قیمت بنزین آزاد شود؛ کارت سوخت هم بماند
اکنون قیمت بنزین (اکتان بالا) در ایران لیتری 1200 تومان و به گفته برخی کارشناسان بر اساس فوب خلیج فارس حدود 1500 تومان است. در این شرایط وزارت نفت پس از برگزاری دوازدهمین دور انتخابات بر لزوم افزایش قیمت بنزین تاکید کرده و دولت ظاهرا درصدد گرانکردن بنزین است، اقدامی که مجلس با آن مخالفت کرد.با این حال مساله اساسی به اعتقاد برخی تحلیل گران، آزادسازی قیمت بنزین است.
جواد نوفرستی، استاد دانشگاه صنعت نفت، در گفتگو با خبرنگار پالایش و پتروشیمی «انرژی امروز» با توصیه به دولت مبنی بر احیای کارت سوخت، اظهار کرد: بهتر است دولت مردم را تشویق کند از کارت سوخت خود استفاده کرده و بنزین را با نرخ کنونی خریداری کنند، درعوض به کسانی که از کارت جایگاه استفاده میکنند، بنزین با اختلاف قیمت معنادار فروخته شود؛ بدین ترتیب هم سوبسید کمتری به بنزین تعلق میگیرد و هم از حجم قاچاق کاسته خواهد شد.
وی با تاکید بر اینکه «بر اساس آمار ارائه شده، قیمت تمام شده بنزین (از تولید تا عرضه) بیش از 1700 تومان است»، اظهار کرد: باید قیمت بنزین آزاد شود؛ اما در همین راستا نیاز است که حقوق و دستمزد نیز آزادسازی شود.
این تحلیلگر مسایل انرژی درمورد لزوم رسیدن به 90 درصد نرخ فوب خلیج فارس بر اساس قانون هدفمندی یارانهها، گفت: قانون هدفمندی یارانهها مربوط به زمانی است که قیمت بنزین با نرخ فوب خلیج فارس در زمان اوج قیمت نفت فاصله 10 برابری داشت. در آن زمان ایدهآلترین حالت این بود که قیمت بنزین به 90 درصد نرخ فوب خلیج فارس برسد. تمام بحث هدفمندی یارانهها، خرج کردن درست یارانههاست.
وی ادامه داد: در زمانی که قیمت نفت به پایینترین حد در سالهای اخیر رسید، نرخ فروش بنزین کمی بیشتر از قیمت فوب خلیج فارس شد که که البته باید هزینه سنگین حمل و نقل را درنظر گرفت. اکنون نیز با افزایش قیمت نفت، نرخ فوب خلیج فارس افزایش یافته و حداقل 1500 تومان است. با توجه به افزایش خودروها و آلودگی هوا، باید به فکر جان خود نیز باشیم؛ در سال گذشته اعلام شد که 27 هزار فوت افراد ناشی از آلودگی هوا بوده و سهم تهران بیش از شش هزار مورد فوت، بوده است.
افراد با کارت سوخت قابل ردیابی هستند
این تحلیلگر مسایل انرژی با تاکید بر اینکه «مدافع افزایش قیمت بنزین نیستم»، خاطرنشان کرد: باید نرخ بنزین به صورت پکیج دیده شود؛ وقتی تورم 10 درصد است و دو سال قیمت بنزین تعدیل نشده است، به این معنی است که بنزین سالانه 10 درصد ارزانتر شده است؛ معتقدم اگر میخواهیم بنزین را گران و آزاد کنیم، باید دستمزدهاهم آزاد شود؛ این تفکر منطقی است و جای دفاع دارد.
نوفرستی اظهار کرد: نگرانی موجود بیشتر از این است که گروهی که مدافع حذف کارت سوخت بودند، اکنون بیش از همه نگران افزایش قیمت بنزین هستند. در واقع، منافع قاچاقچیان بنزین با افزایش قیمت به خطر میافتد. اکنون یکی از دلایل عمده افزایش خرید، رشد قاچاق است؛ بنزین در داخل هزار تومان است و در آن سوی مرز، صحبت از 2000 تا 5000 تومان است؛ در بهینهسازی انرژی تلاش نمیشود چرا که منافع واردکنندگان به خطر میافتد.
