۱۷۰ هزار دلار در دقیقه: چرا عربستان سعودی بزرگترین مانع اقدامات اقلیمی است؟
عربستان به دلارهای نفتی وابسته است، اما مردم آن در حال حاضر با اقلیمی «در آستانه زیستپذیری» روبرو هستند. چه اتفاقی دارد میافتد؟
به گزارش «انرژی امروز» از گاردین، آیا میتوانید تصور کنید کسی ۱۷۰ هزار دلار (۱۲۹ هزار پوند) به شما بدهد؟ چه چیزی میخرید؟
آیا میتوانید تصور کنید که یک دقیقه بعد ۱۷۰ هزار دلار دیگر دریافت کنید؟ و این کمکها هر دقیقه و سالها ادامه یابد؟ اگر چنین است، شما دستگاه عظیم پولسازی شرکت نفت دولتی عربستان سعودی، آرامکو، را دارید که بزرگترین تولیدکننده نفت و گاز جهان در سال گذشته بود.
این موج عظیم پول نقد، این پادشاهی اقتدارگرا را سرپا نگه میدارد، زیرا پول زیادی را صرف میکند برای یارانههای سوخت فسیلی شهروندان خود، پروژههای قدرت نرم مانند جام جهانی فوتبال و پروژههای ساختمانی حیرتانگیز.
اما به همین دلیل است که تلاش برای تسریع اقدامات اقلیمی، عمدتاً قطع وابستگی جهان به سوختهای فسیلی، به عنوان یک تهدید وجودی برای عربستان سعودی، اقتصاد آن و حتی خانواده سلطنتی حاکم بر آن تلقی میشود.
عربستان سعودی دهههاست که سختتر از هر کشور دیگری برای جلوگیری و به تأخیر انداختن اقدامات بینالمللی اقلیمی مبارزه کرده است: یک “توپ ویرانگر” دیپلماتیک که میگوید کنار گذاشتن سوختهای فسیلی یک خیال است. مخالفت آن در آستانه اجلاس اقلیمی سازمان ملل متحد در برزیل ادامه داشته است، با این حال این کشور اکنون در حال تغییر سریع به سمت انرژیهای تجدیدپذیر در داخل کشور است.
در تناقضی دیگر، کند کردن اقدامات اقلیمی، تأثیرات اقلیم سخت را بر بر یک کشوری بیابانی بدتر میکند که به شدت در برابر گرمایش جهانی آسیبپذیر است و ۳۶ میلیون نفر از جمعیت آن در حال حاضر با شرایطی “در آستانه زیستپذیری” دست و پنجه نرم میکنند.
چگونه میتوان این تناقضات را درک کرد و آیا کشورهایی که ناامیدانه در تلاش برای مبارزه با بحران اقلیمی هستند که در حال حاضر در هر لحظه جان یک نفر را میگیرد، میتوانند از سد عربستان سعودی عبور کنند؟ کریم الجندی، متخصص اقلیم و انرژی در خاورمیانه، میگوید: “سعودیها دیوانه نیستند. اما آنها نمیخواهند یک کشور شکستخورده باشند.”
نوک نیزه
عربستان سعودی تقریباً سه دهه پیش، پیمان جهانی اقلیم سازمان ملل را در بدو تولد نابود کرد. آلدن مایر، مذاکرهکننده باتجربه، در اتاق مقر سازمان ملل در نیویورک حضور داشت، همان زمانی که چکش امضا در حال پایین آمدن بود بر سر یک پیمان. «ژان ریپرت، دیپلمات فرانسوی، مجبور شد سعودیها و کویتیها را که با شور و شوق پلاکهای خود را در انتهای اتاق تکان میدادند و سعی در اعتراض به تصویب این پیمان داشتند، نادیده بگیرد. او فقط آنها را نادیده گرفت و چکش را پایین آورد.»
او میگوید: «اما این کاری است که فقط در صورتی میتوانید انجام دهید که این کشورها تعداد انگشتشماری باشند.» از آن زمان، عربستان سعودی با دقت گروه عرب یا سایر بازیگران اصلی را بسیج کرده و این کار را به خوبی انجام داده است. مایر، در اندیشکده اقلیم E3G، میگوید: «آنها از نظر سازماندهی مقاومت نوک نیزه بودهاند.»
