ارزش تجهیزات خریدهای خارجی نفت و گاز 4 برابر خریدهای داخل است

در صنعت نفت و گاز کشور حدود  1200قلم کالا وجود دارد که در حدود  200تا  300قلم آن، جز موارد پرمصرف محسوب می شوند و 60درصد هزینه پروژه های  نفت و گاز را تشکیل می دهند. با توجه به آمار موجود، به طور میانگین  64درصد دانش فنی در زمینه ساخت تجهیزات و قطعات مورد نیاز صنعت نفت و گاز در کشور وجود دارد. این در حالی است که تنها  30درصد از بازار تامین تجهیزات و قطعات مورد نیاز صنعت نفت و گاز در اختیار سازندگان داخلی است و این موضوع نشان دهنده  سهم پایین بازار ساخت داخل است.

به گزارش خبرنگار «انرژی امروز» مرکز پژوهش های مجلس به مناسبت سال رونق تولید داخل، گزارشی دارد با عنوان «چالش ها و راهکارهای رونق تولید در سال 1398، بخش نفت و گاز».

در این گزارش آمده است: با توجه به قدمت  40-15ساله سازندگان در این حوزه، انتظار می رود  که زمینه و شرایط حضور بیشتر این دسته از سازندگان در این بازار بیشتر شود.

در حدود  52درصد ظرفیت تولیدی سازندگان داخلی و فعال در حوزه صنعت نفت و گاز خالی و بدون استفاده است و فقط  30درصد توان آنها در صنعت نفت و گاز فعال است. برابر برخی گزارش های منتشره، از سال  1361تا  ،1390 وضعیت خرید وزارت نفت در بخش داخلی و خارجی به شرح زیر بوده است:

* کل اقلام خریدهای داخلی شامل  69740قلم به ارزش  5هزار و  300میلیارد تومان است.

 * کل اقلام خریدهای خارجی شامل  634447قلم به ارزش  21میلیارد دلار است.

علیرغم رشد روزافزون خریدها در بخش داخلی، جمع کل ارزش اقلام خریدهای خارجی (با احتساب دلار  1100تومانی در سال های مورد بررسی) چهار برابر کل اقلام خریدهای داخلی است. این موضوع نشان می دهد با اینکه اقداماتی برای توسعه ساخت داخل در صنعت نفت و گاز انجام شده است، اما به دلیل نبود همگرایی و گاه تضاد آنها با یکدیگر، کارآیی لازم را نداشته و همچنان بخش قابل توجهی از نیاز صنعت، علیرغم وجود پتانسیل داخلی، از خارج در حال تامین است.

طبق آمار، دانش فنی کشور در حوزه های  مختلف صنعت نفت و گاز به مراتب بیشتر از ظرفیت تولید و بازار در اختیار بوده که فاصله زیاد بین بازار و دانش فنی و ظرفیت تولید، گویای آن است که استفاده بهینه از ظرفیت های تولیدی، توانمندی های فنی و منابع کشور در حوزه تولید تجهیزات و کالاهای مورد نیاز صنعت نفت صورت نمی گیرد. برای مثال دانش فنی در مورد ساخت پکیج کولینگ صنعتی بیش از  80درصد و ظرفیت تولید آن در حدود  70درصد است در حالی که بازار در اختیار کمتر از  5 درصد است.

اقدامات وزارت نفت در زمینه ارتقای ساخت و رونق تولید در داخل

پروژه «ساخت داخل نمودن ده گروه کالایی مورد نیاز صنعت نفت» که در راستای اعمال سیاست های خوداتکایی، انتقال، توسعه و تعمیق فناوری با هدف حداکثر استفاده از منابع موجود در تولید کالاهای استراتژیک مورد نیاز صنعت نفت است از سال  1393 با ابلاغ وزیر محترم نفت در دستور کار واحدهای ذیربط قرار گرفت و مورد حمایت دولت نیز واقع شد.

