آینده فشار نفتی امریکا

کوروش احمدی | دیپلمات سابق

یکی از اقدامات امریکا برای به حداکثر رساندن فشار علیه ایران، کار با شماری از کشورهای منطقه و خارج از منطقه برای نخریدن نفت از ایران یا جایگزین کردن نفت ایران است. این به این معنی است که حتی امریکا نیز برای پیشبرد اهدافش خود را بی‌نیاز از دیپلماسی از جمله ائتلاف‌سازی، نمی‌بیند.

توقف معافیت هشت کشور از تحریم نفت ایران که دیروز اعلام شد، حلقه جدیدی از سیاست به اصطلاح «فشار حداکثری» دولت ترامپ علیه ایران است. در حالی که ایتالیا، یونان و تایوان هرگز از این معافیت برای خرید نفت از ایران استفاده نکرده بودند، چین، هند، ترکیه، کره جنوبی و ژاپن…

بیشترین بهره را از این معافیت بردند و به ترتیب بیشترین نفت را از ایران طی شش ماه گذشته وارد کردند. این تحول همچنین گام دیگری در فاصله گرفتن از نوع تحریمی است که توسط دولت پیشین امریکا علیه ایران اعمال می‌شد. اوباما که تحت فشار کنگره و به ویژه تحریم نفتی مقرر در قانون (NDAA) ناچار از تحریم خرید نفت ایران شده بود، سیاست کاهش تدریجی خرید نفت از ایران در حد 20 درصد در هر 6 ماه به شرط وجود کافی نفت در بازار را اتخاذ کرده بود.

اکنون دولت ترامپ مدعی تلاش برای به صفر رساندن صدور نفت ایران است. گویا در آخرین روزها و شرایطی که پمپئو نگران کمبود در بازار نفت بوده، بولتون و جمعی از سناتورهای جمهوریخواه، از طریق نامه 23 سناتور در 4 آوریل و اظهارات سناتور کروز و سناتور کاتن تاثیر عمده‌ای در تصمیم‌گیری ترامپ داشته‌اند. ظاهرا ترامپ بر این باور است که ایران سیاست صبر و انتظار برای پایان کار او در کاخ سفید را پیشه کرده و قصد دارد با سلسله اقداماتی مانند اقدام او علیه سپاه پاسداران و توقف معافیت‌ها مانع توفیق چنین سیاستی شود. اکنون توفیق یا شکست این سیاست جدید ترامپ عمدتا در دست بازار نفت است.

به دلایل مرتبط با سیاست داخلی، ترامپ در پی حفظ قیمت نفت در حدود 70 دلار است و افزایش حدودا 3 دلاری قیمت نفت در روز گذشته نباید خبر خوبی برای ترامپ بوده باشد. باید دید که آیا فشار ترامپ بر برخی اعضای اوپک که از اوایل اسفند شروع شد، می‌تواند مانع بی‌ثباتی در بازار شود یا خیر و تکلیف سیاست کاهش تولید اوپک که در ماه فوریه اتخاذ گردید، چه خواهد شد. همزمان با اعلام توقف معافیت‌ها، امریکا، عربستان و امارات با صدور بیانیه‌ای از انجام اقداماتی با هدف «کسب اطمینان از تامین تقاضا بعد از خروج نفت ایران از بازار» خبر دادند و وزیر نفت سعودی نیز همزمان بر «لزوم جلوگیری از به هم خوردن توازن در بازار نفت» سخن گفته.

پمپئو نیز در مصاحبه خود مدعی شد که امریکا، عربستان و امارات «در حال تماس مستقیم با مشتریان سابق نفت ایران هستند.» مساله این است که به گزارش بلومبرگ بخش اعظم نفت ایران در ماه مارس توسط پنج کشور کره جنوبی، ژاپن، هند، چین و ترکیه خریداری شده است. با این حال، قبلا آژانس‌های معتبری که بازار نفت را رصد می‌کنند، از کمبود 500 هزار بشکه‌ای در بازار نفت در سال جاری خبر داده بودند و این حتی قبل از کاهش نفت ونزوئلا و لیبی و ایران بود. مذاکرات آتی بین تولید‌کنندگان نفت در این مورد مهم است. مقامات نفتی روسیه و عربستان قرار است در ماه مه در جده ملاقات کنند و جلسه بعدی اوپک پلاس برای ماه ژوئن برنامه‌ریزی شده است. آینده قیمت نفت تا حد زیادی به این نشست‌ها و این هماهنگی‌ها بستگی خواهد داشت. عوامل سیاسی نیز می‌تواند مهم باشد. از جمله باید دید توقف معافیت چین از خرید نفت ایران تا چه حد می‌تواند موجب پیچیده‌تر شدن مذاکرات تجاری جاری بین امریکا و چین و نیز سیر بحران کره شمالی شود. البته تاکنون چین و امریکا نشان داده‌اند که مایلند روندهای مختلف را به هم ربط ندهند.

بیانیه امروز سه کشور و نیز اظهارات مقامات عربستان و امارات حاکی از اتخاذ سیاست دشمنی حداکثر با ایران است. ضمن اینکه تصمیم به همراهی با ترامپ علیه ایران انگیزه اصلی این دو کشور است، اما ناخشنودی آنها از کاهش بهای نفت بعد از اعطای معافیت‌ها در نوامبر نیز در این رابطه بی‌تاثیر نبوده است. متاسفانه اکنون شرایط به گونه ‌ای رقم خورده که موفقیت یا عدم موفقیت این سیاست جدید تیم ترامپ عمدتا خارج از کنترل ایران است و عملکرد دیگران در آن تاثیر تعیین‌کننده خواهد داشت. یکی از اقدامات امریکا برای به حداکثر رساندن فشار علیه ایران، کار با شماری از کشورهای منطقه و خارج از منطقه برای نخریدن نفت از ایران یا جایگزین کردن نفت ایران است. این به این معنی است که حتی امریکا نیز برای پیشبرد اهدافش خود را بی‌نیاز از دیپلماسی از جمله ائتلاف‌سازی، نمی‌بیند. این در حالی است که متاسفانه در ایران همیشه به دیپلماسی به عنوان امری نامقبول و حداکثر به عنوان آخرین چاره نگریسته شده و در عمل اعتنای چندانی به این راهکار نشده است. متاسفانه ویژگی دیپلماسی و از جمله انعطاف‌پذیری که از لوازم آن است، این است که تنها در صورت کار مستمر و طی سال‌ها می‌تواند ثمر دهد. روزنامه اعتماد