یک پیروزی اولیه و محوری برای عربستان سعودی و متحدان نفتخیز اوپک آن، جلوگیری از استفاده از رأیگیری برای تصمیمگیری در مذاکرات اقلیمی سازمان ملل بود؛ رأیگیری در سایر نهادهای سازمان ملل رایج است. در عوض حالا برای تصویب به اجماع نیاز است. در گزارشی از شبکه علوم اجتماعی اقلیمی آمده است: «این بنبست هرگز برطرف نشده است. این بنبست به کشورهای عقبمانده نفوذ زیادی میدهد که به نفع عربستان سعودی است.» این بنبست از زمان «فلج کردن» مذاکرات، به نفع عربستان سعودی بوده است.
عربستان سعودی که از حق وتوی موثر برخوردار است، از آن زمان تاکنون با تسلط بر قوانین پیچیده و مبهم حاکم بر این فرآیند، مذاکرات اقلیمی را به تعویق انداخته است و «به دنبال اطمینان از دستیابی به کمترین دستاورد ممکن و کندترین دستاورد ممکن است».
بیش از دوازده تاکتیک مانعتراشی به کار گرفته شده است، از به چالش کشیدن دستور کارها گرفته تا ادعای اینکه بخشهایی از مذاکرات هیچ اختیاری ندارند برای بحث در مورد مسائلی که محبوب نیستند از جمله حذف تدریجی سوختهای فسیلی، تا اصرار بر اینکه اقدام اقلیمی برای کمک به کشورهای آسیبپذیر برای سازگاری با گرمایش جهانی با جبران فروش از دست رفته کشورهای نفتخیز مرتبط است. تأخیر یک هدف کلیدی است و به عنوان مثال، عربستان سعودی هنگامی که کووید در سال ۲۰۲۰ جهان را تعطیل کرد، به شدت با هرگونه مذاکره مجازی مخالفت کرد. دکتر جوآنا دپلج از دانشگاه کمبریج میگوید: «آنها واقعاً در این کار خوب هستند، کاملاً استادانه عمل میکنند».
عربستان سعودی همچنین استدلالهای گستردهتری را مطرح میکند: اینکه طبق مفاد این پیمان تولیدکنندگان بزرگ گازهای گلخانهای در طول تاریخ، مانند ایالات متحده، روسیه و بریتانیا، مسئولیت اصلی مقابله با تغییر اقلیم را بر عهده دارند و در حالی که این کشور نفت را میفروشد و به تأمین بودجه توسعه خود کمک میکند، سایر کشورها هستند که آن را میسوزانند نه عربستان.
«کم کردن، تضعیف، حذف»
در سالهای اخیر، مانعتراشی عربستان سعودی در مورد اقدام علیه تغییر اقلیم از مذاکرات اقلیمی به بسیاری از جلسات بینالمللی محیط زیست گسترش یافته است. طرحی برای محدود کردن تولید پلاستیک که مورد حمایت بیش از ۱۰۰ کشور بود، در ماه اوت پس از مخالفت عربستان سعودی و متحدانش که مانع رأیگیری در آن مذاکرات نیز شده بودند، به شکست انجامید.
در ماه اکتبر یک توافق مهم برای مالیات کربن بر حمل و نقل دریایی پس از آن که عربستان سعودی، خواستار رأیگیری برای تعویق آن شد، در بحبوحه قلدری ایالات متحده، با مانع مواجه شد. حتی در اجلاس بیابانزدایی سازمان ملل متحد که در سال ۲۰۲۴ به میزبانی خود عربستان سعودی برگزار شد، کشورها نتوانستند در مورد واکنش به خشکسالی به توافق برسند، زیرا میزبانان از هرگونه اشاره به تغییر اقلیم در این توافقنامه خودداری کردند.
این حمله همهجانبه به اقدامات اقلیمی سال گذشته توسط مایر به طرز خاطرهانگیزی به عنوان «توپ ویرانگر» توصیف شد. او میگوید: «آنها قطعاً هنوز در آن حالت هستند.»
مایر میگوید عربستان سعودی پیوسته تلاش کرده است برای تضعیف گزارشهای تأثیرگذار هیات بین دولتی تغییر اقلیم که توسط دولتها امضا میشوند. او میگوید: «بهطور سیستماتیک تلاش میکند تا اشاره به مثلا «صفر خالص» را کمرنگ، ضعیف و حذف کند»، با وجود اینکه ریاض هدف صفر خالص تا سال ۲۰۶۰ را دارد.
