دردسرهای یک خط لوله اسرائیلی 7 میلیارد دلاری

حالا که اسرائیل، قبرس و یونان بر سر خط لوله «است مد» EastMed، به تفاهمی مشترک رسیده‌اند، به نظر می‌رسد همه چیز در شرق دریای مدیترانه به خوبی به کار خود ادامه می‌دهد. این خط لوله قرار است مسیر جدیدی باشد برای انتقال گاز طبیعی اسرائیل به اروپا برای تنوع بخشی به منابع انرژی اروپا و نیز بازاری طولانی مدت و قابل اتکا برای کاشفان گاز طبیعی در دریای مدیترانه. اما چشم‌انداز این خط لوله هنوز چندان روشن نیست.

به گزارش خبرنگار بین الملل «انرژی امروز» سه طرف در اواخر ماه نوامبر به یک توافق اولیه برای احداث این خط لوله رسیدند، توافقی که تقریبا یک سال بعد از امضای یادداشت تفاهم همکاری صورت پذیرفت.

احتمال می‌رود هزینه اولیه این طرح حدود 7 میلیارد دلار باشد، هزینه‌ای که تقریبا برابر با هزینه خط لوله دیگری به نام ترک استریم است، رقیب «است مد».  

هرچند طرفین این قراداد تلاش بسیاری برای به نتیجه رسیدن این خط لوله داشته‌اند اما به اعتقاد نویسنده مقاله پایگاه خبری اویل پرایس، هنوز زود است که در خصوص موفقیت و یا سودآوری این خط لوله اظهار کرد آن هم در موقعیتی که تنش‌های سنتی در ژئوپلیتیک خاوری مدیترانه و نیز در همین میدان گازی وجود داشته است.

انتظار می‌رود خط لوله «است مد» از حدود 170 کیلومتری سواحل جنوبی قبرس آغاز و به «اوترانتو» در سواحل «پوگلیان» ایتالیا برسد آن هم از طریق جزیره کرت و سرزمین یونان.

از آنجایی که پیش بینی شده است بیشتر بخش زیر دریایی این خط لوله در عمق 3 تا 3.5 کیلومتری لوله گذاری شود، در صورتی که ساخت این خط لوله به پایان برسد تبدیل به عمیق ترین خط لوله گاز دنیا خواهد شد و از سویی شاید طولانی‌ترین خط لوله گاز هم باشد، آن هم با طول 1900 کیلومتر.

هرچند پیش از این اعلام شده بود که ظرفیت حمل این خط لوله سالانه 12 تا 16 میلیارد متر مکعب است اما حالا قول داده شده است که ظرفیت این خط لوله به 20 میلیارد فوت مکعب در سال برسد.

وزیر انرژی اسرائیل می‌گوید سهامداران باید یک سال منتظر باشند تا تمامی کارهای اداری مربوط به این خط  لوله انجام شود و از طرفی به 4 تا 5 سال هم زمان نیاز داریم تا خط لوله ساخته شود، به این ترتیب این خط لوله احتمالا تا قبل از سال 2025 ساخته شود.

ایده اولیه ساخت «است مد» در سال‌های 2009 تا 2010 و اولین اکتشاف از میدان گازی «تامار» در شرق میدترانه تحت مالیکیت اسرائیل به وجود آمد، در نتیجه گمانه‌زنی ها در خصوص کشف یک بمب گازی دیگر این بار در مدیترانه قوت گرفت.

پس از آن میدان گازی لویاتان Leviathan با 850 میلیارد فوت مکعب در سال 2010 و 5 سال بعد میدان گازی زهر در فراساحلی مصر کشف شدند و ناگهان اهمیت گاز شرق مدیترانه بر همگان معلوم شد.

حالا بعد از گذشت چند سال، بهره برداران میدان گاز لویاتان بخشی از گاز تولیدی خود را به نیروگاه‌های برق محلی اختصاص داده‌اند، مخصوصا شرکت برق الکتریک اردن، NEPCO که سالانه 1.6 تا 2 میلیارد فوت مکعب گاز مصرف می‌کند.

مصر نیز بر مصرف داخلی گاز میدان زهر و کاهش واردات LNG تاکید دارد، هرچند این کشور می خواهد دوباره در سال 2019 تبدیل به صادر کننده گاز طبیعی هم شود.

