برندگان و بازندگان خط لوله گاز اسرائیل به اروپا؟

خط لوله گاز «است مد» EastMed بین قبرس، یونان و اسرائیل احتمالا انقلابی در اقتصاد و ژئوپلیتیک این منطقه خواهد بود. این پروژه حاصل اتحاد بین سه کشوری است که باید در مقابل حرکت روبه‌جلو در برخورد با همسایگان خود با احتیاط عمل کنند.

به گزارش خبرنگار بین الملل «انرژی امروز» Global Risk Insights که به تحلیل و آنالیز ریسک‌های سیاسی در زمینه تجارت و سرمایه‌گذاری می‌پردازد، در مقاله‌ای به بررسی خط لوله گاز «است مد» می‌پردازد. خط لوله‌ای که قرار است گاز حاصل از میادین مدیترانه را با محوریت اسرائیل به اروپا برساند.

در این مقاله آمده است:

در 20 دسامبر، نخست وزیران قبرس، یونان و اسرائیل در شهری در جنوب سرزمین‌های اشغالی به نام بئرشعیب، گرد هم آمدند. آنها تصمیم گرفتند تا موافقتنامه‌ای سطح بالا را در آینده‌ای نزدیک امضا کنند. این موافقتنامه برای ساخت طولانی‌ترین و عمیق‌ترین خط لوله گازی جهان امضا می‌شود.

انتظار می‌رود این خط لوله 10 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی را به اتحادیه اروپا برساند آن هم از طریق یونان و ایتالیا.  اتحادیه اروپا از این پروژه حمایت می‌کند و به آن به چشم فرصتی برای تنوع بخشی به ترکیب انرژی خود برای رهایی از سلطه گازی روسیه تحریم‌ شده و نیز جایگزینی برای تولید در حال کاهش گاز دریای شمال می‌نگرد.

پروژه «است مد» احتمالا بتواند 10 تا 15 درصد از نیاز گازی اتحادیه اروپا را تامین کند. ایالات متحده نیز از این پروژه حمایت می‌کند به دلیل حمایت از دموکراسی در منطقه‌ای به شدت متشنج.

در سال‌های گذشته سه کشور قبرس، یونان و اسرائیل حامی و متحد هم در بسیاری از مسائل منطقه‌ای بوده‌اند. بنابراین به اعتقاد Global Risk Insights، این اتحاد زمینه همکاری‌های نظامی بین این سه را در شرق مدیترانه هم فراهم می‌کند.

به ویژه که در بحث ترکیه، این اتحاد مهم خواهد بود. ترکیه با این پروژه به دلیل تنش در قبرس مخالف است. بنابراین این اتحاد می‌تواند حد علای همکاری سه کشور کوچک در برابر تهدیدهای منطقه‌ای به ویژه ترکیه باشد.

Global Risk Insights در ادامه می‌نویسد: در این منطقه ترکیه، روسیه و ایران به شدت فعال هستند و به دنبال منافع خود.

درحالی که ایالات متحده نقش کمی در قبرس بازی کرده است یونان و اسرائیل می‌توانند با همکاری‌های دوجانبه نیروی مثبتی برای قبرس به حساب بیایند یا بتوانند اتحادی امنیتی، اقتصادی، سیاسی و نظامی با هم داشته باشند.

چه کسی سود می‌برد؟

با اجرای این پروژه اقتصاد هر کدام از این سه کشور بسیار سود خواهد برد.

انتظار می‌رود قبرس حدود 4.5 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی در میدان گازی آفرودیت داشته باشد که در حال حاضر هم در منطقه ویژه اقتصادی این کشور EEZ در حال توسعه است.

اسرائیل هم در این منطقه از میادین لویتان و تامار بهره می‌برد. هر دو این دو کشور کوچک اگر بتوانند این گاز را از طریق یونان به بازارهای اتحادیه اروپا صادر کننده از مزایای آن به خوبی بهره مند خواهند شد.

یونان نیز از مزایای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و احداث این خط لوله بهره‌مند خواهد شد. امکان این هم وجود دارد این خط لوله به میدان در حال بهره‌برداری «زهر» مصر متصل شود.