یک واقعیت شگفتانگیز، موفقیت مانعتراشی عربستان سعودی را نشان میدهد. ۲۸ سال طول کشید تا مذاکرات سالانه سازمان ملل برای اولین بار در اجلاس Cop28 در دبی در سال ۲۰۲۳ به سوختهای فسیلی اشاره کند و این باعث واکنش فوری سعودیها شد که آن بخش از مذاکرات را به یک «افتضاح» تبدیل کرد. به گفته دپلج، سعودیها ادعا کردند که «گذار از سوختهای فسیلی» مورد توافق، تنها یکی از گزینهها در «منوی انتخابی» بوده است.
انحصار سوختهای فسیلی
درک مقیاس آنچه عربستان سعودی به دنبال محافظت از آن است، دشوار است. آرامکو بزرگترین تولیدکننده نفت و گاز جهان در سال ۲۰۲۴ بود و این پادشاهی دومین ذخایر بزرگ نفت اثباتشده جهان (پس از ونزوئلا) را دارد.
استخراج نفت آن ساده است و تواناییاش در افزایش یا کاهش سریع تولید، بیشترین نفوذ را بر بازار جهانی نفت به آن میدهد، که به عنوان بخشی از کارتل صادرکنندگان نفت اوپک پلاس برای دستکاری قیمت نفت از آن استفاده میکند.
امین ناصر، مدیر اجرایی آرامکو، در ماه اکتبر گفت که استخراج یک بشکه نفت از زمین فقط ۲ دلار هزینه دارد، اما آن بشکه در طول سال گذشته بین ۶۰ تا ۸۰ دلار فروخته شده است. حاشیه سود فوقالعاده به این معنی بود که آرامکو از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۳ روزانه ۲۵۰ میلیون دلار سود کسب کرده و در این دوره به سودآورترین شرکت جهان تبدیل شده است.
دپلج میگوید: «عربستان سعودی میخواهد از واکنش جهانی قوی به تغییرات اقلیمی جلوگیری کند، زیرا آنها این تغییرات را به دلایلی که کاملا واضح است، واقعاً تهدیدی برای اقتصاد خود میدانند.»
نیلز گیلمن، مورخ، در فارین پالیسی مینویسد: «عربستان سعودی برای بقای ملی به صادرات فسیلی وابسته است و رژیم، چشمانداز گذار به انرژی سبز را یک تهدید وجودی میداند. خاندان سعود از رانتهای نفتی خود برای تأمین مالی نظم اجتماعی داخلی و نفوذ بینالمللی خود استفاده میکند.» به عنوان مثال، عربستان سعودی در سال ۲۰۲۳، بیشتر از بودجه بهداشت ملی خود، صرف یارانههای سوخت فسیلی و ارزان نگه داشتن انرژی برای اتباع خود کرد.
گیلمن میگوید: «هدف این کشور حذف تدریجی سوختهای فسیلی نیست، بلکه انحصار آنها با کاهش عرضه جهانی است.» و آرامکو را به عنوان آخرین تولید کننده نفت باقی مانده باقی میگذارد. در سال ۲۰۲۴، آرامکو بزرگترین برنامههای توسعه کوتاهمدت برای تولید نفت و گاز را در بین هر شرکتی در جهان داشت که ۶۰ درصد از آن در سناریوی اقلیم ۱.۵ درجه سانتیگراد اصلا نباید سوزانده شود.
عربستان سعودی در تلاش است تا جریان ثابتی از مشتریان را هم حفظ کند، حتی با وجود اینکه کشورهای ثروتمند در حال کربنزدایی هستند. گاردین در سال ۲۰۲۳ از افشای «برنامه پایداری تقاضای نفت» خبر داد، یک طرح سرمایهگذاری جهانی عظیم برای افزایش تقاضا برای نفت و گاز این کشور در آفریقا و جاهای دیگر. منتقدان گفتند که این طرح برای «معتاد کردن کشورها به محصولات مضر آن» طراحی شده است و استفاده از خودروها، اتوبوسها و هواپیماهای سوخت فسیلی را افزایش میدهد.
