عقب نشینی زغال سنگ در برابر گاز طبیعی حتمی است

«زغال سنگ: بحث های زیاد، اما بدون تغییرات مشخص». این جمله ای است که آژانس بین المللی انرژی، IEA، در ابتدای گزارش خود با عنوان «زغال سنگ 2018، آنالیز و پیش بینی های سال 2023» در خصوص چشم انداز این سوخت فسیلی آلاینده برای دنیا ترسیم کرده بود. کم و بیش این نظر آژانس بین المللی انرژی، توسط اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، EIA، و انجمن آنالیزهای مالی و اقتصادی برای انرژی، IEEFA، نیز مورد تایید است. اما سوال این است که چرا IEA، چنین نظری در خصوص زغال سنگ دارد؟

به گزارش خبرنگار بین الملل «انرژی امروز» انجمن آنالیزهای مالی و اقتصادی برای انرژی، IEEFA، می گوید در سال 2018 کاهش ساختار صنایع زغال سنگ ایالات متحده ادامه یافت و «ظرفیت از رده خارج شده» زغال سنگ در این کشور به رکورد جدیدی دست یافت و استفاده تاسیسات از برق زغال سنگی به اندازه ای کاهش یافت که از زمان 1980 تا کنون بی نظیر بوده است.

با این حال وقتی به آمار جهانی مراجعه می کنیم، آژانس بین المللی انرژی اعتقاد دارد، در سال 2017، بعد از دو سال کاهش، تقاضای جهانی برای زغال سنگ با یک درصد افزایش رو به رو بود و به 7585 میلیون تن Mt در سال رسید.

در این سال تولید برق زغال سنگی در دنیا با افزایش 250 تراوات ساعت TWh همراه بود، یعنی چیزی حدود 3 درصد افزایش و از این رو توانست 40 درصد کل ظرفیت اضافه شده تولید برق را از آن خود کند.

دلیل این افزایش آمار را باید در آسیا و در جمهور خلق چین و هند جستجو کنیم که بنا بر اعلام آژانس بین المللی انرژی، از هر چهار تن زغال سنگ مصرفی دنیا، یک تن آن در چین و برای تولید برق سوزانده می شود.

اما در کنار این آمار، اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده هم می گوید که در سال 2019 تولید برق زغال سنگی در این کشور 25 درصد کاهش خواهد داشت و به کمترین میزان خود از سال 1949 خواهد رسید.

انجمن آنالیزهای مالی و اقتصادی برای انرژی هم پیش بینی می کند در سال 2019 از رده خارج سازی تاسیسات زغال سنگی در ایالات متحده سرعت گیرد. اما فاکتورهای موثر بر سرعت گیری کنار گذاشتن زغال سنگ از نظر کارشناسان این انجمن، به شرح زیر است که در آن نقش «گاز طبیعی» بارزتر از بقیه است:

1- انقلاب فرکینگ و زمینه سازی برای تبدیل گاز طبیعی به سوخت اول، قابل اعتماد، کم هزینه و…

2- کاهش هزینه های صنایع انرژی های تجدیدپذیری چون باد و خورشید، انرژی هایی پاک و مقرون به صرفه تر از زغال سنگ.

3- سن بالای ناوگان نیروگاه های زغال سنگی که بر عملکرد بهینه و هزینه های این نوع انرژی تاثیر منفی می گذارد.

4- تغییرات بسیار مهم در عملکرد شبکه برق، که از سه فاکتور بالا نشات می گیرد و اهمیت زغال سنگ را کمتر و کمتر می سازد.

5- علاقه تاسیسات تولید برق به کنار گذاشتن زغال سنگ به عنوان سوخت.

6- علاقمندی بیشتر به انرژی های سبزتر.

7- افزایش نگرانی ها از تغییرات اقلیم و انتشارات کربن.

در گزارشی که آژانس بین المللی انرژی هم منتشر کرده است آمده است که انتظار می رود برقی سازی حمل و نقل عمومی و بخش گرمایشی در چین، مصرف برق در میان چینی های طبقه متوسط را بالا ببرد.

باید توجه داشت که تقاضای جهانی زغال سنگ نسبت به روند مصرف برق در چین بسیار حساس است. با این حال آژانس بین المللی انرژی پیش بینی می کند که اقتصاد چین با تغییرات ساختاری، بتواند شدت مصرف انرژی خود را به حدی کاهش دهد که تا سال 2020، رشد مصرف زغال سنگ متوقف شود.

اما چین از یک نظر دیگر هم برای صنایع زغال سنگ مهم است و آن سیاست های این کشور است با عنوان «پیروزی در نبرد برای آسمان آبی». سیاست های چین در بخش محیط زیست و به ویژه اقدامات این کشور برای هوای پاک، دنیا را امیدوارتر به افزایش محدودیت های مصرف زغال سنگ در این کشور کرده است.

اصلی ترین هدف این سیاست ها هم اتفاقا کاهش مصرف زغال سنگ هم در بخش خانگی و هم در بخش صنعتی است. صنایع سیمان، فولاد و تولید کنندگان کوچک برق هدف کمپین بهبود هوای چین در این کشور هستند.

چین در نظر دارد مصرف گاز طبیعی و انرژی های حاصل از تجدیدپذیرها را در این کشور و به ویژه برای صنایع آن توسعه دهد.

