مانع بزرگ تحریم نفت ایران
آمریکا و متحدان نفت‌خیز منطقه‌ای او نمی‌دانند ایران در دوران پساتحریم چه میزان نفت صادر خواهد کرد و نیاز واقعی بازار به چه میزان است تا بتوانند برای جایگزینی نفت ایران برنامه‌ریزی کنند. این دقیقا همان سیاهچاله‌ای است که ایران پیش پای آمریکا و عربستان سعودی قرار داده است.
دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران(تحریم‌های ثانویه) قرار است از چهار روز آینده یعنی 13 آبان با تمرکز بر بخش انرژی کشورمان اجرایی شود، اما برای اجرای سفت و سخت این تحریم‌ها نیاز به اطلاعات کافی درباره میزان فروش نفت ایران است.
آمریکا و متحدان نفت‌خیز منطقه‌ای او نمی‌دانند ایران در دوران پساتحریم چه میزان نفت صادر خواهد کرد و نیاز واقعی بازار به چه میزان است تا بتوانند برای جایگزینی نفت ایران برنامه‌ریزی کنند. این دقیقا همان سیاهچاله‌ای است که ایران پیش پای آمریکا و عربستان سعودی قرار داده است. تهران حاضر نیست میزان صادرات نفتی‌اش را به صورت واضح اعلام کند و همین مساله ابهام درباره اعمال سرسختانه تحریم‌ها را قوت بخشیده است. اگر ایران نفت خود را در دوران پساتحریم به فروش برساند، تولید مازاد بر ظرفیت از سوی عربستان و برخی دیگر از کشورها، باعث کاهش قیمت جهانی نفت خواهد شد و این به معنای تولید بیشتر و درآمد کمتر خواهد شد.
به‌طور حتم نه سعودی‌ها و نه هیچ کشور دیگری حاضر به چنین ریسک پرخطری نخواهد بود. اگر هم ایران نتواند تمام مشتری‌های نفتی‌اش را حفظ کند، کمبود نفت در بازار انرژی به رشد بی‌رویه قیمت نفت- حداقل در کوتاه‌مدت- منجر خواهد شد و این به معنای افزایش قیمت سوخت در آمریکا و بسیاری دیگر از کشورها خواهد شد. طبق مصوبات کنگره آمریکا، رئیس‌جمهور این کشور در تحریم نفتی کشورهای دیگر باید اطمینان حاصل کند که بهای نفت افزایش غیرمتعارف نخواهد داشت. اگر این تحریم‌ها منجر به افزایش قیمت سوخت شود، بلافاصله تاثیر خود را در انتخابات میان دوره‌ای آمریکا که قرار است 6 نوامبر (15 آبان ماه) برگزار شود، نشان خواهد داد. این بار برخلاف دفعات قبل، این ایران است که می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در زمینه تحریم‌های آمریکا ایفا کند.
در کنار این سردرگمی درباره میزان فروش نفت ایران، ایستادگی عمده خریداران نفت ایران نیز در بی‌اثر کردن تحریم‌های آمریکا بی‌ثمر نیست. چین اصلی‌ترین خریدار نفت ایران که روزانه بیش از 620 هزار بشکه نفت از ایران خریداری می‌کند، حاضر به همراهی با تحریم‌های ثانویه آمریکا نشده است. هند دومین خریدار نفت ایران با خرید روزانه 471هزار بشکه نفت نیز خرید نفت از ایران را ادامه داده است. ترکیه هم حاضر به همراهی با این تحریم‌ها نشده است. کره جنوبی نیز که در هفته‌های اخیر خرید نفت از ایران را تقریبا به صفر رسانده بود، به دنبال کسب معافیت برای تداوم خرید نفت از بازار ایران است.
بر اساس آمار سال 2017 تنها این چهار کشور روزانه حدود یک میلیون و 700 هزار بشکه نفت از ایران خریداری می‌کنند. آن‌گونه که منابع خبری غربی می‌گویند آمریکا به شرطی به کشورهای خریدار نفت ایران معافیت خواهد داد که میزان خرید نفت از ایران را بیش از دور قبلی تحریم‌ها (2011) کاهش دهند. در آن دوران کشورهای خریدار نفت ایران مجبور به کاهش 20 درصدی خرید نفت شده بودند.
با فرض اینکه در دوران پساتحریم سایر خریداران نفت ایران یعنی تایوان، ایتالیا، فرانسه، یونان، آلمان و… از ایران خرید نکنند، در صورت کاهش 30 درصدی میزان صادرات نفت، ایران می‌تواند روزانه حدود 1.2 میلیون بشکه نفت صادر کند. اما بر اساس آخرین گزارش‌ها در حال حاضر صادرات نفت ایران به‌عنوان مهم‌ترین منبع ارزآوری کشور حدود 2.5 میلیون بشکه در روز است که با وضع تحریم‌های جدید و با خروج کشورهای کره‌جنوبی، ژاپن، هند و تایوان و سایر محدودیت‌ها، در بدترین حالت حدود یک میلیون بشکه از صادرات نفت ایران کاسته خواهد شد و ایران می‌تواند روزانه 1.5 میلیون بشکه نفت صادر کند.