پول نقد نفتی عربستان سعودی ۶۰درصد از بودجه دولت این کشور را تشکیل میدهد، اگرچه این رقم نسبت به ۹۰ درصد یک دهه پیش کاهش یافته است، زیرا این کشور به دنبال تنوع بخشیدن به اقتصاد خود از طریق طرح چشمانداز ۲۰۳۰ خود و دوری از نفت است.
این یک پروژه تریلیون دلاری است: از شهر آیندهنگر ۵۰۰ میلیارد دلاری نئوم گرفته تا یک پیست اسکی بیابانی اما مشکلدار برای بازیهای زمستانی آسیایی ۲۰۲۹. اما با یک مشکل روبرو است. طبق گزارش بلومبرگ اکونومیکس، عربستان سعودی برای متعادل کردن بودجه خود به قیمت نفت ۹۶ دلار در هر بشکه نیاز دارد. زیاد داوود، اقتصاددان ارشد بازارهای نوظهور در بلومبرگ، میگوید: «هدف اصلی چشمانداز ۲۰۳۰ کاهش وابستگی به نفت است. با این حال، «این پادشاهی بیشتر به نفت وابسته شده است».
«عربستان سعودی میخواهد یک کشور سبز باشد»
کریم الجندی، رئیس موسسه کاربون، اولین اندیشکده مستقل اقلیم و انرژی در خاورمیانه، میگوید تناقضات آشکار در سیاست نفتی عربستان سعودی پیرامون نفت را میتوان با در نظر گرفتن استراتژی فعلی به عنوان یک طرح سه مرحلهای برطرف کرد.
او میگوید: «این کشور همیشه میخواسته درآمد نفتی خود را حفظ کند: اما عربستان سعودی حدود سال [۲۰۲۱] متوجه شد که شتاب پس پشت گذار به انرژی سبز اکنون غیرقابل توقف است. از آن زمان، استراتژی تغییر کرده و رویکرد اکنون بیشتر شبیه یک سهگانه است به شرح زیر»:
او میگوید: «اولین عنصر آن، کند کردن گذار جهانی است. دومین عنصر، کربنزدایی داخلی است. این کشور دریافته است که ظرفیت برق جدید با انرژی خورشیدی و بادی بسیار بسیار ارزانتر تولید میشود.» این کربنزدایی، همان ابتکار سبز عربستان سعودی است که تا سال ۲۰۳۰ به سمت تبدیل نیمی از ظرفیت برق به انرژیهای تجدیدپذیر و صنعت «شکوفا»ی خودروهای برقی پیش میرود.
این امر مصرف بسیار زیاد نفت در عربستان سعودی را (که از این منظر چهارمین کشور بزرگ جهان است) در داخل کشور کاهش میدهد، به این معنی که میلیاردها دلار نفت بیشتر برای صادرات وجود خواهد داشت. همانطور که آنویتا آرورا، متخصص حمل و نقل در مرکز مطالعات و تحقیقات نفت ملک عبدالله (کاپسارک) در سال ۲۰۲۲ گفت: «اگر به مصرف نفت خودمان ادامه دهیم، دیگر نفتی برای فروش نخواهیم داشت.»
الگندی میگوید: «عنصر سوم، صادرات هر بشکه، هر مولکول نفت در سریعترین زمان ممکن برای تأمین مالی همان چیزی است که عربستان سعودی میخواهد در آینده باشد: متنوع و کربنزدایی شده.» در اصل، این یک مسابقه است: عربستان سعودی در تلاش است تا نفت کافی برای تأمین مالی گذار خود از یک کشور نفتی بفروشد، قبل از اینکه جهان خرید نفت را متوقف کند.
او میگوید: «عربستان سعودی میخواهد یک کشور سبز باشد. میخواهد در اقتصاد اقلیمی که در حال حاضر در حال شکلگیری است، نقشی داشته باشد، اما این کار را فقط با پولی که در حال حاضر از فروش سوختهای فسیلی به دست میآورد، میتواند انجام دهد.»
الگندی میگوید: «در حال حاضر، این یک اقتصاد رانتی است و دوره گذار جایی است که بیشترین خطر را دارد. هدف این است که این دوره را تا حد امکان کوتاه کنیم، تاریکی را کوتاه کنیم.»