در سوی دیگر دنیا مطابق آمار و ارقام انجمن آنالیزهای مالی و اقتصادی برای انرژی از سال 2011، که ظرفیت نصب نیروگاه های زغال سنگی ایالات متحده به بالاترین میزان خود یعنی 318 گیگاوات رسید، تاکنون حدود 75 گیگاوات یا 23.5 درصد آن از رده خارج شده اند.

بر اساس همین آمار، در سال 2018، بیش از 15.4 گیگاوات از این نیروگاه ها در سال 2018 کنار گذاشته شده اند. با این حال ارقام سال 2018 فقط کمی بیشتر از ارقام مربوط به سال 2015 است، یعنی 15 گیگاوات. در سال 2015 قوانین انتشارات جیوه آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده EPA به اجرا درآمد.

IEEFA انتظار دارد در سال 2019 حدود 10 گیگاوات از ظرفیت زغال سنگ این کشور از رده خارج شود و از سال 2020 تا 2024 هم 18 گیگاوات زغال سنگ کنار گذاشته شود.

روز جمعه 5 جولای، رسانه های ایالات متحده از ورشکستگی ششمین شرکت بزرگ زغال سنگ این کشور خبر دادند که به بیکاری 1700 کارمند و کارگر آن ختم شد.

هر چند دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده، اقدامات ویژه ای برای حمایت از این صنعت به عمل آورده است اما شرکت Blackjewel، اعلام ورشکستگی کرد و عمده عامل این ورشکستگی استفاده از گاز طبیعی و انرژی های تجدیدپذیر در تولید برق به جای زغال در ایالات متحده اعلام شده است.

شاید این خبر ورشکستگی برای فعالین محیط زیست خبر خوبی باشد با این حال Blackjewel که زیرمجموعه Revelation Energy، است حدود 1700 کارمند و کارگر دارد که در چهار ایالات کنتاکی، ویرجینا، وست ویرجینیا و وایومین کار می کنند.

مسوولین Blackjewel دلیل ورشکستگی خود را سوخت های جایگزینی چون گاز طبیعی، افزایش استفاده از انرژی های تجدیدپذیر به عنوان منبع انرژی و نیز قوانین سختگیرانه تر برای صنایع زغال سنگ اعلام کرده است.

رسانه های ایالات متحده گزارش کرده اند که رشد استفاده از گاز طبیعی در این کشور باعث شده است زیرساخت های برق تولیدی از زغال سنگ «از پا درآیند». از سال 2009، ایالات متحده توانسته است در تولید گاز طبیعی در دنیا حرفی برای گفتن داشته باشد و رقبای خود را یک به یک از میدان به در کند.

در ماه آوریل هم تولید برق از زغال سنگ در ایالات متحده برای اولین بار از انرژی های تجدیدپذیری چون انرژی باد، خورشید و برق آبی عقب تر ماند. هرچند این اعداد نسبت به فصول مختلف سال باهم تفاوت هایی دارند، اما آنچه مسلم است این است که انرژی های تجدیدپذیر در حال توسعه و زغال سنگ در حال عقب گرد است.

ماه گذشته آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده قوانینی تصویب کرد تا بلکه بتواند طول عمر برخی نیروگاه های زغال سنگی این کشور را افزایش دهد. EPA می گوید با قوانین جدید که بر پایه بهره وری نیروگاه های زغال سنگی است، می تواند انتشارات این نیروگاه ها را تا سال 2030 تا 35 درصد کاهش داد. قانون جدید EPA، به نام قانون «انرژی پاک در دسترس» جایگزین قانون سختگیرانه «نیروگاه های پاک» دوران باراک اوباما، رییس جمهور سابق ایالات متحده است که انتظار می رفت باعث تعطیلی بسیاری از نیروگاه های زغال سنگ سوز آمریکا شود.

با این حال منتقدین قانون جدید امیدی به کاهش انتشارات گازهای گلخانه ای این کشور در نیروگاه های زغال سنگ سوز ندارند.  

در نهایت در گزارشی که آژانس بین الملی انرژی منتشر کرده بود، علاوه بر آمار و ارقام منتشره در خصوص مصرف زغال سنگ اروپا که اروپای غربی را در حال کنار گذاشتن زغال سنگ نشان می دهد و عقیده دارد که مصرف در اروپای شرقی فعلا ثابت است، کشور هند به عنوان یکی از مناطق تاثیر گذار بر مصرف جهانی زغال عنوان شده است.

در این گزارش آمده است تولید برق زغال سنگی در هند از 1974 تا کنون رشد داشته است. انتظار می رود تا سال 2023، رشد اقتصادی هند به 8 درصد برسد و تقاضا برای برق در این کشور در این بازه زمانی 5 درصد افزایش یابد. با این حال رشد انرژی های تجدیدپذیر هند و از سویی بهره برداری از نیروگاه های زغال سنگی کارآمد، رشد تقاضای زغال سنگ در این کشور را کاهش خواهد داد. و در حالی که در یک دهه گذشته تقاضای زغال سنگ هند با رشد 6 درصدی همراه بوده تا سال 2023 این رشد تقاضا به کمتر از 4 درصد خواهد رسید. اما با این حال باز هم رشد تقاضای زغال سنگ در بخش فولاد و سیمان هند قابل مشاهده خواهد بود.

در این گزارش، اندونزی، پاکستان، بنگلادش، فیلیپین و ویتنام با مجموعا بیش از 800 میلیون نفر جمعیت، و مصرف متوسط سرانه بیش از 800 کیلووات ساعت در سال، یعنی یک هفتم مصرف 28 کشور اتحادیه اروپا، یکی از مراکز رشد تقاضای زغال سنگ عنوان شده است.