باز هم وارد کننده بنزین خواهیم شد
مرکز پژوهش ها معتقد است زیرساخت کنونی شرکت پالایش و پخش، برای پخش حدود 70میلیون لیتر در روز طراحی شده و با زیرساخت موجود امکان اضافه شدن سالیانه 10درصد به مصرف بنزین وجود ندارد. از سویی بعید به نظر می رسد نرخ رشد بنزین در سال 1397 با نرخ رشد خودروها هماهنگ باشد.
به گزارش «انرژی امروز» بی توجهی به اجرای قانون «توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت» و قانون «اصلاح الگوی مصرف انرژی»، که با هدف ایجاد زمینه لازم برای مهار افزایش مصرف بنزین با به کارگیری سیاست ها و ابزارهای غیرقیمتی مصوب شده اند، زمینه ساز افزایش سریع مصرف بنزین در کشور شده است.
مرکز پژوهش های مجلس معتقد است تفاوت قیمتی بین فراورده های نفتی در ایران و کشورهای همسایه نیز قاچاق فراورده ها (عمدتا نفت گاز) را سرعت بخشیده است.
در صورتی که سوخت مصرفی 3میلیون وسیله نقلیه از بنزین به CNG تغییر یابد، مصرف بنزین بیش از 15میلیون لیتر در روز کاهش خواهد یافت. به علاوه، در حالی که ظرفیت عرضه 39.6 میلیون مترمکعب در روز CNGوجود دارد، فقط 20.6 میلیون مترمکعب در روز استفاده می شود.
اگر بتوان مصرف CNGرا فقط 12میلیون مترمکعب در روز افزایش داد، مصرف بنزین 10میلیون لیتر در روز کاهش می یابد.
همچنین، بهبود تکنولوژی تولید خودروهای داخل و کاهش میانگین مصرف خودروها نقش بسزایی در کاهش مصرف بنزین داشته و جایگزینی خودروهای فرسوده با خودروهای نو، مصرف سوخت را کاهش خواهد داد.
در حال حاضر، کامیون ها به ازای 100کیلومتر پیمایش 70لیتر نفت گاز مصرف کرده که با جایگزینی آنها با کامیون های نو می توان مصرف نفت گاز را به 30 لیتر به ازای 100کیلومتر پیمایش کاهش داد.
نصب GPSبر روی کامیون ها، وسایل راهداری، لنج ها و خودروهای دیزلی درون و برون شهری و فروش سوخت به قیمت فوب به مصرف کنندگان عمده (از جمله نیروگاه ها) نقش به سزایی در کاهش مطلوبیت قاچاق خواهد داشت.
توسعه حمل و نقل مسافر با قطار شهری در تهران و 8کلانشهر امکان جایگزینی خودروی شخصی را فراهم کرده و لازمه موفقیت سیاست های قیمتی است.
وضعیت موجود
مرکز پژوهش های مجلس آماری هم از وضعیت موجود تولید و مصرف سوخت اراپه کرده است.
وضعیت مصرف انرژی نهایی در سال 1395نشان می دهد، کل مصرف انرژی نهایی معادل 1348.65میلیون بشکه نفت خام در سال بوده که 35درصد آن در بخش خانگی ـ تجاری، 24درصد صنعت، 17درصد کشاورزی (خوراک پتروشیمی و سایر) و 24درصد در بخش حمل و نقل صورت گرفته است.
ترکیب مصرف انرژی نهایی در سال 1395در بخش حمل و نقل به شرح زیر بوده است: بنزین46.7 درصد، نفت گاز 35.3 درصد، سی ان جی 14.9 درصد و سایر سوخت ها (شامل نفت کوره و سوخت جت) حدود 3.1 درصد.
این ترکیب در سال 1396و 1397نیز کم و بیش به همین ترتیب است.
بی توجهی به اجرای قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت
قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت در سال 1386مصوب شد. طبق ماده (1) این قانون، دولت مکلف است در جهت توسعه حمل و نقل درون شهری و برون شهری کشور و مدیریت بر مصرف سوخت اقداماتی را در دستور کار خود قرار دهد که یکی از مهمترین این اقدامات خروج بنزین و گازوئیل از سبد حمایتی، حداکثر از ابتدای سال 1391هجری شمسی بوده است.
بی توجهی به اجرای قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی
قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی در سال 1389تصویب شد. طبق ماده (11) قانون مذکور، معیارها و مشخصات فنی و استاندارد اجباری انرژی تجهیزات و ماشین آلات انرژی بر و فرایندهای صنعتی، معدنی و کشاورزی، همچنین استاندارد کیفیت انواع سوخت های مصرفی و برق به ترتیبی که تولید کنندگان و وارد کنندگان موارد مذکور ملزم به رعایت آن باشند توسط کارگروهی متشکل از نمایندگان وزارتخانه های نفت، نیرو، معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور، موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و سازمان حفاظت محیط زیست و وزارتخانه های ذیربط تدوین می شود و به تصویب هیات وزیران میرسد. مسئولیت کارگروه موضوع این ماده در زمینه سوخت و احتراق، با وزارت نفت و در زمینه انرژی الکتریکی با وزارت نیرو است.