این کشور ایده «اقتصاد چرخشی کربن» را هم مطرح میکند، که بر اساس استدلالی است که اغلب مطرح میکند که نفت «شیطان» نیست بلکه انتشار گازهای گلخانهای است که خطر اقلیمی محسوب میشود. مایر میگوید: «آنها سعی کردهاند جذب و ذخیره کربن (CCS) را که میتواند به شما امکان دهد انتشار گازهای گلخانهای را کاهش دهید و در عین حال به استفاده از محصول خود ادامه دهید، برجسته کنند. اما البته واقعیت این است که CCS به هیچ وجه در مقیاس بزرگ برای تحقق سهم قابل توجهی از کاهش انتشار گازهای گلخانهای مورد نیاز کارایی ندارد».
به طور کلی، اقدامات ملی اقلیمی عربستان سعودی توسط Climate Action Tracker با عنوان «به شدت ناکافی» یا در بهترین حالت «در مرحله طرح اولیه» ارزیابی میشود.
«در آستانه زیستپذیری»
با این حساب تأثیر گرمایش جهانی بر مردم خود این پادشاهی بیابانی چیست؟ تحلیل گاردین از بیش از دوازده مطالعه علمی اخیر نشان میدهد که بحران اقلیمی از قبل فرا رسیده است و چشمانداز آن دلهرهآور است.
در گزارشی که توسط دانشگاه علوم و فناوری ملک عبدالله (Kaust) و Kapsarc در سال ۲۰۲۳ منتشر شد، آمده است: «پارامترهای زیستمحیطی عربستان سعودی در حال حاضر در آستانهی زیستپذیری هستند.» این کشور یکی از گرمترین و کمآبترین کشورهای روی زمین است.
این گزارش پیامدهای یک جهان ۳ درجهای گرمتر را برای عربستان بررسی کرد (جهان در مسیر رسیدن به این دما تا حدود سال ۲۱۰۰ است) و دریافته که این امر «پیامدهای عمیقی بر زیستپذیری آیندهی یک جامعهی پایدار و سالم خواهد داشت و احتمالاً یک بحران وجودی را برای عربستان سعودی آشکار خواهد کرد».
اما این کشور در حال حاضر هم گرما را احساس میکند. میانگین دما بین سالهای ۱۹۷۹ تا ۲۰۱۹، ۲.۲ درجه سانتیگراد افزایش یافته است، تقریباً سه برابر سریعتر از نرخ جهانی، و حتی در ریاض و مکه سریعتر، زیرا سرزمین خشک شبهجزیرهی عربستان در اثر بحران اقلیم بیش از حد گرم شده است. تابستانهای آفتابسوخته بدتر هستند: دما در طول این چهار دهه ۲.۶ درجه سانتیگراد افزایش یافته است. مهمترین رویداد عربستان سعودی، حج، پیش از این با گرمای شدید مواجه شده است و حداقل ۱۳۰۰ زائر مسلمان در سال ۲۰۲۴ در اثر موج گرما جان خود را از دست دادهاند.
آینده میتواند بسیار بدتر باشد: بدترین سناریو برای عربستان سعودی آخرالزمانی است: «موجهای گرمای بسیار شدید» با دمای تا ۵۶ درجه سانتیگراد یا بالاتر و چندین هفته طول میکشد و تابستانها به طور متوسط ۹ درجه سانتیگراد گرمتر میشوند.
حتی اگر انتشار کربن به شدت کاهش یابد و افزایش دمای جهانی به ۲ درجه سانتیگراد محدود شود، عربستان سعودی احتمالا ۱۳ برابر افزایش در میزان مرگ و میر ناشی از گرما را تجربه میکند. این میزان در بدترین سناریو به ۶۳ برابر افزایش مییابد. شهرهای ساحلی مانند جده و دمام با خطر گرمای مرطوب روبرو هستند که حتی از گرمای خشک کشندهتر است، زیرا مانع خنک شدن بدن از طریق تعریق میشود.
خشکسالی یکی از بزرگترین نگرانیها است، اما آب زیاد به شکل سیلهای ناگهانی، در حال حاضر یک واقعیت فزاینده و مرگبار در عربستان سعودی است، در این کشور بیش از ۸۰ درصد مردم در شهرها زندگی میکنند. در گزارش کاست-کاپسارک آمده است: «همه شهرهای بزرگ در برابر سیلهای ناگهانی آسیبپذیر هستند. ریاض در ۳۰ سال گذشته شاهد بیش از ۱۰ سیل بوده است که جان بیش از ۱۶۰ نفر را گرفته و خسارات اقتصادی-اجتماعی قابل توجهی به بار آورده است.»