پروژه ده گروه کالایی بر اساس سیاست استفاده از اهرم خرید و تجمیع مناسب تقاضا و با هدف ایجاد بستر لازم جهت ارتقای فنی سازندگان داخلی و بومی سازی اقلام استراتژیک همراه با انتقال دانش فنی برنامه ریزی، تدوین و طراحی شده است.

بر اساس آمار واصله از مدیریت پشتیبانی ساخت و تامین کالا شرکت ملی نفت ایران، تا پایان سال  50 ،1397فقره قرارداد به ارزش تقریبی  4262میلیارد ریال به علاوه 598میلیون یورو برای ساخت داخل این نوع کالاها منعقد شده است.

 با این حال به نظر می آید برای تحقق اهداف مربوط به این ده گروه کالا، سازندگان با مشکلات متنوعی رو به رو هستند.

سایر اقدامات به عمل آمده در وزارت نفت در حمایت از ساخت داخل

• تهیه و ابلاغ دستورالعمل ها و بخشنامه های حمایتی در خصوص تامین اقلامی که ساخت داخل دارد.

• تلاش برای همکاری با وزارت صمت در خصوص افزایش تعرفه حقوق گمرکی و یا ممنوع الورود نمودن اقلامی که مراحل بومی سازی آنها تکمیل و نیازهای صنعت نفت را پوشش می دهند.

• اعلام اقلام و تجهیزات ساخت داخل و مورد نیاز در اسناد مناقصه پروژه هایی که به صورت EPC EPD توسط پیمانکاران اجرا می گردند و ملزم نمودن ایشان در تامین و استفاده از تجهیزات مذکور ( 84قلم ابلاغی از جانب وزیر محترم نفت).

• ایجاد فهرست مشترک منابع تولید و ساخت کالا در وزارت نفت (وندورلیست واحد)

• طراحی و راه اندازی سامانه متمرکز الکترونیکی تامین کالا (E)

چالش ها و موانع موجود در توسعه ساخت داخل صنعت نفت و گاز کشور

مرکز پژوهش های مجلس چالش ها و موانع موجود در توسعه ساخت داخل صنعت نفت و گاز کشور را به صورت زیر طبقه بندی می کند:

– عدم قابلیت اجرایی قوانین مصوب در حوزه نفت

– نبود مکانیسم و متولی نظارت بر اجرای قوانین و مقررات حمایت از ساخت داخل

– نبود رویکرد حمایتی از ساخت داخل در مدیران دولتی

– تحریم ها

– مشکلات حوزه ارز و نوسانات قیمت ارز

– چالش های ساختاری

– مشکلات گمرکی و ترخیص کالا

– مشکلات بانکی

– فرایندهای مرتبط با ورود مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت

– چالش وندورلیست ها

– عملیاتی نبودن، زمان بر بودن و ریسک بالای ابطال قراردادها و انعقاد قراردادهای جدید

راهکارهای پیشنهادی برای رونق تولید و توسعه ساخت داخل صنعت نفت و گاز کشور

بر همین اساس مرکز پژوهش های مجلس، راه کارهایی را پیشنهاد داده است که به طور خلاصه به شرح زیر هستند:

– تسریع در اجرایی نمودن پیشنهادات شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی

– استفاده از ظرفیت موثر ماده(مواد (20) و (23)) قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی و تهیه و تصویب آیین نامه اجرایی آن به موازات تصویب قانون و نظارت بر رعایت قانون

– استفاده از ظرفیت موثر ماده (4) قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی و تهیه و تصویب آیین نامه اجرایی آن به موازات تصویب قانون

– نظارت بر اجرای مواد (2) و (3) قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار

– تشکیل یک تیم قوی کارشناسی برای تعامل مناسب با کمیته ماده (1) سازمان توسعه و تجارت برای شناساندن و تعیین تعرفه مناسب تجهیزات و ماشین آلات

– اجرای صحیح قوانین

– تسهیل شرایط واردات و ترخیص با توجه به شرایط حاکم بر روابط بین المللی

– تعیین قاعده کاری ( (working rule برای تهاتر بین صادر کننده و وارد کننده برای تخفیف مشکل نقل و انتقال ارزی