ترکیه آماده مذاکره زیست محیطی با ایران است
مهراوه خوارزمی، در شماره امروز روزنامه ایران، گفتگویی با هاکان تکین، سفیر آنکارا در تهران داشته و در آن به اختلافات پیش آمده میان دو کشور در حوزه زیست محیطی پرداخته است که بخشی از آن در ادامه میآید:
از آغاز مأموریتش در ایران سه سال می گذرد و در این مدت چهره یک سفیر فعال و اهل معاشرت با اهالی رسانه را از خود بر جا گذاشته است. رضا هاکان تکین، سفیر ترکیه در ایران سفیری است که توانسته رویدادهای تنشزا را در مناسبات کشورش با ایران بخوبی مدیریت کند. با او درباره دورنمای روابط ایران و ترکیه و احتمال پدید آمدن یک اتحاد راهبردی گفت وگو کردیم؛ مسیری که هاکان تکین سعی کرد درباره آن واقع بینانه اظهارنظر کند.
روابط ایران و ترکیه دست کم درهمین چهار سال اخیر که توقع میرفت با روی کار آمدن دولت حسن روحانی توسعه بیشتری داشته باشد، دچار فراز و فرودهای زیادی شد. درست است که رفت و آمدهای دیپلماتیک متعددی انجام شده اما شاهد آن بودیم که رئیس جمهوری ترکیه حتی مدتی پس از حمایت مثال زدنی ایران از دولت ترکیه در مقابل کودتا اظهارات ضد ایرانی را مطرح کردند و مدعی دامن زدن به فرقهگرایی از سوی ایران شدند. دلیل این حد از افت و خیز در روابط دو کشور چیست؟ رسیدن دو کشور به یک رابطه راهبردی و پایدار نیاز به چه مقدماتی دارد؟
در اصل وقتی به روابط اخیر ترکیه و ایران نگاه میکنیم، همانطور که شما گفتید، افت و خیزهای متعددی را میتوان دید. اما این افت و خیزها در نمای نزدیکند، به صورت کلی وقتی به نمودار روابط دو کشور نگاه میکنیم، نموداری صعودی و رو به رشد را مشاهده میکنیم. وقتی به روابط ایران با برخی کشورهای منطقه نگاه میکنیم میبینیم که گاه این روابط قطع شدهاند. اما در روابط ایران و ترکیه ممکن است دو کشور اختلاف نظرهایی در موضوعات مختلف داشتهاند اما هیچ گاه رابطهشان قطع نشده است. هر دو کشور اهمیت این رابطه را درک میکنند و برای آن ارزش قائل هستند. ما البته ترجیح میدادیم که روابط ترکیه و ایران در هر زمینهای نسبت به آنچه درحال حاضر است در سطح بالاتری بود. اما با این حال من معتقد نیستم که ما در نقطه بدی قرار داریم. وقتی به وضعیت درهم ریخته منطقه نگاه میکنیم گفتن اینکه روابط ایران و ترکیه در نقطه مطلوبی است صحیحتر است. طبیعتاً جناب آقای اردوغان رئیس جمهوری ترکیه هم به جناب آقای روحانی و هم دیگر مقامات ایرانی تشکر و قدردانی خودشان را برای حمایت ایران از ترکیه در جریان کودتا ابراز کردند. روابط ترکیه و ایران هم بر اساس همین احساس قدردانی است. ما هم در زمانی که ایران روزهای سختی را تجربه میکرد، هیچ گاه از اینکه درکنار ایران باشیم کوتاهی نکردیم. در این میان اصلاً نیازی نیست که تفاوت دیدگاههایمان را پنهان کنیم. بویژه در مسائل منطقهای موضوعاتی هست که مورد اختلاف دو کشور قرار دارد. اما با تمام اینها با ایجاد روندی به نام «آستانه» توانستیم موفق شویم که درموضوع مورد اختلافی مانند سوریه با یکدیگر کار کنیم. درسایه این روند وضعیت در سوریه یک مقدار بهتر شد. خب طبیعتاً ما به این کفایت نمیکنیم و میخواهیم به صلح پایدار در سوریه برسیم و دراین زمینه با ایران همکاری خودمان را ادامه خواهیم داد. در روابط دوجانبه مان هم که مشکل جدی وجود ندارد. اما در بعضی از موارد اینکه بخواهیم کار را جلوتر ببریم خیلی سخت میشود. در روابط تجاریمان به طور مثال موضع ما این است که روابط آزادتری داشته باشیم. معتقدیم که این به سود هر دو کشور خواهد بود. چون تجاربی که ما با کشورهای دیگر داریم این را نشان میدهد. اما در روابط اقتصادی و بازرگانی هر گاه میخواهیم گامهایی رو به جلو برداریم با عکس العملهای محافظهکارانه از سوی ایران مواجه میشویم. ما البته این عکس العملها را درک میکنیم چون تا سال های 1980 خودمان یک اقتصاد بسته و محافظه کارانه داشتیم. البته این را میدانیم که رئیس جمهوری ایران طرفدار گشایش در سیستم اقتصادی هستند. حتی ایشان در بسیاری از دیدارها بیان کرده بودند که ایران میتواند راهی که ترکیه در اقتصاد طی کرده است را دنبال کند. چون همان طور که میدانید ترکیه کشوری نیست که ثروتهایی مانند نفت، گاز یا معدن طبیعی داشته باشد. اما بویژه بعد از دهه 80 میلادی گامهای بزرگی با لیبرال کردن اقتصاد و بازکردن اقتصاد برداشتیم. طبیعتاً تجارب ما در زمینه اقتصادی میتواند منبع الهامی برای ایران هم باشد. به خاطر همین ما موانعی را که بینمان هست میخواهیم برداریم. در زمینه حمل و نقل و تجارت و در بعضی کارهای اداری میان دو کشور موانعی هست که به نظر ما این موانع به نفع ایران هم نیست. ما به کار کردن با حسن نیت خودمان ادامه خواهیم داد و من باور دارم که می توانیم این راه را با هم ادامه دهیم.
