هزینه خدمات بندری در زنجیره حمل دریایی چشمگیر نیست

برای دستیابی به آمار و ارقام مربوط به سهم حمل ونقل دریایی در قیمت تعیین شده کالا چند فاکتور اساسی را باید در کنار هم قرار داد تا به یک ارزیابی اجمالی رسید.

 سهم تعرفه‌های بندری در هزینه حمل‌ونقل دریایی به چه میزان است؟

 در یک مقیاس جهانی، سهم تعرفه‌های بندری از کل هزینه‌های زنجیره حمل‌ونقل دریایی تقریبا به دو الی سه درصد می‌رسد. در زنجیره حمل‌ونقل عوامل متعددی مانند خود زنجیره حمل‌ونقل، حمل از مبدا به مقصد، دستگاه‌هایی که به نوعی در فرایند ورود و خروج کالا تاثیرگذار هستند مثل گمرک، استاندارد و قرنطینه دخالت دارند.

 تعرفه یعنی قیمت‌گذاری خدمات. می‌توان از تعرفه‌ها به عنوان یکی از ابزارهای بازاریابی در بنادر نیز یاد کرد. این تعرفه‌ها نه فقط تجارت خود بندر را شامل می‌شوند، بلکه در بسیاری از کشورها بسته به قوانین داخلی می‌توانند، مستقیما زنجیره حمل‌ونقل را تحت تاثیر قرار دهند.نکته قابل توجه اینکه تعرفه‌ها در قیمت تمام شده کالا، زنجیره حمل و قیمت خدمات بندری، تاثیر مستقیمی دارند.

حدود 26 سال است که سازمان بنادر و دریانوردی خدمات خود را به بخش‌خصوصی که می‌تواند از این مجرا ذینفع باشد، واگذارکرده است. این سازمان به منظور شفاف‌سازی و جلوگیری از اجحاف در حق افراد، در کتابچه تعرفه‌ها، قیمت‌گذاری خدمات را به طور کامل مشخص کرده است. این قیمت‌گذاری ها بر اساس هزینه‌کرد، نیروی انسانی به کار رفته، زمان صرف شده و سود در نظر گرفته شده برای شخص ارائه‌دهنده خدمات، محاسبه می‌شود. نکته قابل توجه اینکه استانداردهای قیمت‌گذاری در تمام دنیا یکی نیست، چون سطح هزینه‌ها تفاوت دارد.

اگر بخواهیم نگاهی به داخل داشته باشیم، آنچه که هم‌اکنون در بنادر ایران شاهد آن هستیم، ارائه رفتارهای کاملا بین‌المللی و مطابق با استانداردهای جهانی است، قطعا بنادر برای حفظ جایگاه خود در این فضای رقابتی باید رفتارهای بین‌المللی از خود نشان دهند، بنادر کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیستند. خوشبختانه طی سه الی چهار سال گذشته بندر شهیدرجایی موفق شده است، رشد 60 درصدی را در عملیات کانتینری به نمایش بگذارد.

در تمامی بنادر دنیا مانند بنادر ایران بسته‌های تشویقی وجود دارد که محرک تشدید رقابت‌ها به شمار می‌آید. این بسته‌های تشویقی بسته به شرایط بنادر متفاوت ارائه می‌شوند، به همین جهت مقایسه آنها در بنادر مختلف دنیا کار چندان درستی به نظر نمی‌رسد.

از بسته‌های تشویقی در بنادر جهان می‌توان به تخفیف در نگهداری کالا، تخفیف در نرخ تخلیه و بارگیری کانتینر (THC)، تخفیف در اجاره و کرایه زمین و تخفیف در استفاده از بندر port use اشاره کرد.

روشن است، دامنه تاثیر تعرفه‌های بندری در تجارت بنادر پیشرفته جهان به دلیل بهره‌مندی آنها از زیرساخت‌های بسیار قوی و همچنین فضای کاملا آزادانه تجاری، بسیار محدود است.

تعرفه‌های بندری در بنادر جدید (نسل سوم و چهارم) و همچنین بنادر هوشمند، به چه شکل دیگری تعریف خواهد شد؟

هوشمندسازی پدیده‌ای است که می‌تواند حذف بخشی‌هایی از زنجیره حمل‌ونقل را به همراه داشته باشد. با ظهور این تکنولوژی بار تشریفات اداری، اسناد کاغذی و حتی نیروی‌انسانی از دوش بنادر برداشته می‌شود. صرفه‌جویی زمان، ثمره مهم دیگری است که عاید دست‌اندرکاران می‌شود. قطعا بر این اساس سطح رضایت‌مندی مشتری افزایش خواهد یافت. سرعت (زمان)، هزینه و کیفیت سه فاکتور اصلی و کلیدی در بخش عملیات به شمار می‌آیند. روشن است که هوشمندسازی کل هزینه زنجیره حمل‌ونقل را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد.

دریا چه سهمی از تولید ناخالص داخلی (GDP)  کشورهای دارای دریا را تشکیل می‌دهد؟

 اقتصاد برخی از کشورهای دنیا کاملا مبتنی بر دریاست، اما در پاسخ به این سوال که دریا چه سهمی از GDP را بر عهده دارد، می‌توان گفت این مسئله به میزان وابستگی کشورها به دریا بستگی دارد، هرچه میزان وابستگی بیشتر، طبیعتا سطح برداشت از دریا و تاثیر بر اقتصاد بالاتر خواهد بود. به عنوان مثال در سنگاپور، دریا قطب اساسی اقتصاد کشور را تشکیل می‌دهد. در یونان نیز به جرات می‌توان گفت، دریا سهمی بالغ بر 80 درصد را در اقتصاد این کشور به خود اختصاص می‌دهد. در کشورهای همسایه می‌توان دبی را به عنوان نمونه ذکر کرد که با استفاده از ظرفیت‌های آبی خود منبع درآمدی بسیار قوی‌تر از فروش نفت را فراهم کرده است.

ایران نیز از این نعمت الهی کاملا برخوردار است. علاوه بر داشتن 5800 کیلومتر مرز دریایی تنها کشور منطقه است که هم مرز دریایی با عمان و هم با خلیج‌فارس دارد. این شرایط می‌تواند تاثیر بسیار بزرگی بر اقتصاد کشور داشته باشد، اما متاسفانه باید اذعان داشت که بهره‌برداری کشور ما از این نعمات الهی تاکنون در حد لازم نبوده است.