فرگی تایم حوادث

سعید ساویز | تحلیلگر نفت

20 آوریل 2010 فوران و انفجار دکل دریایی Deep water horizon در خلیج مکزیک و در ناحیه ماکوندو، حوالی سواحل لویزیانا که مسئولیت راهبری آن بر عهده شرکت بریتیش پترولیوم بود بزرگترین نشت نفتی تایخ در فرا ساحل را شکل داد.

دولت آمریکا برآورد کرده است که بالغ بر 4.9 میلیون بشکه نفت به محیط نشت کرده است؛ پس از آن حادثه بررسی و علت های آن مشخص گردید، ده ها گزارش و یک فیلم سینمایی با جزییات از آن منتشر شد. شرایط، علل، مقصرین و کلیه بحث های فنی و حقوقی آن مشخص شده و در بسیاری از موارد به عنوان مورد آموزشی در کلاس های فنی و ایمنی تدریس می شود.

22 ژانویه 2018 فوران و انفجار در دکل حفاری در اوکلاهاما 5 کشته بر جای گذاشت؛ اخیرا گزارش داوری ها و تحلیل فنی رخداد آن نیز منتشر شده است.

هیچ بخشی از جزییات و یا اسناد به صورت محرمانه نماند و همچنین در هیچ کدام از موارد در پایان شخص مقصر قلمداد نشد. یا شرکت و یا سیستم مقصر اصلی حادثه شناخته خواهد شد؛ البته درصد قصور اشخاص هر شرکت به روشنی بررسی و اندازه گیری می شود و در پایان یقینا اشتباهات و سهل انگاری ها توبیخ خواهند شد اما اینکه تمام بار حادثه بر دوش شخص یا اشخاص باشد، روش معمولی در سیستم های فنی و ایمنی جهان نیست.

29 اکتبر 2017 فوران و انفجار چاه 147 رگ سفید جایی که دکل 95 فتح ملی حفاری مشغول فعالیت بود دو کشته بر جای گذاشت، حادثه ای کمی پیش از حادثه اوکلاهاما رخ داد. هیچ گزارش حقوقی و مستند فنی نه تنها از حادثه رگ سفید، بلکه حتی از حوادث پیشین چون نفت شهر و کنگان و ده ها حادثه دیگر هرگز منتشر نشده است.

نه به قصد مقصر یابی اما اگر سیستمی وجود داشت که ریسک را در عملیات حفاری و تولید پایش می کرد، حداقل باید مستندات فنی حوادث حفاری و تولید در ایران تدریس می شد و یا پرسنل شاغل در عملیات در زمان حرکت و استقرار دکل بر روی مکان های جدید در مورد حوادث پیشین، محل جدید دکل و جزییات و مخاطرات کار در آن میدان توجیه شوند.

جالب است که در سال های اخیر تکیه بر گذراندن دوره های کنترل فوران در نفت ایران بسیار مرسوم شده است. با وجود اینکه به دلیل تحریمها گواهینامه هایی با پاسپورت ایرانی در بین الملل معتبر نیست باز هم تاکید بسیاری برای گره زدن مسئولیت رعایت ایمنی و پرهیز از رخداد حادثه با افراد اصلی عملیات و گواهینامه های آنها می شود.

این خود نشان دهنده عمق بی خبری قانون گذار از چند و چون کار فنی و روند رخداد حادثه در حفاری و بهره برداری است. مگر در دوره های کنترل فوران چه چیزی آموزش داده می شود؟ کنترل فوران کنترل بحران است، حال آنکه دنیا امروز به کنترل ریسک و حتی پیش کنترل ریسک رسیده است.

کنترل ریسک وظیفه تمام افراد شاغل در پروژه است، از مسئول ترین افراد تا ساده ترین مشاغل و تمامی مسئولین و مدیران درگیر در مرکز باید در یک سیستم یکپارچه تمام زوایای مدیریت ریسک عملیات را پایش کنند، همچنین تاکید چند باره بر زوایای فنی و توجه صد چندان به ریسک نیاز است تا در خلال روزمرگی یک غفلت کوچک فاجعه ای نیافریند.

آموزش، توجیه و تشریح زوایای کار برای تمامی پرسنل درگیر خصوصا در محل عملیات و یا پیش از آغاز هر مرحله خطرناک از کارهای واجبی است که باید صورت پذیرد. برگزاری جلسات فنی و ایمنی به صورت جدی و مفصل به صورت روزانه و هفتگی با تمام اعضای درگیر در عملیات و همچنین مانورهای ایمنی هفتگی که در فرا ساحل بسیار مرسوم است بخش گمشده عملیات خشکی در ایران است.

جمع بندی مطالب بالا در یک جمله ساده می تواند چنین پیامی داشته باشد که راهکارهای فعلی مرسوم در صنعت نفت علی الخصوص بخشنامه های اخیر بر ایمنی نه تنها کارایی لازم را ندارند بلکه در مسیر غلطی در حال گام نهادن هستند؛ به جای تکیه بر دوره کنترل فوران و مدارک باید به فکر ایجاد یک سیستم سخت گیر در پایش بود. باید مدیران را مجاب کرد که حضور در دکل و محل عملیات بخشی از وظیفه ماهیانه و یا حتی هفتگی آنهاست و مادامی که به صورت کتبی و شفاهی مخاطرات یک بخش از کار را به کلیه پرسنل چه کارفرما و چه پیمانکار تفهیم نکرده اند، مسئولیت خود را به درستی به انجام نرسانده و نمی توانند افراد ارشد حاضر در عملیات و دکل را مسئول تام بدانند.

به زمان رخداد چند حادثه اخیر از سانچی گرفته تا رگ و سفید بنگرید؛ فرگی تایم رخداد حوادث در ایران غالبا در زمان تغییر شیفت و یا صرف نهار و شام است، جالب است که چون حوادث محرمانه می ماند و موشکافی نمی شود این ایراد سیستماتیک ساده تشخیص داده نشده و بر طرف نمی شود و هر چند سال یک بار ما چند ده میلیون دلار خسارت دیده و چندین عزیز را از دست می دهیم. منبع: انرژی نامه