هیچ کجا امن نیست
چرا آلمان همچون تکه‌دستمالی بر روی آب شناور شد؟
«اکونومیست» در گزارشی با اشاره به سیل در اروپا و چین و آتش‌سوزی‌های گسترده در آمریکا و کانادا نوشت: تغییرات اقلیمی در جهان جای امنی باقی نگذاشته است. کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای دیگر کافی نیست و جهان باید به سرعت در زمینه سازگاری با تغییرات اقلیمی سرمایه‌گذاری کند. اما سازگاری، منطق سیاسی دارد و مردم به وضوح نیاز به آن را حس می‌کنند.
به گزارش «انرژی امروز» از دنیای اقتصاد، در سراسر جهان تلاش‌هایی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در دست اقدام است که به نظر می رسد کافی نیستند و شرایط سیلاب و آتش‌سوزی که در هر گوشه شاهد آن هستیم از بین نخواهد رفت. «اکونومیست» در سرمقاله این هفته خود اما تاکید کرد که می‌توان با افزایش توانایی در سازگاری با این شرایط، از آثار مخرب تغییرات اقلیمی کاست. در سال ۱۷۴۵ زمانی که سیل جاری شده از رودخانه لیفی، خانه ادموند برک را ویران کرد، برای او که در حال پایه‌ریزی اندیشه محافظه‌کاری مدرن بود، منبع الهامی در یادداشت‌هایش شد. او در نوشتارهای بعدی خود از این تجربه الهام گرفت و تاکید کرد که می‌توان از یک ویرانی وحشتناک لذت برد؛ به شرط آنکه از فاصله مطمئنی آن را تماشا کنید. با این وجود، برای رویت تصاویری که طی هفته‌های گذشته از سراسر جهان پخش می‌شود، جای امنی برای تماشا وجود ندارد. شهر ارفتشتات آلمان همچون تکه دستمالی بر روی آب شناور شد؛ لیتن در بریتیش‌کلمبیا یک روز پس از آنکه عنوان پرشتاب‌ترین بالارفتگی هوا را ثبت کرد، آتش گرفت و در شهر ژنگژو چین، اتومبیل‌ها همچون ماهیان روی آب ناشی از سیل، شناور شدند. اکنون تمام جهان خود را در معرض خطر می‌بینند؛ خطری که برای بسیاری رخ خواهد داد. انتشار گازهای گلخانه‌ای سبب شده است که دمای سیاره زمین یک درجه از روزهای پیش از انقلاب صنعتی بالاتر رود و با ادامه این روند، شرایط در آینده بدتر نیز خواهد شد.
متاسفانه به نظر می‌رسد که سال ۲۰۲۱ به احتمال زیاد یکی از جالب‌ترین سال‌های قرن ۲۱ است. اگر درجه هوا در دهه‌های آینده به ۳درجه بالاتر از دمای هوا نسبت به دوران پیش از انقلاب صنعتی برسد، منطقه وسیعی از نواحی استوایی به قدری گرم خواهد شد که کار خارج از محیط بسته، امکان‌پذیر نیست. در چنین شرایطی، صخره‌های مرجانی و اکوسیستمی که به آن وابسته است از بین خواهد رفت و جنگل‌های بارانی آمازون به یک شبح مبدل خواهد شد، بحران در برداشت محصول امری عادی جلوه خواهد کرد؛ صفحات یخی در قطب جنوب و شمال به نقطه‌ای غیرقابل بازگشت می‌رسند و افزایش سطح دریا دیگر نه در ابعاد میلی‌متر بلکه در ابعاد متر خواهد بود.
شش سال پیش در پاریس، کشورهای جهان متعهد شدند که برای کاهش سریع انتشار گازهای گلخانه‌ای و ممانعت از افزایش درجه حرات کمتر از ۲درجه سانتی‌گراد بسیج شوند. با این وجود پیشرفت در این مسیر چندان کافی نبوده و حتی اگر تلاش‌ها برای رسیدن به هدف ۲درجه‌ای با سرعت بالایی انجام می‌گرفت، آتش‌سوزی جنگل‌ها امروز متوقف نمی‌شد، مراتع هنوز خشک می‌شوند، رودخانه‌ها طغیان می‌کنند و یخچال‌های کوهستانی ذوب می‌شوند.
کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کافی نیست و جهان باید به سرعت برای سازگاری با تغییرات اقلیمی سرمایه‌گذاری کند. خبر خوب آنکه، سازگاری، منطقی سیاسی است و مردم به وضوح نیاز به آن را حس می‌کنند. زمانی که کشوری روی سیستمهای ضد سیل سرمایه‌گذاری می‌کند، بیش از هر چیز به نفع شهروندان خود عمل کرده است. از سویی شرکت‌ها و افراد نیز می‌توانند بر اساس نیاز به سازگاری با شرایط اقلیمی بر روی این مسائل سرمایه‌گذاری کنند و اگر از سرمایه‌گذاری ممانعت کنند، شرکت‌ها بیمه ناگزیر از آنند که خطرات چنین امری را بسنجند.
