در سال 1397، حدود 20.3 میلیون تن محصول پتروشیمی صادر شد

در سال  1397 از 53.3 میلیون تن محصول پتروشیمی تولید شده در صنایع بالادستی پتروشیمی نزدیک به 38 میلیون تن آن قابل فروش بوده که حدود 8.5 میلیون تن آن به طور خالص در داخل به فروش رفت. با این حال روند تولید محصولات صنایع بالادستی پتروشیمی کشور طی سال های اخیر همراستا با نیاز صنایع پایین دستی پتروشیمی نبوده است. به طوری که در مورد برخی از محصولات انحصار در فروش وجود دارد و زمانی که واردات این محصولات با چالش مواجه شود، سبب بروز التهاب در بورس کالا، افزایش سقف رقابت و به تبع آن افزایش قیمت مواد اولیه تولید کننده داخلی می شود.

به گزارش «انرژی امروز» مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی به بررسی « چالش ها و راهکارهای رونق تولید در سال 1398 صنایع پایین دستی پتروشیمی» پرداخته است.

در این گزارش آمده است: توسعه صنایع بالادستی و میان دستی در کشور و تولید محصولات متنوع در این صنعت بستر مناسبی برای توسعه صنایع پایین دستی به عنوان مصرف کنندگان محصولات پتروشیمی فراهم کرده است. در حوزه صنایع پایین دستی شاخه های متعددی از صنایع از جمله صنعت پلاستیک، لاستیک، کامپوزیت، الیاف مصنوعی، رنگ و رزین، چسب، کود و سموم شیمیایی، محصولات دارویی، آرایشی و بهداشتی و شوینده ها فعالیت دارند. با توجه به ارزش آفرینی بیشتر و اشتغال زایی بالاتر صنایع پایین دستی پتروشیمی در تکمیل زنجیره ارزش، رصد مشکلات این صنایع در سال رونق تولید و تلاش برای رفع آنها ضروری است.

نگاهی بر وضعیت صنایع بالا دستی و میان دستی پتروشیمی

مقدار فروش داخلی محصولات پتروشیمی در داخل کشور از سال  1390تا پایان سال  1397به طور متوسط سالیانه 6.3 درصد رشد داشته و از 11.86 میلیون تن در سال  1390به  17.7 میلیون تن در سال  1397افزایش یافته است. همچنین میزان صادرات نیز با متوسط رشد سالیانه 2.7 درصد از 18.2 میلیون تن در سال  1390 به 20.3 میلیون تن در سال  1397افزایش یافته است.

در سال  1397حدود 53.3 میلیون تن محصول پتروشیمی در کشور تولید شده است. بر اساس آمار از این مقدار محصول تولیدی حدود 38 درصد صادر، حدود  17درصد در داخل بین مجتمع های پتروشیمی به فروش رسیده، حدود  29درصد در داخل مجتمع ها به عنوان محصول واسطه مصرف شده و فقط حدود  16درصد آن معادل 8.5 میلیون تن از کل 17.7 میلیون تن فروش داخلی به طور خالص در داخل به فروش رسیده که عمدتا از طریق بورس معاملات آن صورت میگیرد.

به عبارتی سهم صنایع پایین دستی (نهایی) از کل  38میلیون تن محصول قابل فروش پتروشیمی در کشور، حدود 8.5 میلیون تن بوده است.

سهم صنایع پایین دستی پتروشیمی در تولید و اشتغال صنایع تولید محصولات شیمایی، لاستیکی و پلاستیکی

سهم مجموع صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی و تولید محصولات لاستیکی و پلاستیکی از تولید و اشتغال بخش صنعت به ترتیب حدود  22 و  16درصد است.

وضعیت صادرات و واردات برخی از محصولات صنایع پایین دستی پتروشیمی

در سال  1397حدود  608هزار تن مصنوعات پلیمری به ارزش  1469میلیون دلار صادر شده است و در مقابل 140.5 هزار تن محصول به ارزش 466.8 میلیون دلار وارد شده است. بر اساس آمار موجود هر تن مصنوعات پلیمری صادراتی حدود 2416.4 دلار و هر تن مصنوعات پلیمری وارداتی 3323.5 دلار ارزش گذاری می شود.

در صنعت شوینده و لوازم آرایشی و بهداشتی کشور طی سال  1397حدود 365.4 هزار تن به ارزش تنی 671.7 دلار صادر و 71 هزار تن به ارزش تنی  5582دلار وارد شده است.

شایان ذکر است عمده محصولات صادر شده در این صنعت محصولات نهایی و عمده کالاهای وارداتی محصولات واسطه که در فرایند تولید مصرف می شود از جمله انواع اسانس های مورد استفاده در صنایع شوینده، آرایشی و بهداشتی، پاک کننده های صنعتی و موم های مصنوعی بوده است.

برخی از چالش های صنایع پایین دستی پتروشیمی

مرکز پژوهش های مجلس در ادامه این گزارش، چالش های موجود بر سر راه صنایع پایین دستی پتروشیمی را به صورت زیر طبقه بندی می کند:

1- کمبود مواد اولیه

2- هدفمند نبودن سیاست های حمایتی کشور به تناسب ارزش افزوده

3-  مشکلات اجرایی مالیات بر ارزش افزوده

4-  مشکلات گمرکی در ارتباط با تعیین ارزش پایه های صادراتی

5- نوسانات نرخ ارز و تعدد دستورالعمل های بانک مرکزی

جمع بندی و راهکارها

در نهایت کارشناسان مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، راه کارهایی را به صورت زیر ارائه می دهد:

1- افزایش کف عرضه برای محصولات پرتنش (پلی پروپیلن گریدهای نساجی، شیمیایی و فیلم، دو اتیل هگزانول، پلی اتیلن ترفتالات و اسید استیک)

2- اصلاح کامل ارزش های پایه محصولات مطابق با ارزش تجاری محصولات در گمرک

 3- نفوذ در بازارهای همسایه و استفاده از ابزارهای مناسب مانند تعرفه های ترجیحی به نفع محصولات صنعتی کشور

4- صادرات محصولات نیمه ساخته به کشورهای همسایه و تکمیل مرحله ساخت در کشور