100 میلیارد تن اتلاف آب؛ تهدیدی برای خزر، آرال و ارومیه
دانشمندان پرده از هدر رفت قابل توجه آب در مناطق خشکی جهان برداشتند.
به گزارش خبرنگار توسعه پایدار «انرژی امروز» مطالعات جدید دانشمندان نشان میدهد که در خشکیهای جهان کاهش منابع آبی باعث بدتر شدن تنش آبی در خشکی و بالا آمدن سطح آب دریاها میشود.
با افزایش گرمایش جهانی و تشدید فعالیتهای بشر، منابع آب خشکیهای دنیا تحت فشار قرار گرفته و رو به کاهش نهاده است.
در یک تحقیق جدید دانشمندان توانستند نشان دهند که این کاهش منابع آبی در خشکیها باعث تشدید تنش آبی و بالا رفتن سطح آب دریاها میشود.
این مطالعه با نام «کاهش جهانی اخیر منابع آب حوزه اندوریک» توسط تیمی از دانشمندان 6 کشور انجام شده و در نشریه نیچر ژئوساینس به چاپ رسیده است.
جیدا وانگ، جغرافیدان دانشگاه کانزاس، و از دانشمندان این تحقیق میگوید «در مناطق خشکی که روان آبها به اقیانوسها نمیرسند، منابع آبی به شدت با محدودیت مواجه هستند.
در چند دهه گذشته، ما شاهد افزایش آشفتگی در تعادل آبی اندوریک (درون ریز) بودهایم. از جمله این آشفتگیها میتوان از خشک شدن دریاچه آرال، کاهش آبخوانهای کشورهای عرب، و تهدید یخچالهای اوراسیا نام برد.
این شواهد باعث شد ما از خود بپرسیم که: آیا منابع آب تمام دنیا در سیستمهای درون ریز، یعنی حدود یک پنجم سطح قارهها، در حال کاهش هستند؟»
با استفاده از تصاویر زمین شناسی ناسا، مرکز فضایی بازیابی زمینشناسی و پژوهشهای اقلیمی آلمان یا GRACE و تصاویر ماهوارهای، وانگ و همکارانش رقم اتلاف خالص آب در حوزههای درون ریز را از آغاز این هزاره عدد تقریبی 100 میلیارد تن در سال به دست آورند.
بزرگی این عدد برابر با 5 دریاچه گریت سلت یا سه دریاچه مید است که هر ساله از مناطق خشکی جهان بیرون میآید.
وانگ میگوید این مقدار اتلاف آب در مناطق خشکی 2 برابر تغییرات فعلی آب در کل مناطق زمین به غیر از گرینلند و شمالگان است.
در مقابل حوزههای درون ریز، حوزههای برون ریز قرار دارند که روانآبها به اقیانوسها میریزند.
حوزه های آبریز برون ریز بیشتر مناطق قارهای سطح زمین را پوشانده و منزلگاه بزرگترین رودخانههای دنیا، مثل نیل، آمازون، یانگ تسه و میسیسیپی هستند.
وانگ میگوید که نشانههای تغییران در حوزه های آبی برون ریز مشابه با نوسانان سیستمهای اقلیمی شاخص مثل النینو و لانینو در سیکل چند ساله هستند.
البته اتلاف آب در حوزه های درون ریز نسبت به این تغییرات طبیعی کوتاه مدت، کمتر واکنش نشان میدهد.
از این رو شرایط اقلیمی طولانی مدت و مدیریت مستقیم آب توسط بشر مثل انحراف رودخانهها، سدسازیها و برداشت از آب زیرزمینی میتواند تاثیرات عمیقی بر تعادل آبی مناطق ساحلی داشته باشد.
محققان میگویند که اتلاف آب در حوزه های درون ریز تاثیر دوگانه ای دارد. این امر نه تنها باعث بدتر شدن تنش آبی در مناطق خشک حوزه های درون میشود بلکه یکی از عوامل یک نگرانی بزرگ زیست محیطی در دنیا، یعنی افزایش سطح آب دریاهاست.
