شهر را از «خودروها» پس بگیریم
شینا انصاری| مدیر کل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست
٢٢ سپتامبر «روز جهانی بدون خودرو»، یک روز نمادین برای توجه به همه مزیت‌هایی است که خودروها از شهرهای ما گرفته‌اند و به جای آن آلودگی، ترافیک، سروصدا، کم تحرکی و کاهش تعاملات انسانی را جایگزین کرده‌اند. در حال حاضر کشورهای توسعه‌یافته‌ای که جهان را به عصر اتومبیل کشانده‌اند، خود می‌کوشند از وابستگی به اتومبیل رها شوند و اتفاقا از بانیان اصلی این مناسبت جهانی محسوب می‌شوند.
طی دهه‌های گذشته خودرومحوری به نحوی در شهرهای ما گسترش یافته که فضاهای شهری به عنوان مهم‌ترین مراکز حضور و تعامل اجتماعی فرهنگی شهروندان به سیطره خودروها در آمده است، گویی هیچ حضور و رویداد دیگری مهم‌تر از عبور و مرور خودروها در فضاهای شهری وجود ندارد! این تصور به گونه‌ای در اذهان ما جای گرفته که اصولا تلقی ما از زندگی کلانشهری، انسان سواره است نه پیاده، و به همین دلیل اولویت را در برنامه‌ریزی‌های شهری به سواره با خودروی شخصی داده‌ایم. دغدغه روان کردن ترافیک را داریم، پیاده‌ها را از یاد برده‌ایم و فراموش می‌کنیم که این احجام بزرگ و آهنین بیشتر فضاهای شهری ما را اشغال کرده‌اند!
تغییرات شهرهای ما نیز اغلب معطوف به حرکت سواره و تسهیل ترافیک وسائط نقلیه خصوصی است، تا جایی که بر پیکر شهرهای ما مستمرا خراش‌های عمیقی به نام اتوبان، بزرگراه، پل و تقاطع‌های همسطح و غیر همسطح ایجاد می‌شود تا با گسترش بی‌رویه اتومبیل‌های شخصی، به غلبه هر چه بیشتر خودرو در شهرها بینجامد. نکته اینجاست که هر چقدر بر تعداد بزرگراه‌ها افزوده می‌شود، تنها مدت کوتاهی وضعیت ترافیک بهبود یافته و اندک زمانی بعد، امواج ورودی خودرو این بزرگراه‌ها را نیز در می‌نوردد. مثال ملموس این وضعیت آن است که برای راحتی فردی چاق، کمربند او را شل کنیم، مشکل اینجاست که مدت کوتاهی بعد شکم وی جلوتر خواهد آمد و باز هم کمربند برای او تنگ خواهد شد، بدیهی است که تنها راه‌حل مشکل او جلوگیری از اضافه وزن است. در مورد معضل ترافیک و کثرت خودروهای شخصی نیز راهکار، کاهش استفاده از این خودروها، گسترش حمل و نقل عمومی و ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای حمل و نقل‌های پایدار و پاک است.
امسال نوزدهمین سالی است که روز بدون خودرو در جهان گرامی داشته می‌شود، ارتقای حمل و نقل عمومی، ترویج دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی از اهداف اجرایی این مناسبت جهانی است. در کشور ما نیز طی دو، سه سال اخیر پویش‌های مردمی خوبی برای توجه بیشتر به سفرهای شهری سازگار با محیط زیست شکل گرفته است که بی‌شک فراگیر شدن آن زمانی محقق می‌شود که هم برای مدیران شهری، توسعه پایدار حمل و نقل بر ساخت اتوبان، تعریض خیابان و ایجاد فضای بیشتر برای ماشین‌های آهنی ارجحیت یابد و هم شهروندان با احساس مسوولیت بیشتر و مشارکت وسیع‌تر در تغییر سبک سفرهای شهری به حفظ محیط زیست کمک کرده و به حکومت مطلقه خودروها در شهرها پایان دهند. روزنامه اعتماد
