درباره قرارداد بزرگ نفتی مهربانتر باشیم

در آستانه چهلمین سال حیات پر برکت انقلاب اسلامی هستیم. انتظار است که پس از نشیب و فراز های گوناگون و تعاملات متنوعی که میان جریانات سیاسی فعال در کشور در دهه های اخیر برقرار بوده است و استقرار همه نهادهای قانونی در کشور به حدی از قاعده مندی و پختگی در روابط دست یافته باشیم و الگوئی برای رتق و فتق امور و حل اختلافات مورد توافق قرار گرفته باشد.

محسن حاجی میرزایی، دبیر هیات دولت، در یادداشتی نوشت: بسیار طبیعی و منتظره است که در شرایط به شدت متغیر محیط  و وجود جریانات گوناگون سیاسی متعهد به آرمان‌های انقلاب و رهبری، نگرش‌های گوناگونی به مسائل، راه‌حل ها و چگونگی اجرای آن وجود داشته باشد. در یک جامعه قاعده مند و برخوردار از روش‌های سنجیده نه تنها این تفاوت ها منجر به تشدید واگرایی‌ها نمی شود بلکه پایه‌های همکاری‌های اصولی پیرامون موضوع‌های اساسی و مهم را تقویت می‌کند.

 اگر می‌بینیم که هر موضوعی می تواند به یکباره موجی از واگرایی‌ها را به وجود آورد و شکاف‌های اجتماعی را عمیق تر کند به طور قطع یک جای کار اشکال دارد و این وظیفه علاقه‌مندان به استمرار حرکت شکوهمند انقلاب اسلامی است که ضمن شناسایی این اشکال در صدد رفع آن برآیند.

 به عنوان نمونه اینجانب به جهت مسئولیتی که دارم  از ابتدای طرح موضوع قراردادهای نفتی در جریان آن قرار گرفتم. پیشنهاد اولیه وزارت نفت در دولت بررسی و مورد تائید قرار گرفت. همزمان در فضای رسانه‌ای کشور عده ای با ابراز نگرانی از موضوع، نقدهائی را متوجه این مصوبه کردند. به دستور معاون اول رئیس جمهوری دفتر هیئت دولت ماموریت یافت که طی فراخوانی همه صاحبنظران را به مشارکت در بررسی و تدوین این مصوبه دعوت کند.

 این کار انجام شد و تعداد بسیاری نظرات دریافت شد. البته در این فراخوان کسانی که در فضای رسانه بسیار فعال بودند و نقدهایی را به طور مبهم و کلی مطرح می‌کردند چندان مشارکت نکردند. همه دیدگاه‌های رسیده بررسی و طبقه بندی شد و در اختیار وزارت نفت برای بررسی دقیق آن قرار گرفت.

 براساس دیدگاه‌های دریافت شده متن بازنگری و اصلاح شد و متن جدید در دستور ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی قرار گرفت تا بر اساس سیاست‌های کلی ابلاغی اقتصاد مقاومتی مورد باز نگری و تصویب قرار گیرد. در جلسه ستاد یکی از مدیران قدیمی، باسابقه و مستقل از دولت ماموریت یافت تا با دعوت از همه منتقدان موضوع را بررسی و گزارش آن‌ را به ستاد ارائه کند.

 ایشان با تانی و صبوری فراوان و طی چند ماه با برگزاری جلسات متعدد با منتقدان متن اصلاح شده ای را به ستاد فرماندهی ارائه کردند و در این اثنا دیدگاه‌هایی نیز از دفتر مقام معظم رهبری به ستاد ابلاغ شد که بند بند این مواضع نیز در ستاد اقتصاد مقاومتی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و اصلاحات لازم اعمال و گزارش آن نیز به دفتر مقام معظم رهبری ارسال شد.