برخی از اقدامات برای سازگاری با شرایط به راحتی قابل اجرا هستند. در حال حاضر سیستمهای هشدار سیلاب در آلمان بهبود پیدا کرده است؛ اما در این مسیر به سرمایه‌گذاری‌های عمومی گسترده‌تری نیاز است. کشورهای ثروتمند در تامین چنین امکاناتی، تواناتر هستند؛ اما مردمان فقیر و کشورهای فقیر به کمک نیاز دارند. به همین دلیل است که توافق نامه آب‌وهوایی پاریس خواستار انتقال سالانه ۱۰۰میلیارد دلار از سوی کشورهای ثروتمند به کشورهای فقیر شده است.
کشورهای ثروتمند اما هنوز به وعده‌های خود عمل نکردند. در ۲۰ ژوئن، جان کری، نماینده ویژه رئیس‌جمهور ایالات متحده در امور تغییرات آب و هوایی بار دیگر تاکید کرد که این کشور حمایت خود از کشورهای فقیر برای ارتقای سازگاری با شرایط اقلیمی را تا سال ۲۰۲۴ سه برابر خواهد کرد و به رقم ۳/ ۱میلیارد دلار خواهد رساند. بخشی از این اقدام در راستای افزایش سرمایه‌گذاری در زمینه سازگاری و مساله مهاجرت در کشورهای در حال توسعه است.
در این مسیر اما محدودیت‌هایی نیز وجود دارد. کار کردن با کم‌آبی ممکن است امکان‌پذیر باشد؛ اما بدون آب، کار کردن امکان‌پذیر نیست. فعالیت در خارج از خانه در برخی از سطوح دمایی و در حدی از رطوبت، غیرممکن است. با این وجود اگر هدف توافق پاریس برای افزایش دما کمتر از دو درجه سانتی‌گراد محقق شود، همه این محدودیت‌ها برطرف نخواهد شد. از سویی کاهش انتشار کربن ممکن است با سرعتی که به آن نیاز داریم، انجام نشود. بنا بر گفته برخی از محققان، سیستم آب و هوایی ممکن است از آنچه به نظر می‌رسد، حساس‌تر باشد و گرمای بیشتری به ازای هر تن کربن در جو ایجاد شود.
در چنین شرایطی، جذاب‌ترین و ترسناک‌ترین شکل سازگاری که همانا مهندسی ژئوماتیک خورشیدی نیز باید به شکلی محتاطانه مورد استفاده قرار گیرد.
در توسل به این روش می‌توان ابرها یا لایه‌هایی را در اتمسفر ایجاد کرد که همچون آینه، نور خورشید را منعکس می‌کند. گرچه این روش نمی‌تواند یک راهکار مستقیم و حتمی در برابر گرمای ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای باشد؛ اما تحقیقات انجام شده در ۱۵ سال گذشته نشان از آن دارد که مهندسی ژئوماتیک خورشیدی ممکن است به میزان قابل توجهی از آسیب‌های ناشی از گرم شدن زمین ممانعت کند.
چیزی که هنوز کسی از آن مطلع نیست آن است که چگونه چنین طرح‌هایی را می‌توان توسعه داد تا نه تنها منافع مجریان بلکه منافع تمامی کشورهایی که تحت تاثیر قرار می‌گیرند، تامین شود. ممکن است کشورهای مختلف در پی میزان مشخصی از سرمای هوا باشند که با یکدیگر متفاوت باشد. همزمان که به‌کار گیری مهندسی ژئوماتیک خورشیدی برای منطقه‌ای بهینه و مطلوب است ممکن است برای نقطه‌ای دیگر مضر و آسیب‌رسان باشد. این در حالی است که هنوز یک پرسش، بی‌پاسخ مانده است: آیا اجرای چنین طرح‌های بلندپروازانه‌ای به کاهش انتشار کربن در آینده کمک خواهد کرد. پرداختن به مهندسی ژئوماتیک خورشیدی، نیازمند مواجهه با این دست مشکلات است و خطر آن وجود دارد که قدرت‌هایی که علاقه اندکی به این طرح‌ها دارند بدون در نظر گرفتن این ملاحظات، آنها را آزمایش کنند. این امر اما جنبه‌ای انسانی نیز دارد. ادوارد برک در مشاهده طغیان رودخانه لیفی دریافت که «انسان چقدر کوچک اما ذهن او چقدر بزرگ است… انسان ارباب همه چیز است و با وجود کوچکی می‌تواند به همه چیز فرمان دهد.» دستکاری بشریت در شرایط آب و هوایی که در ابتدا ناخواسته بود، همزمان نشان از قدرت و ناتوانی انسان دارد. این طبیعت نیست که انسان‌ها نمی‌توانند به آن فرمان دهند، بلکه آنان از فرمان دادن به خود عاجرند.