همکاریهای مشترک ایران و ترکیه مانند آنچه در آستانه پیگیری میشود، تا چه حد به کم شدن اختلافات دو کشور و حرکتشان به سمت همکاریهای راهبردی کمک کرده است؟
همکاری راهبردی مفهوم بسیار پر مدعایی است و ما نباید در چنین مفاهیمی متمرکز باشیم. چه بسیار کشورهایی که با یکدیگر قراردادهای روابط استراتژیک امضا کردند، اما بعد با یکدیگر درگیر شدند. ما بیشتر از اینکه ظرف را ببینیم داریم با مظروف کار میکنیم. روابط ایران و ترکیه وقتی با هم کار میکنیم دارای ظرفیتی است که میتوان خیلی کارها را در قالب آن به انجام رساند. در منطقه هم همین گونه است، چنان که این همکاری را در مورد سوریه در روند آستانه دیدیم و هم در روابط دوجانبه ما در همه زمینه ها. همین طور که میدانید میان دو کشور کمیسیون همکاری مشترکی در سطح رؤسای جمهوری وجود دارد. در آنجا در بالاترین سطح با مشارکت وزیران دو کشور بسیاری از مسائل حل و فصل میشود. بنا براین بسیاری از چیزها حتی اگر تعریف نشود هم ممکن است در واقعیت اتفاق بیفتد.
درباره انتقادات ایران به پروژه سدسازی در ترکیه و تأثیر این سدها بر شیوع پدیده گرد و غبار در مناطق جنوبی ایران گفتید که ترکیه برای مذاکره اعلام آمادگی کرده است. البته مذاکرهای که نهادهای بینالمللی مرتبط نیز در آن حضور داشته باشند. آخرین تحولی که در این زمینه اتفاق افتاده است، چیست و اگر نهادهای بین المللی سدسازی در ترکیه را برای محیط زیست منطقه مشکلساز بدانند، چه واکنشی خواهید داشت؟
ما اعلام کردهایم که آمادهایم هم با ایران و هم با هر نوع نهاد بینالمللی درباره این موضوع گفتوگو کنیم. طبیعتاً ایران در سالهای اخیر مقصد بسیاری از طوفانهای گرد و غبار بوده است و ما هم از این موضوع ناراحتیم. اما در این رابطه فکر میکنیم که ترکیه به ناحق متهم و مقصر معرفی میشود. ما تزهای خودمان را بر اساس مبانی علمی بیان میکنیم. در همین زمینه با مقامات و کارشناسان ایرانی آماده مذاکره هستیم. اما اینکه به نوعی برخورد شود که گویی سدهای ترکیه و اقدامات ترکیه موجب این مشکلات است را بسیار ناراحت کننده میدانیم. چون سهم ما از گرد و غباری که از بینالنهرین به سمت ایران میآید، حتی دو درصد هم نیست. بلکه قسمت بزرگی از این گرد و غبار از سمت صحرا و عربستان میآید. این اطلاعاتی هست که مراکز بینالمللی گزارش دادهاند. من در ایران با خانم ابتکار و معاون ایشان چندین بار دیدار داشتم. این دیدارها در جو مثبت و کارسازی بود. دیدگاه خانم ابتکار را به مسائل محیط زیستی با دیده احترام مینگریم. اما مصاحبههایی که در برخی رسانهها منتشر شده است، قابل درک نیست. در دیدارها به مقامات ایرانی گفتیم که در سطوح کارشناسی درباره این مسائل گفتوگو کنیم و به سمت گفتوگو میان مقامات بالاتر برویم و این مسأله را از شکل یک مسأله مشکلساز خارج کنیم. در آوریل 2015 در سفر آقای اردوغان به ایران یک توافقنامه همکاری در حوزه محیط زیست امضا شد. برای اینکه بتوانیم این توافقنامه را عملیاتی کنیم، یک برنامه اقدام پیشفرضی را یک سال بعد به مقامات ایران ارائه کردیم. الان 16 ماه از ارائه آن برنامه گذشته است و ما منتظر آن هستیم که پاسخی دریافت کنیم. با این نگاه ما آماده مذاکره هستیم. اما اطلاعات غیر مستندی که به افکار عمومی ایران داده میشود را برای روابط دو کشور مضر میدانیم.