سطح دریاها به طور اجتنابناپذیری در حال افزایش است و آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، به «طنز تلخ» این موضوع اشاره کرده است که قرار است پایانههای نفتی ساحلی، از جمله بنادر راس تنوره و ینبع، را تحت الشعاع قرار دهد که توسط آرامکو اداره میشوند و برای انتقال ۹۸ درصد از صادرات نفت این کشور به ارزش ۲۱۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ استفاده میشوند.
ثروت عظیم عربستان سعودی به این معنی است که این کشور گزینههایی دارد که برای کشورهای فقیرتر در دسترس نیست، مانند تهویه مطبوع و نمکزدایی از آب دریا. اما اگر این شهرها همچنان با سوختهای فسیلی تغذیه شوند، یک چرخه معیوب ایجاد میکنند.
در گزارش کاست-کاپسارک آمده است: «اشتیاق سیریناپذیر شهرهای مدرن به انرژی، آلودگی و انتشار گازهای گلخانهای بیشتری را به دنبال دارد و شرایطی را که ما به دنبال محافظت در برابر آن هستیم، تشدید میکند.»
مایر میگوید: «در برههای از زمان، این سوال مطرح خواهد شد: آیا آنها میتوانند با تأثیرات تغییرات اقلیمی سازگار شوند، زمانی که بیرون رفتن از خانه برای هر مدت زمانی از نظر فیزیکی تهدیدآمیز است؟»
خسارت جانبی
مشکل تاکتیکهای تأخیری عربستان سعودی این است که باعث خسارات جانبی میشوند. نیکی رایش از مرکز حقوق بینالملل محیط زیست در ایالات متحده میگوید: «به تأخیر انداختن حذف تدریجی سوختهای فسیلی فقط مرگ و ویرانی بیشتر در سراسر سیاره را به همراه دارد. در حالی که عربستان سعودی و سایر کشورهای خلیج فارس برنامههایی را برای قطع مصرف سوختهای فسیلی که به بقیه جهان تحمیل میکنند، دنبال میکنند، هیچ کس نمیتواند از تأثیرات اقلیمی که محصولات آنها – از جمله جمعیت خودشان – ایجاد میکند، فرار کند.»
این هفته، اینگر اندرسن، رئیس برنامه محیط زیست سازمان ملل، گفت: «هر کسری از درجهای که از افزایش دما جلوگیری شود، برای کاهش تشدید تأثیرات اقلیمی که به همه ملتها آسیب میرساند، بسیار مهم است.»
در آستانه برگزاری کنفرانس کاپ 30، به نظر میرسد که تغییر چندانی ایجاد نشده است، و دیپلماتهای سعودی دوباره به اظهاراتی واکنش منفی نشان میدهند که از «گذار» از سوختهای فسیلی حمایت میکنند که در کنفرانس کاپ 28 در سال 2023 مورد توافق همه قرار گرفت.
در سالهای اخیر، گروههایی از کشورها که مصمم به اقدام هستند، خارج از فرآیند سازمان ملل متحد گرد هم آمدهاند تا پیشرفتهایی را در زمینههایی مانند انرژیهای تجدیدپذیر، زغال سنگ و جنگلها به دست آورند. مایر میگوید: «شما تلاشهای بیشتری برای ایجاد «ائتلافهای داوطلبانه» دیدهاید که نیازی به تصمیمگیری اجماعی ندارند. جلوگیری از این کار برای سعودیها دشوارتر است.»
تغییر نحوهی عملکرد خود اجلاسهای اقلیمی سازمان ملل بسیار دشوار خواهد بود، اما کارشناسانی به رهبری Depledge پیشنهاد دادهاند که رأیگیری بر اساس اکثریت مطلق هفت هشتم کشورها انجام شود: «این امر حمایت قاطع در سراسر جهان را به دست میآورد، در حالی که اقلیت کوچکی از مانعشکنان را به حاشیه میراند.»
یکی از راههای سرعت بخشیدن به مذاکرات، تحریم مانعشوندگان مکرر است، «مثل بازی فوتبال که تاکتیکهای به تاخیر انداختن بازی برای متخلفان کارت زرد به همراه دارد».
