود نوشت: «جای تعجب نیست که خاورمیانه با بیشترین میزان مواجهه با خطرات ناشی از تنش آبی مواجه است و ابوظبی، دبی و استانبول همگی تا سال ۲۰۳۰ در معرض خطر «بسیار بالا» قرار دارند.»

با این حال، ثروتمندترین کشورهای خلیج فارس در حال توسعه هستند و تنوع اقتصادی و تسلط بر فناوری را صرف نظر از هزینه، در صدر برنامه‌های ملی خود قرار می‌دهند.

اولیانا لنوالسکایا، تحلیلگر فناوری و مصرف‌کننده خاورمیانه و شمال آفریقا در بانک سرمایه‌گذاری UBS، می‌گوید: «مقیاس سرمایه‌ای که در این حوزه مستقر می‌شود، به اندازه‌ای قابل توجه است که امارات متحده عربی و عربستان سعودی را به عنوان قطب‌های معتبری فراتر از اهمیت منطقه‌ای قرار دهد.»

اما به گفته لنوالسکایا مانع نهایی چیست؟ «نه پول، بلکه اجرا».

او می‌گوید: «خلیج فارس باید نشان دهد که قادر به «ایجاد خطوط عمیق استعداد هوش مصنوعی، حفظ محققان در سطح جهانی و تضمین چارچوب‌های نظارتی است که شرکای جهانی را جذب می‌کند.»

«شرکت‌های جهانی باید متقاعد شوند که این منطقه نه تنها می‌تواند ظرفیت، بلکه بی‌طرفی، حکومتداری و ثبات را نیز ارائه دهد.»