افزایش سطح آب دریا به دو دلیل رخ میدهد: افزایش دمای آب دریاها در نتیجه افزایش دمای کره زمین و اضافه شدن آب بیشتر به اقیانوسها.
چونکیو سانگ، یکی از دانشمندان این تحقیق از موسسه دریاچه شناسی و جغرافیای نانجینگ از آکادمی علوم چین، میگوید: هیدروسفر یک حجم بسته است. زمانی که منابع آب در حوزه های درون ریز رو به کاهش مینهد، این حجم آب کاهش یافته، ناپیدید نمیشود. بلکه به طور عمده از طریق شار بخار وارد سیستمهای برون ریز میشود.
حالا که این آب در داخل خشکیها محصور نیست، پتانسیل بالا بردن سطح آب دریاها را دارد.
بر اساس این مطالعه ثابت شده است که در یک بازه زمانی 14 ساله، اتلاف آب در حوزه های ردون ریز باعث افزایش 4 میلی متری سطح آب دریاها شده است.
محققان میگویند این تغییرات آشکار نیست. این مقدار برابر با 10 درصد از افزایش مشاهده شده سطح آب دریاها در مدت مشابه است، و در مقایسه، برابر با نیمی از اتلاف مربوط به یخچالهای کوهستانها، به غیر از گرینلند و شمالگان است و برابر با سهم کلی مصرف آبهای زیرزمینی دنیاست.
یوشیدا وادا، معاون انجمن سیستمهای کاربردی اتریش میگوید: ما نمیگوییم که کل اتلاف آب درون ریز وارد اقیانوس ها میشود، در عوض ما برآنیم که نشان دهیم دورنمای اتلاف آب حوزه های درون ریز چقدر زیاد است. اگر وضع به همین منوال ادامه یابد، مثلا در عرض یک دهه، اضافه آبی که وارد سیستمهای برون ریز میشود احتمالا به عنوان یکی از عوامل اصلی بالا رفتن سطح آب دریاها خواهد بود.
وانگ و همکارانش با استفاده از تصاویر ماهوارهای به این نتیجه رسیدند که این اتلاف آب هم از سطح منابع آبی، مثل دریارچهها، مخازن، و یخچالها و نیز از رطوبت خاک و آبخوانها صورت میگیرد.
بنابراین این اتلاف آب تغییرات منطقهای را تشدید میکند. در حوزه های آبی درون ریز اوراسیای مرکزی نیمی از اتلاف آب از سطح دریاچههایی چون آرال، خزر و ارومیه و عقب نشینی یخچالهای طبیعی هایمانتیین آسیا صورت میگیرد.
هرچند عقب نشینی یخچالها به دنبال بالا رفتن دمای هوا صورت میگیرد، اتلاف آب در دریاچههایی که در انتهای حوزه قرار دارند ترکیبی از خشکسالی هواسنجی و انحراف طولانی مدت سیستمهای آبی از رودخانههای تغذیه کننده آنهاست.
اتلاف خالص آب در حوزه های درون ریز صحرا و کشورهای عربی، مربوط به برداشت ناپایدار آب است.
در حوزه های درون ریز آمریکای شمالی، شامل حوزه آبی گریت در ایالات متحده، خشکسالی همراه با از دست دادن رطوبت خاک از عوال اتلاف آب است.
اتلاف آب در دریاچه گریت سلت و دریای سالتون سالانه به 300 میلیون تن میرسد.
جی فامیگلینتی، میگوید اتلاف آب از حزوه های درون ریز دنیا یکی دیگر از تاثیرات تغییرات اقلیم است که باعث ایجاد خشکسالی در مناطق نیمه خشک و خشک دنیا میشود. در حالی که فعلایتهایی بشر مثل برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی باعث تشدید این تغییرات میشود.
