چالش تحریم ایران و قیمت نفت بر سر بودجه سال 98

فقط ایران نیست که این روزها با چالش عدم تطابق دلارهای نفتی با رویاهای بودجه نویسی‌شان مواجه هستند. بسیاری از تولید کنندگان نفت اکنون با نگرانی به وضعیت بازار نفت نگاه می‌کنند. روز جمعه بهای معاملات نفت برنت برای تحویل در ژانویه با ۸۰ سنت یا ۱.۳ درصد کاهش، در ۵۸.۷۱ دلار در هر بشکه بسته شد و ماه نوامبر را با حدود ۲۲ درصد کاهش پشت سر گذاشت. بهای نفت برنت برای تحویل در فوریه  ۴۵ سنت یا حدود ۰.۸ درصد کاهش پیدا کرد و در ۵۹.۴۶ دلار در هر بشکه بسته شد.

به گزارش خبرنگار بین الملل «انرژی امروز» افت شدید قیمت نفت، کارتل های تولید کننده نفت در اوپک را دوباره به این فکر انداخته است که راهی برای کاهش اشباع بازار بیابند.

از این رو بلومبرگ به نقل از کمیسیون اقتصادی اوپک نوشت: این سازمان برای پیشگیری از عرضه مازاد در بازارهای جهانی در سال ۲۰۱۹ میلادی، باید تولید خود را کاهش دهد.

به گفته نماینده یکی از کشورهای عضو اوپک در این سازمان، این کمیته به وزیران نفت کشورهای عضو اوپک پیشنهاد کرد این سازمان تولید روزانه نفت خود را یک میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نسبت به ماه اکتبر سال ۲۰۱۸ میلادی کاهش دهد تا بتواند عرضه و تقاضای نفت در سال آینده میلادی را دوباره متوازن کند.

تولیدکنندگان عضو و غیرعضو اوپک در سال ۲۰۱۶ میلادی و با هدف حمایت از قیمت‌ها در بازار، به یک توافقنامه تاریخی برای کاهش مشترک تولید تا سقف یک میلیون و ۸۰۰ بشکه در روز دست یافتند.

در ماه ژوئن سال ۲۰۱۸ میلادی، این راهبرد تا حدودی تعدیل شد، اما با سقوط دوباره قیمت نفت خام، عربستان از آمادگی دوباره خود برای کاهش ۵۰۰ هزار بشکه در روز در ماه دسامبر خبر داد. اگر چه همکاری روسیه این بار در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

رویترز به نقل از منابع آگاه نوشته است: روسیه به میزان فزاینده‌ای مجاب شده است که کاهش تولید ضروری است با این حال در آستانه دیدار آتی اوپک و متحدانش، همچنان به چانه زنی با عربستان سعودی درباره جزییات کاهش تولید هماهنگ ادامه می‌دهد.

قرار است ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در حاشیه نشست سران گروه ۲۰ در بوینوس آیرس که روز جمعه آغاز شد، دیدار کنند و احتمالا تلاش خواهند کرد درباره سیاست تولید نفت پیش از نشست اوپک به تفاهم برسند.

بر اساس گزارش مارکت واچ، در حال حاضر بازار نفت در خصوص نتیجه نشست اوپک دچار دو دستگی شده است و دیده بان گروه CME احتمال کاهش تولید اندک اوپک و غیراوپک را ۵۲ درصد و انتظار برای عدم تغییر سیاست تولید این گروه را حدود ۴۸ درصد نشان می‌دهد.

گزارش شرکت خدمات انرژی بیکر هیوز هم نشان داد شمار دکل های حفاری نفت آمریکا هفته گذشته با دو حلقه افزایش، به ۸۸۷ حلقه رسید که از رشد بیشتر تولید نفت آمریکا در آینده حکایت دارد. از سوی دیگر اداره اطلاعات انرژی آمریکا اعلام کرد تولید نفت آمریکا از حدود ۳۵۲ میلیون بشکه در اوت به ۲۴۴ میلیون بشکه در سپتامبر کاهش پیدا کرد.

قیمت سر به سر شدن نفت

اما موضوع مهم دیگری که وجود دارد قیمت سر به سر شدن نفت است. به عنوان مثال کشوری مثل عربستان به نفتی بالاتر از 70 دلار نیاز دارد تا بتواند به قیمت سر به سر شدن برسد.

بر اساس پیش بینی صندوق بین المللی پول، کشورهایی همچون بحرین و عمان وضعیتی بدتر از عربستان دارند و برای رسیدن به نقطه سر به سری در بودجه به ترتیب به نفت 100دلاری و 80دلاری نیازمندند. امارات‌متحده‌عربی نیز وضعیتی مشابه عربستان سعودی دارد.

وضعیت بودجه ایران

صندوق بین المللی پول سال گذشته پیش بینی کرده بود که ایران در سال 2018 با نفت کمتر از 58 دلاری به نقطه سربه‌سری خواهد رسید.

