ازن؛ آلاینده ای که هوای تهران را ناسالم کرد
امروز (۲۱ خرداد) برای چهارمین روز، هوای تهران به واسطه آلاینده ازن به وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس رسید. طی چند سال اخیر «آلاینده ازن» به یکی از آلاینده‌های شاخص هوا در فصل تابستان و روزهای گرم و آفتابی سال در شهر تهران تبدیل شده است. هر چند امسال مشابه سال‌های اخیر، آلاینده شاخص شهر تهران، همچنان ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون بوده ولی با این وجود در تاریخ ۱۳ خرداد ماه اولین روز ناسالم برای گروه‌های حساس با شاخص ۱۰۸ به لحاظ آلاینده ازن در هوای شهر تهران در سال ۹۸ به ثبت رسید و امروز نیز به ۱۱۴ افزایش یافت.
درباره دلایل افزایش غلظت ازن باید گفت که این گاز از «آلاینده‌های ثانویه» هوا است، به عبارت ساده‌تر، گاز ازن مستقیما از منابع متحرک یا ساکن مانند خودروها و صنایع منتشر نمی‌شود بلکه با واکنش برخی گازها مانند اکسیدهای نیتروژن، ترکیبات آلی و هیدروکربن‌ها ایجاد می‌شود و میزان غلظت این آلاینده با شدت گرفتن نور خورشید در ماه‌های گرم سال افزایش می‌یابد، از این رو کم بودن شرایط ابرناکی، تشدید تابش خورشید و بالا رفتن دما، غلظت آلاینده ازن در هوا را افزایش می‌دهد؛ مشروط بر اینکه پیش‌سازندهای این آلاینده ثانویه یعنی گازهای آلاینده اشاره شده در هوا وجود داشته باشند.
در حقیقت منابع انتشار آلاینده‌های پایه برای تشکیل ازن؛ خودروها و صنایعی هستند که با تولید آلاینده‌هایی مانند اکسیدهای نیتروژن و هیدروکربن‌ها و ترکیب این آلاینده‌های گازی در کنار نور خورشید به عنوان عامل ضروری سوم، ازن را ایجاد می‌کنند. راهکار کاهش ازن در هوای شهرهای مشابه راهکارهایی است که برای کاهش سایر آلاینده‌ها از جمله ذرات معلق مطرح می‌شود. برای از بین بردن این آلودگی باید منابع انتشار پیش سازهای ازن یعنی «اکسیدهای نیتروژن و هیدرو کربن‌ها» را کاهش دهیم.
موتورسیکلت‌های کاربراتوری با انتشار هیدروکربن‌ها و خودروهای دیزلی با تولید اکسیدهای نیتروژن سهم قابل ملاحظه‌ای در ایجاد شرایط لازم برای آنکه گاز ازن بتواند در روزهای گرم و آفتابی سال، مقام نخست را در بین پارامترهای آلاینده هوا از آن خود کند، دارند! در سالیان گذشته طرحی با نام کهاب (کنترل، هدایت، انتقال و بازیافت بخارات بنزین) در وزارت نفت تعریف شد که طبق آن می‌بایست تبخیر سوخت در جایگاه‌های سوخت‌رسانی مورد کنترل قرار می‌گرفت که متاسفانه این طرح در اغلب جایگاه‌های بنزین اجرا نشد و همین امر یکی از عوامل انتشار آلاینده‌های گازی فرار و در نتیجه تشدید تولید ازن در هوای شهر است.
نکته مهم آثار مواجهه با این آلاینده خطرناک در هوا است. امروزه گاز ازن یکی از آلاینده‌های هوا است که در کشورهای اروپایی و توسعه یافته بیشترین نگرانی را از منظر تهدیدات بهداشتی به خود اختصاص داده است. ازن یک اکسیدان بسیار قوی است و می‌تواند سبب بروز مشکلات تنفسی متعدد مانند حملات آسمی، کاهش عملکرد ریه و بیماری‌های جدی تنفسی شود، بنابراین افزایش روزهای ناسالم به دلیل این آلاینده طی چهار سال اخیر در کلانشهر تهران در فصول گرم سال، می‌تواند تلنگری باشد برای ما تا با تمرکز بیشتر بر کاهش آلاینده‌های انسان ساخت ایجاد کننده آن از جمله ارتقای کیفیت سوخت برای خودروهای دیزلی، از رده خارج کردن خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده، از افزایش این آلاینده پرخطر در هوای شهرهای بزرگ جلوگیری کنیم.