البته برخی منابع دیگر همچون ساکسو بانک که یک بانک سرمایه‌گذاری دانمارکی است این رقم را در حدود 300 تا 500 هزار بشکه در روز کاهش ارزیابی کرده است. کاهش صادرات نفت ایران هر چند درآمدهای ارزی کشور را کاهش خواهد داد اما به تبع آن، قیمت جهانی نفت نیز دستخوش تغییر خواهد شد و بخشی از این کاهش صادرات با افزایش قیمت نفت جبران خواهد شد. در حال حاضر و به دلیل سیاست‌های تهاجمی دونالد ترامپ علیه ایران، نفت در بالاترین قیمت خود از سال 2014 یعنی حدود 78 دلار قرار دارد و این افزایش قیمت باعث افزایش 60 درصدی قیمت بنزین در آمریکا شده است.
بر همین اساس ترامپ از اوپک و کشورهای تولیدکننده نفت همچون عربستان که به گفته او آمریکا امنیت‌شان را تامین می‌کند، خواسته تا قیمت نفت را پایین بیاورند اما مساله اینجاست که آنان نمی‌دانند ایران می‌تواند چه میزان از نفت بازار را تامین کند تا کمبودهای احتمالی را جبران کنند.
معمای نفتی تهران
ایران اما یک معمای پیچیده پیش‌روی آمریکا و متحدانش قرار داده است و آمار صادرات خود را که برای بازار نفت اهمیت زیادی دارد، با غیرفعال کردن سیستم‌های ردگیری نفتکش‌ها تقریبا غیرممکن کرده است. آن‌گونه که منابع صنعتی می‌گویند رهگیری صادرات نفت ایران با غیرفعال شدن سیستم‌های ردگیری نفتکش‌ها دشوارتر شده و به ابهامات درباره اینکه تحریم‌های آمریکا تا چه حد خریداران را دچار وحشت خواهد کرد، افزوده است. چشم‌انداز ذخیره‌سازی نفت از سوی ایران نیز ممکن است برآورد آمارها را دشوارتر کند.
در بحبوحه فشار دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا برای پایین بردن قیمت نفت، عدم وجود شفافیت درباره میزان صادرات ایران، به چالش سایر اعضای اوپک به‌خصوص عربستان سعودی برای عرضه بیشتر نفت به بازار افزوده است. خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان سعودی در مصاحبه با خبرگزاری «تاس» روسیه که 22 اکتبر منتشر شد، به این چالش پرداخت و اظهار کرد: «هیچ‌کس نمی‌داند صادرات نفت ایران چه میزان خواهد بود.»
قیمت‌های نفت با این انتظار که تحریم‌های ضدایرانی، توانایی اوپک و سایر تولیدکنندگان برای تامین بازار را به چالش خواهد کشید، روند صعودی پیدا کردند و نفت برنت در سوم اکتبر به مرز 74 86 دلار در هر بشکه صعود کرد که بالاترین قیمت از سال 2014 بود با این حال از آن زمان به 77 دلار کاهش پیدا کرده است. به گزارش «ایسنا»، اگرچه وزیر انرژی عربستان سعودی در مصاحبه با «تاس»، به آنچه که پس از تحریم‌ها اتفاق خواهد افتاد، اشاره کرده بود اما در حال حاضر نیز برآوردهای مختلفی درباره میزان صادرات نفت ایران وجود دارد.
طبق آمار شرکت کپلر، برآوردها درباره میزان صادرات نفت ایران در نیمه اول اکتبر از یک میلیون بشکه در روز تا 2.2 میلیون بشکه در روز متغیر است که اختلاف قابل توجهی است. کپلر میزان صادرات نفت ایران در 24 روز نخست اکتبر (9 مهر) را 1.85 میلیون بشکه در روز برآورد کرده است. یک منبع صنعتی که صادرات را رهگیری می‌کند نیز حجم مشابه 1.8 میلیون بشکه در روز در نیمه اول اکتبر را برآورد کرده است.
صادرات بدون سیگنال
تغییر برنامه نفتکش‌ها، برآورد میزان صادرات را دشوارتر می‌کند. اگرچه رهگیری کشتی‌ها به دلیل اطلاعات ماهواره‌ای، نسبت به گذشته راحت‌تر شده اما رهگیری علم و هنر را می‌طلبد.
به گفته منابع صنعتی، یک مساله دیگر نیز این کار را دشوارتر می‌کند. نفتکش‌های حامل نفت ایران گاهی سیگنال AIS خود را خاموش و آن را زمانی روشن می‌کنند که در مرحله دیگری از سفرشان هستند.
این امر تلاش برای تعیین زمان دقیق یا حتی ساعت دقیقی که نفتکش محموله نفت را بارگیری کرده است برای خدمات رهگیری کشتی دشوار می‌کند.