 همزمان مجلس شورای اسلامی به دلیل اهمیتی که برای این موضوع قائل بود متفاوت از رویه های جاری که مصوبات دولت را از حیث انطباق یا عدم انطباق با قانون مورد بررسی قرار می دهد اینبار ضمن ورود محتوائی به جنبه های دیگری غیر از انطباق یا عدم انطباق نیز ورود پیدا کرد و نظراتی را اعلام نمود که این نیز در فرآیند بررسی و تصویب مورد توجه قرار گرفت و سرانجام از سوی رئیس مجلس شورای اسلامی منجر به اعلام عدم مغایرت مصوبه با قوانین و مقررات جاری شد.

 با همه مقدماتی که طی شد می توان گفت که قراردادهای جدید نفتی عصاره تمام دانش و تجربیات مدیریتی جمهوری اسلامی ایران در ۳۸ سال گذشته است و اجماع سازی میان مقام‌ها و متخصصان در حداکثر وقت و با صبر و حوصله بسیار انجام شده است که به طور قطع در نوع خود بی نظیر است.

 اکنون نخستین قرار داد بزرگ بر مبنای این مصوبه منعقد شده است. وزیر محترم نفت اعلام کرد که گروهی متشکل از تعداد چهار وزیر سابق و تعدای متخصص که از سوی دولت برای بررسی انطباق این قرارداد با مصوبه دولت تعیین شده بودند انطباق آن را مورد تائید قرار داده اند. در حالی که انتظار بود که پس از این همه تمهیدات امضای این قرارداد با نقدهایی این‌چنین روبه‌رو نشود برخی با بهره گیری از عبارت‌های بسیار تلخ و مقایسه با قرارداد دارسی و استعماری خواندن این قرارداد به مقابله با آن پرداخته اند.

 البته بدیهی است که اگر زمانی در کشور شرکت‌هایی در حد توانایی توتال از نظر فنی، مالی و مدیریتی داشته باشیم دیگر نیازی به این قراردادها نخواهد بود.

 زمانی در کشور برای درگیر کردن شرکت‌های داخلی نظیر پتروپارس و یا ایدرو در پروژه‌های نفتی برنامه‌ریزی شد که متاسفانه در دولت نهم و دهم همه این برنامه‌ها بایگانی شد و بخشی از عقب ماندگی ما ناشی از همین سیاست‌هاست.

  ما به عنوان یک کشور با سابقه طولانی در نفت و گاز باید به حدی از توانائی های فنی، تکنولوژیکی و مالی برسیم که نه تنها در کشور خود که در دیگر کشورها نیز ایفای نقش کنیم و این در گرو اتخاذ سیاست‌های هوشمندانه دراین باره است.

 صاحب این قلم دلسوزان و علاقه‌مندان منصف انقلاب اسلامی را به این دعوت می کنند که خود را در جایگاه دولت و وزارت نفت قرار دهند و بگویند که چه کاری برای دستیابی به حدی از اجماع که لازمه چنین کارهای بزرگی است و می بایست انجام می شد که نشد؟

 چرا به جای این‌که از تلاش‌های مدیران خدوم و زحمتکش خود قدردانی کنیم و اگر همچنان ملاحظه ای باقی مانده است به بیانی همگرا که حاکی از درک همه این پیچیدگی‌ها باشد سخن نمی گوئیم؟ چرا به جای این‌که از کلمات برای ساختن بهره گیری کنیم از آن برای تخریب و تشدید اختلاف‌ها استفاده می کنیم؟

 من وزیر نفت نیستم اما لحظه ای که خودم را در تصور، در این جایگاه در نظر بگیرم از این همه نامرادی و رفتارهای غیر منصفانه درد عمیقی را در تمام وجود خود حس می‌کنم البته چه می شود کرد باید هزینه‌های شکل گیری قاعده مند نقد در جامعه را بزرگانی با تحمل همه سختی ها بپردازند. 

  پیش‌تر در یادداشت دیگری نوشتم که کمی مهربانتر و امروز بار دیگر اعلام می کنم بیائید کمی مهربانتر، کمی منصفانه تر و کمی مسوولانه ترعمل کنیم این مسوولیت‌ها مدام در حال چرخش است و روزی نیز نوبت شما خواهد بود. در آن روز از دیگران چه انتظاری دارید؟