اتحادیه اروپا هم خواهد توانست با این خط لوله به تنوع بخشی به ترکیب انرژی خود ادامه دهد. این خط لوله به اتحادیه اروپا امکان می‌دهد که امنیت انرژی خود را تامین کند، آن هم در حالی که تولید گاز از میادین دریای شمال در حال افول است.

تکیه بر گاز روسیه، اتحادیه اروپا را در وضعیت بدی قرار داده است مخصوصا که تحریم‌ها علیه این کشور در خصوص اوکراین و دخالت در امور داخلی اعضای اتحادیه اروپا، ادامه دارد.

از سویی اتحادیه اروپا در نظر دارد قیمت گاز وارداتی خود را که سال گذشته به شدت افزایش داشته است کاهش دهد.

و سرانجام اگر سرمایه‌گذاری‌ها در میادین جدید فراساحلی منطقه به بار بنشیند، خط لوله «است مد» قادر خواهد بود بیشتر از 10 میلیارد متر مکعب گاز به اروپا تحویل دهد.

بازنده کیست؟

ترکیه و روسیه هر دو با توسعه این خط لوله بازنده خواهند بود. یونان و ترکیه از سال‌ها پیش روابط بسیار پر تنشی با هم داشته‌اند و اخیرا هم این روابط به دلیل کودتای 2016 و بحران پناهنده‌ها، وارد مراحل جدید از تنش‌ها شده است.

قبرس و ترکیه هم بر سر بخش شمالی جزیره قبرس بعد از جنگ 1974 رو در روی هم ایستاده‌اند.

اسرائیل و ترکیه زمانی متحدین نزدیک هم بودند. اما با ظهور رجب طیب اردوغان و حزب عدالت و توسعه ترکیه در یک دهه گذشته ترکیه به حامی «حماس» تبدیل شد.

حادثه کشتی «ماوی مرمره» به بدتر شدن روابط دو کشور دامن زد. ترکیه می‌توانست طبیعی‌ترین مسیر برای این خط لوله باشد اما با رخ‌دادهایی که هر روز اتفاق می‌افتد بعید است «است مد» از ترکیه عبور کند.

روسیه عمده‌ترین تامین کننده گاز اتحادیه اروپاست و از سویی متحده یونان نیز هست. اگر اتحادیه اروپا قادر باشد منابع تامین انرژی خود را بدون وابستگی به روسیه تنوع بخشد، که در این میان «است مد» به عنوان یک گزینه کوچک اما مهم تلقی می‌شود، روسیه اهرم فشار خود بر اروپا را هم در بخش قیمت گاز و هم در موضوعات ژئوپلیتیک فی‌مابین از دست می‌دهد.

روابط حسنه تاریخی بین یونان و روسیه هم به خطر خواهد افتاد. پروژه خط لوله «است مد» به شدت از سوی ایالات متحده حمایت می‌شود، وقتی این موضوع با اتحاد بین روسیه و ترکیه و روابط گرم آنها کنار هم گذاشته شود، احتمالا روسیه یکی از بزرگترین بازندگان این خط لوله در چنین منطقه استراتژیکی خواهد بود.

موانع بر سر راه این خط لوله کدامند؟

بر اساس آنچه که Global Risk Insights می‌نویسد دو مانع عمده بر سر راه اجرای این پروژه یکی حزب الله لبنان خواهد بود دیگری ترکیه.

حزب الله دشمن بزرگ اسرائیل است، هر دو طرف جنگی بزرگ را در سال 2006 تجربه کردند، جنگی که حالا هیچ کدام از طرفین ماجرا مایل به تکرار آن نیستند.

حزب الله لبنان در تلاش است از مزیت تهدید میادین فراساحلی اسرائیل استفاده کند. اسرائیل خود را در برابر حزب الله آماده نشان می‌دهد اما زرادخانه موشکی حزب الله وسیع و قوی است، هر نوع اتفاق تنش‌زایی که بیفتد می‌تواند پروژه خط لوله «است مد» را با توقف مواجه کند.

در این سوی ماجرا هم، اردوغان کاملا روشن و واضح گفته است که به شدت مخالف هر نوع توسعه میادین گازی قبرس در منطقه EEZ بدون در نظر گرفتن بخش مورد مناقشه است.

نیروی دریایی ترکیه پیشتر این خواسته اردوغان را به صورت عملی نشان داده است. ترکیه از هیچ اقدامی برای تامین منافع خود در منطقه فروگذار نیست.