افزایش رشد مصرف
نکته قابل توجه در مصرف سوخت در بخش حمل و نقل، افزایش نرخ رشد آن در سال های اخیر است. مصرف بنزین در سال 1393روزانه 69.6 میلیون لیتر گزارش شده که در سال 1394به 71.2 میلیون لیتر رسید (نرخ رشد 2.3 درصد). در سال 1395مصرف بنزین به روزانه 75میلیون لیتر و نرخ رشد به 5.3 درصد افزایش یافت. در سال 1396مصرف به روزانه 80میلیون لیتر و نرخ رشد به 6.7 درصد صعود کرد.
با تحقق مصرف 88میلیون لیتر در روز در سال 1397نرخ رشد به 10درصد بالغ خواهد شد.
اگر نگاهی به رشد خودرو سبک در کشور داشته باشیم بعید به نظر می رسد نرخ رشد بنزین در سال 1397 با نرخ رشد خودروها هماهنگ باشد و احتمالا افزایش نرخ رشد دلایل دیگری دارد.
این وضعیت در مصرف نفت گاز نیز دیده می شود. مصرف نفت گاز در بخش حمل و نقل از 47.7 میلیون لیتر در روز در سال 1395به 50.2 میلیون لیتر در سال 1396رسیده که رشدی بیش از 5درصد داشته است. این در حالی است که نرخ رشد خودرو سنگین در کشور در سال 1396کمتر از دو درصد بوده است.
خودروهای پرمصرف
کاهش مصرف سوخت خودرو با تکیه بر دو فناوری بهینه سازی موتور و کاهش اتلاف حین انجام کار به منظور انتقال حداکثری توان تولید شده به چرخ های محرک انجام می گیرد.
نتایج بررسی ها نشان می دهد میزان مصرف سوخت در خودروی تولید داخل در مقایسه با بسیاری از خودروهای خارجی و یا وارداتی با حجم موتور یکسان، بالاتر است.
قاچاق گسترده نفت گاز
مرکز پژوهش های مجلس در ادامه گزارش خود می نویسد: هرچند درباره مقدار قاچاق فراورده ها اطلاعات دقیقی در دسترس نیست، اما طبق برآورد ستاد مبارزه با قاچاق کالا، روزانه حدود 11.5 میلیون لیتر قاچاق سوخت به خارج از کشور صورت گرفته و بیش از 80درصد قاچاق فراورده به قاچاق نفت گاز اختصاص دارد.
جمع بندی وضعیت کنونی
در جمع بندی وضعیت کنونی می توان گفت تقریبا همه منابع حاصل از افزایش قیمت حامل های انرژی چه به صورت یارانه نقدی و چه به صورت سایر خدمات دولتی (طرح سلامت، سبد کالا، قیر رایگان، افزایش مستمری و…) به مردم برمی گردد و شرکت های عرضه کننده انرژی در تامین منابع لازم برای سرمایه گذاری دچار مضیقه هستند.
با سخت تر شدن تحریم ها، تامین مالی از خارج نیز دشوارتر شده است. به علاوه، سایر اهداف قانونگذار از افزایش قیمت انرژی در سال 1389در جهت افزایش بهره وری انرژی و کاهش مصرف ناکام ماند.
در نتیجه با فقدان برنامه های کاهش مصرف چه از طریق گسترش سوخت های جایگزین و چه از طریق تولید خودروهای برقی و ثابت ماندن ظرفیت تولید بنزین کشور، افزایش شکاف تولید و مصرف بنزین نیاز به افزایش واردات و افزایش کسری دولت را در پی خواهد داشت.
مرکز پژوهش ها معتقد است در واقع زیرساخت کنونی شرکت پالایش و پخش، برای پخش حدود 70میلیون لیتر در روز طراحی شده و با زیرساخت موجود امکان اضافه شدن سالیانه 10درصد به مصرف بنزین وجود ندارد.
نکته مهم بعدی اینکه طبق اطلاعات منتشر شده توسط شرکت ملی پالایش و پخش ایران، مصرف میانگین بنزین در 6ماه اول سال 1397حدود 88میلیون لیتر در روز
است.
هر چند با اتمام فاز یک و دو پالایشگاه ستاره خلیج فارس، میانگین تولید 6ماهه 1397در حدود 88میلیون لیتر در روز است. با سرعت 10درصدی افزایش مصرف
بنزین، حتی با اتمام فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس، تولید داخل جوابگوی مصرف نخواهد بود و سرعت افزایش مصرف قطعا بیشتر از سرعت احداث پالایشگاه ها خواهد بود. به طوری که، به راحتی پیش بینی می شود در دو سال آینده مصرف بنزین بیش از 120 میلیون لیتر در روز و ظرفیت تولید داخل حدود 105میلیون لیتر در روز خواهد بود.
راه کارهای کاهش مصرف بنزین
در نهایت مرکز پژوهش ها راهکارهای کاهش مصرف بنزین و مهار قاچاق نفت گاز را تحت عناوین زیر خلاصه می کند:
ـ استفاده از ظرفیت جایگاه های CNG، گسترش خودروهای دوگانه سوز و
موتورسیکلت های برقی،
ـ احیای کارت سوخت بدون سهمیه بندی،
ـ احیای کارت سوخت به همراه سهمیه بندی،
ـ اصلاح کیفیت خودروهای تولید داخل و جایگزینی خودروهای فرسوده،
– تخصیص سوخت بر اساس پیمایش به ناوگان حمل و نقل دیزلی درون و برون شهری،
ـ حذف مطلوبیت قاچاق با فروش سوخت به قیمت فوب به مصرف کنندگان عمده،
ـ توسعه حمل و نقل مسافر با قطار شهری در تهران و 8کلانشهر