اول آذر رئیس سازمان برنامه و بودجه با اشاره به پیش‌بینی‌هایی از سوی دستگاه‌های ذی‌صلاح برای قیمت نفت در سال آینده، اظهار کرد: همه دستگاه‌های مربوطه برای سال آینده قیمت دلار را حداقل بشکه‌ای ۷۰ دلار پیش‌بینی کرده‌اند، اما ما برای بودجه رقمی خیلی کمتر از ۷۰ دلار پیش‌بینی کرده‌ایم.

محمد باقر نوبخت با تاکید بر اینکه منابع بودجه سال ۹۸ قطعا باید منابعی مطمئن باشد، ادامه داد: همچنان که امیدوار به برقراری وضع خوب هستیم، باید همزمان خود را برای شرایط سخت نیز آماده کنیم و لایحه بودجه‌ای که تقدیم دولت شد، برای عبور مطمئن از این شرایط است.

شنبه، دهم آذر ماه، محمد حسینی عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس، با اشاره به اعداد و ارقام لایحه بودجه سال 98 اظهار داشت: قرار بر این بود نگویم اعداد بودجه چیست و تنها میزان درآمدی که در بودجه سال 98 پیش بینی می شود را بیان کنیم چرا که احتمال دارد هر گونه تغییر در ساختار سه گانه میزان فروش نفت، قیمت هر بشکه نفت و قیمت دلار ایجاد شود.

عضو کمیسیون برنامه، بودجه ومحاسبات مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه میزان فروش نفت یک میلیون بشکه در روز اعلام شده است، ادامه داد: نظر ما این است که یک میلیون بشکه نفت را به یک میلیون و 500 ارتقا دهیم، نرخ دلار را 5هزار و 800 تا 6 هزار تومان تغییر کند، وقتی دلار را 8 هزار تومان کنیم، آلارمی برای گرانی به بازار می دهیم.

چالش مضاعف ایران

با این حال مشکلی که بسیاری از کارشناسان اقتصادی بر آن تاکید دارند، مسئله تحریم‌هاست.

کشورهای نفت خیز و تولید کننده نفت در دنیا اکنون با چالش کاهش قیمت نفت مواجه هستند، اما در مورد ایران موضوع تحریم‌ها نیز چالش مضاعفی را ایجاد کرده است.

بر اساس تحریم‌هایی که ایالات متحده برای ایران در نظر گرفته است، در حال حاضر فقط 8 کشور برای مدت محدودی به مقدار محدودی قادر به خرید نفت از ایران هستند. با اتمام این مدت زمان، اگر این کشورها خود را آماده جایگزینی نفت ایران با نفت دیگر تولید کنندگان نمایند، و همانطور که ژاپن، هند، و کره جنوبی تلاش‌هایی هم برای یافتن کشورهای عرضه کننده نفت انجام داده‌اند، معلوم نیست چه بر سر درآمدهای نفتی ایران خواهد آمد.

هرچند مسوولان نفتی ایران و در راس آن بیژن نامدار زنگنه، تاکید کرده‌اند که راه‌های فروش نفت ایران زیاد است و مسیرهایی برای دور زدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران وجود دارد، اما کماکان امکان  تحقق اهداف بودجه سال 98 در بخش درآمدهای نفتی واضح و مشخص نیست.

اگر قیمت نفت بر همان روال افزایشی خود می‌یافت، و به قیمت‌های 70 تا 80 دلار می‌رسید، می‌شد امیدوار بود که درآمدهای نفتی ایران با وجود کاهش صادرات افزایش یابد یا حداقل بتواند اهداف بودجه را برآورد کند.

اما فعلا قیمت نفت با بودجه ایران سر جنگ دارد و احتمالا باید امید ایران به اجلاس اوپک باشد تا شاید قیمت نفت با هراس از کاهش تولید اوپک از سراشیبی سقوط نجات یابد.

سایت خبری تحلیلی شعار سال نوشته است: روسیه و عربستان به‌همراه دیگر کشورهای تولیدکننده و حتی ایران (در شرایط غیرتحریمی)، رقم متوسط 60 تا 70 دلار را رقمی مطلوب می‌دانند که به تثبیت قیمت نفت در بلندمدت و پایداری درآمدهای نفتی آنها کمک می‌کند. این رقم برای ایران در شرایط تحریم نفتی، البته مطلوب نیست و ایران رقمی بالای 80 دلار را برای اثبات پیامدهای ناشی از کاهش نفت خود دنبال می‌کند.

در حال حاضر هم احتمالا رقمی که برای قیمت نفت در بودجه در نظر گرفته شده است، رقم 60 دلار در هر بشکه است که باید یک میلیون بشکه نفت هم فروخته شود.

باید در نظر گرفت بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، در صورت ادامه تحریم های آمریکا علیه ایران و کاهش صادرات نفت ایران، در حالت خوش‌بینانه رشد اقتصادی در سال آینده ۳.۸- و در حالت بد بینانه به ۵.۵- درصد خواهد رسید که نشان‌دهنده کوچک شدن چشمگیر کیک اقتصاد خواهد بود.

حال باید منتظر ماند و دید که کابینه حسن روحانی برای تحقق اهداف درآمدی بودجه امسال، چه ترفندی در آستین خود داشت.