تمرکز روی ناوگان فرسوده حمل و نقل
محمد کاظمی پژوهشگر حوزه سیاستگذاری محیط زیست، گفت: بررسی های کارشناسی نشان می دهد که فقط 10درصد از ناوگان حمل و نقل شهر تهران، فرسوده است در حالی که منجر به انتشار حدود 50 درصد ذرات معلق ناشی از حمل و نقل در هوا می شود.
وی ادامه داد: بنابراین تمرکز راهکارها روی ناوگان فرسوده به خصوص خودروهای دیزلی فرسوده می‌تواند با صرف هزینه‌های کمتر، تاثیر بیشتری در کاهش آلودگی هوای تهران داشته باشد.
عضو شبکه کانون های تفکر ایران گفت: آلودگی هوای شهر تهران با توجه به خسارت های مستقیم و غیرمستقیمی که به زندگی شهری وارد می کند، یکی از مهمترین چالش‌هایی است که افراد و نهادهای مختلفی را درگیر خود کرده است، با توجه به اینکه شالوده حل مشکلات اساسی کشور، شناخت دقیق مساله است، بنابراین در برخورد با مشکل آلودگی هوای تهران نیز لازم است این پدیده به طور کامل شناسایی شود.
وی افزود: به همین منظور ضروری است در دو لایه «شناخت آلاینده اصلی» و «شناخت منابع انتشار ذرات معلق» بررسی های دقیق کارشناسی صورت گیرد.
کاظمی با اشاره به شناخت آلاینده اصلی هوای تهران گفت: بررسی های کارشناسی نشان می‌دهد ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون (PM2.5) عامل اصلی آلودگی هوای تهران است، بر اساس گزارش کیفیت هوای تهران در سال گذشته، منشا 101 روز از 108 روز با شرایط هوای ناسالم در شهر تهران، غلظت بیش از حد مجاز این آلاینده در هوا بوده؛ روندی که در آمار سال های پیش از آن هم قابل مشاهده است.
وی افزود: همچنین بانک جهانی در سال 2018، میزان خسارت وارده به سلامت عمومی شهر تهران ناشی از آلاینده ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون را 2.6 میلیارد دلار برآورد کرده است، همچنین با توجه به تحمیل هزینه های غیرمستقیم همچون تعطیلی ادارات و مدارس، این خسارت بیشتر هم خواهد بود بنابراین به‌منظور کاهش این خسارات ضروری است نسبت به کاهش انتشار این آلاینده در هوای شهر تهران اقدامات جدی صورت گیرد.
این پژوهشگر حوزه سیاستگذاری محیط زیست در ادامه به شناخت منابع انتشار ذرات معلق تهران اشاره کرد و گفت: دومین لایه در شناخت مساله این است که منابع انتشار دهنده این آلاینده به طور دقیق شناسایی شود که اصطلاحا منشا یابی ذرات معلق خوانده می شود.
وی افزود: در این زمینه، گزارش سیاهه انتشار مورد توجه مسوولان قرار گرفته که بررسی های دقیق کارشناسی نشان داده‌اند، این مطالعه با توجه به در نظر نگرفتن ذرات معلق ثانویه و ذرات با منشا طبیعی مانند گرد و غبار، دقت و کفایت لازم برای تصمیم‌گیری های بعدی را ندارد.
کاظمی ادامه داد: همچنین در این بررسی ها با رفع نواقص موجود و ترکیب مطالعات مختلف در این زمینه، سهم دقیق هر کدام از وسایل نقلیه مشخص شد که مطابق این منشا یابی، وسایل نقلیه به عنوان بزرگترین منبع انتشار PM2.5، حدودا سهم 65 درصدی در انتشار آلاینده اصلی هوای تهران دارند. همچنین سهم خودروهای سواری و موتورسیکلت با هم حدود 30 درصد و سهم خودروهای دیزلی 26 درصد است.
وی گفت: علاوه بر نتایجی که از سهم بندی واقعی وسایل نقلیه در انتشار ذرات معلق به دست آمد، مطالعات مختلف، تاثیر عوامل دیگری را در میزان واقعی آلایندگی آنها بررسی کردند که از جمله این عوامل موثر می توان به تعداد و سن ناوگان حمل و نقل اشاره کرد.