حال اویل پرایس سوالی را مطرح می‌کند: کدامین گاز قرار است خط لوله گاز «است مد» را پر کند؟

اگر این خط لوله از فراساحلی جزیره قبرس آغاز شود، پس منطقی است که از این جزیره هم تغذیه شود. با این حال قبرس در تلاش های فراساحلی خود هنوز به پای مصر و اسرائیل نمی‌رسد.

پیش از این شرکت انی ایتالیا توانسته است میدان گاز 6 تا 8 تریلیون فوت مکعبی کالیپوز را به بهره برداری برساند و شرکت نوبل انرژی هم میدان 4.5 تریلیون فوت مکعبی آفرودیت را به بهره برداری رساند اما هیچ کدام از این دو میدان توان پاسخگویی به صادرات یک خط لوله گازی چنان هزینه بری چون «است مد» را ندارند. از سویی شرکت نوبل انرژی قراردادی برای ارسال گاز میدان آفرودیت به ترمینال ال ان جی LNG آیدکو مصر را امضا کرده که احتمالا هم از طریق یک خط لوله زیر دریایی خواهد بود.

اگر بخواهیم بر سر امکانپذیری «است مد» صحبت کنیم باید نگاه‌ها به کالیپسو و اسرائیل باشد تا بتواند این خط لوله را پر کند. برنامه‌های صادرات گاز یونان نیز فعلا به صفر گرایش دارد.

در ادامه اویل پرایس می‌نویسد: بخش زیر دریایی این خط لوله از فراساحلی قبرس تا جزیره کرت، عمقی در حدود 3 کیلومتر دارد، و در یک منطقه فعال از نظر زمین شناسی ساخته می‌شود.

از سویی ترکیه نسبت به منابع هیدروکربونی فراساحلی قبرس ادعای مالکیت دارد.  در فوریه 2018 این کشور هشداری به شرکت انی فرستاده بود که در این منطقه اقدام به حفاری کرده بود. در این صورت کل پروژه به فنا می‌رود.

البته اردوغان گفته است که اجازه هیچ گونه برداشتی از منابع هیدروکربنی شرق مدیترانه بدون درنظر گرفتن آنکارا و قبرس شمالی نخواهد داد.

با آگاهی از خطرات ذاتی خط لول شرق مدیترانه، غول های بزرگ نفت و گاز چندان تمایلی برای مشارک در این پروژه نشان نداده‌اند.

این نگرانی زمانی قوت می‌گیرد که قرار است 7 میلیارد دلار از سوی بخش خصوصی در این پروژه سرمایه‌گذاری شود.

از سویی حتی برای اتحادیه اروپا هم خط لوله «است مد» با وجود کریدور گازی جنوب، که دربرگیرنده خط لوله ترنس آدریاتیک TAP با ظرفیت عملیاتی 10 میلیارد متر مکعب در سال است، دردسر تازه ای باید باشد.

از سویی، قیمت گازی که باید از طریق خط «است مد» به دست مصرف کننده برسد هم مانع بزرگی است. اگر همان‌طور که انتظار می‌رود هزینه تولید گاز از منابع فراساحلی مدیترانه به 4 تا 5 دلار در هر MMBtu برسد، با اضافه شدن بقیه هزینه‌های حمل و نقل به آن، گاز حاصل از این خط لوله را به عنوان یکی از آخرین گزینه‌های اروپا برای خرید گاز مطرح می‌کند. در کنار آن گاز تحویلی از روسیه به قیمت 4 دلار در هر MMBtu به اروپا می‌رسد.

تمامی این مسائل باعث خواهد شد کشورهای شرق مدیترانه که در حال اکتشاف منابع گازی خود هستند در خصوص اقتصاد تولید از این منطقه تغییراتی به وجود بیاورند.

در واقع در سال 2019 شاهد حفر چند چاه در قبرس و مصر خواهیم بود. شاید این حفاری ها به اسرائیل هم برسد.

اکسون موبیل در بلوک 10 فراساحلی قبرس در حال کار است و احتمالا در سه ماهه نخست 2019 به نتیجه هم برسد.

شرکت انی در فراساحلی «نور» در مصر در نزدیکی «زهر» کار می‌کند.

«است مد» امیدوار است که دومین مجوز بین المللی اسرائیل کامل شود، نتایج در جولای سال 2019 اعلام خواهد شد، شاید در آن زمان ساخت این خط لوله هم مقرون به صرفه شود.

تا آن زمان، این خط لوله چشم انداز روشنی نخواهد داشت.