کاظمی افزود: خودروهای سواری با اختصاص سهم 16 درصدی، بزرگترین منبع انتشار PM2.5 هستند، در ابتدا این گونه به نظر می رسد که برای کاهش آلودگی هوای تهران لازم است راهکارهایی در راستای کاهش انتشار PM2.5 ناشی از خودروهای شخصی اتخاذ شود در حالی که این سهم 16 درصدی از تعداد بیش از 3 میلیون خودروی شخصی (در سال 1393) به دست آمده است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر سهم 10 درصدی کامیون‌ها در انتشار PM2.5، ناشی از تعداد حدود 85 هزار کامیونی است که در سطح شهر تهران تردد می کنند بنابراین با یک محاسبه ریاضی ساده می‌توان گفت که هر کامیون به اندازه 25 خودروی شخصی در انتشار PM2.5 نقش دارد.
کاظمی اظهار داشت: با افزایش سن یک خودرو، میزان آلایندگی آن افزایش می یابد. در یکی از همین مطالعات نشان داده شد که آلایندگی خودروهای دیزلی 20ساله، حدود 20 برابر خودروهای دیزلی نو و آلایندگی وسایل نقلیه بنزینی 20ساله، حدود 8 برابر وسایل نقلیه بنزینی نو است بنابراین تمام خودروهای درحال تردد به یک اندازه آلایندگی ندارند از این‌رو لازم است بین آنها تفکیک قائل شد.
وی گفت: با توجه این مسائل، تاثیر هرکدام از پارامترهای سن و تعداد در تحلیل های مربوط به میزان آلایندگی وسایل نقلیه مشخص شد، همچنین با توجه به اهمیت ویژه پارامتر سن، یک طبقه بندی معمول در دنیا وجود دارد که ناوگان وسایل نقلیه را به دو دسته فرسوده و غیرفرسوده تقسیم می کند.
کاظمی ادامه داد: با توجه به مصوبه هیات وزیران در تاریخ 21 شهریورماه 97 درخصوص آیین‌نامه اجرایی ماده (8) قانون هوای پاک، سن فرسودگی وسایل نقلیه موتوری تعیین شد، با استفاده از سن فرسودگی تعیین شده و اطلاعات موجود در گزارش سیاهه انتشار منابع متحرک شهر تهران، این نتیجه به دست می آید که فقط 10 درصد از وسایل نقلیه شهر تهران جزو ناوگان فرسوده محسوب می شوند.
وی به سهم ناوگان فرسوده و غیرفرسوده وسایل نقلیه در انتشار PM2.5 شهر تهران اشاره کرد و گفت: ناوگان فرسوده حمل و نقل، 32 درصد از انتشار ذرات معلق شهر تهران را به خود اختصاص می دهند، به عبارت دیگر ناوگان فرسوده، حدود 50 درصد آلایندگی وسایل نقلیه را تولید می کنند این به آن معنا است که فقط 10 درصد از وسایل نقلیه در حال تردد در شهر تهران، منجر به انتشار حدود 50 درصد آلایندگی ناشی از آنها می شود.
وی افزود: از طرفی این تقسیم‌بندی در مورد خودروهای بنزینی و دیزلی رفتار متفاوتی از خود نشان می دهد، به طوری که آلایندگی ناوگان فرسوده در خودروهای دیزلی بسیار بیشتر از بنزینی ها است. نتایج نشان می دهد که حدود 95 درصد آلایندگی مینی بوس ها و 70 درصد ذرات معلق منتشر شده از اتوبوس‌ها و کامیون‌ها ناشی از ناوگان فرسوده آنها است.
پژوهشگر حوزه سیاستگذاری محیط زیست ادامه داد: در نهایت با در نظر گرفتن عامل سن خودروها مشخص شد که تمرکز روی ناوگان فرسوده باید به اندازه توجه به غیر فرسوده‌ها باشد، همچنین لازم است در تصمیم گیری های مربوط به راهکارهای کاهش آلودگی هوای تهران، این مساله در نظر گرفته شود که ناوگان فرسوده در عین تعداد بسیار اندک، سهم قابل توجهی در انتشار ذرات معلق دارند از این رو معطوف کردن راهکارها به ناوگان فرسوده به خصوص خودروهای دیزلی فرسوده می تواند با صرف هزینه کمتری، تاثیر بیشتری در کاهش آلودگی هوای تهران داشته باشد.