وی در واکنش به این موضوع که بنزین ایران قیمت بالاتری نسبت به کشورهایی چون قطر و کویت دارد و به نرخ بنزین در عربستان نزدیک است، گفت: بیشتر بنزین به پاکستان قاچاق میشود و متر به متر سرباز حاضر است و در مرزها برای جلوگیری از قاچاق، شهید میدهیم. مهمتر از موضوع قیمت بنزین، حفظ کارت سوخت است؛ حال نه لزوما سهمیهبندی. صاحب خودرو باید با کارت سوخت خودرو خود هرچقدر میخواهد بنزین بزند، بدین صورت افراد قابل ردیابی هستند؛ سادهترین طرحی که اتفاقا جایگاهداران باید خیلی از آن استقبال کنند این است که قیمت تغییر نکند و سهمیه بندی هم نشود اما همه ملزم به استفاده از کارت سوخت خود باشند در غیر این صورت برای استفاده از کارت سوخت جایگاه، باید بنزین به قیمت آزاد خریداری شود. اختلاف قیمت هم باید به گونهای باشد که قیمت بنزین آزاد 1500 یا 2000 تومان باشد؛ این مساله به کنترل و شفافیت بازار سوخت کمک میکند.
این استاد دانشگاه صنعت نفت گقت: سهمیهبندی ایدهآلتر است و مشخص میشود از 80 میلیون نفر ایرانی چندنفر از یارانه پنهان استفاده میکنند؛ مانند جدول پلکانی تعرفه آب و برق که عادلانه نیز هست، میتوان قیمت بنزین را هم نرخگذاری کرد. بدین ترتیب، فردی که بیشتر بنزین مصرف میکند، از یارانه کمتری بهره میبرد اما نباید قیمت بنزین را بر اساس نوع خودرو مشخص کرد چرا که یارانه برای کل ایرانیان است و نباید افرادی را محروم کرد.
نوفرستی یادآور شد: وزارت نفت به این مساله تن نمیدهد در بهار 94 با وجود مخالفتها، بنزین را تکنرخی کرد و برگشت به گذشته بسیار سخت و دور از ذهن است. با این وجود دولت در راستای تشویق مردم برای استفاده از کارت سوخت شخصی میتواند قیمت بنزین را برای کسانی که از کارت سوخت جایگاه استفاده میکنند، آزاد کند. این مساله هم به نفع دولت، هم به نفع محیط زیست و هم به نفع جلوگیری از قاچاق است.
این تحلیلگر انرژی، درمورد احتمال فروش و سوءاستفاده از کارت سوخت برای قاچاق نیز گفت: حسن سامانه کارت سوخت این بود که ارزش داشت و ظرف چند هفته سرمایه آن برگشت؛ وزارت نفت از این طریق میتواند کاملا میزان مصرف را رصد کند و میتواند بررسی کند که چرا مصرف کارت سوختی بالاتر از حد نرمال است.
سهمیهها در دولت یازدهم بهدرستی اداره و حذف شد
وی افزود: همین دولت کار ارزندهای مبنی بر شناسایی و سوخت شش میلیون کارت سوخت تقلبی و غیرواقعی و … انجام داد؛ بنابراین، این کار شدنی است. وقتی بدانیم که از کارت سوخت خود استفاده نکنیم باید لیتری 2000 تومان بنزین را بخریم، کارت سوخت را نمیفروشیم. از سوی دیگر، سهمیههایی که در دولت قبلی گذاشته بود، در دولت یازدهم بهدرستی اداره و حذف شد. اکنون بیش از 80 ـ 90 درصد تاکسیها و وانتها دوگانهسوز هستند، این خودروها دیگر نیازی به سهمیههای 200 لیتر و 300 لیتر بنزین ندارند؛ تاکسیای که میتوانست تمام وقت از CNG استفاده کند، سهمیه بالایی هم بنزین داشت که می توانست از آن طریق کسب درآمد کند. دولت یازدهم کار بسیار خوبی در این حوزه کرد. لزومی ندارد هیچ خودرویی به قدری سهمیه داشته باشد که درصدد فروش آن برآید.
این استاد دانشگاه صنعت نفت تصریح کرد: از سوی دیگر کارت ملی یا شناسنامه خودرو میتواند با کارت سوخت ادغام شود و درواقع کارت خودرو همان کارت سوخت باشد، آن هنگام دیگر کسی کارت خودرو را به دیگری تحویل نمیدهند؛ چراکه سند مالکیت خودرو است.
ایجاد فضای رقابت و برندسازی برای ما زود و درحد شعار است
نوفرستی درمورد موضوع برندسازی جایگاهها و رقابتی شدن قیمتها نیز گفت: زمانی می توان برندسازی کرد که رقابت در حوزه کیفیت ایجاد شود. ایجاد رقابت و برندسازی مقداری شعارمانند و برای ما زود است چرا که چنین طرحی زمانی تحقق پیدا میکند که بسترها و زیرساختها فراهم شده باشد و واقعا بحث عرضه بنزین باکیفیت مطرح باشد، ما چه کار میخواهیم انجام دهیم؟ فرض کنیم برندهای مطرحی فعال شوند و برندهای مطرح جهانی هم وارد ایران شوند، همین بنزین داخلی معمولی و سوپر را میخواهند عرضه کنند. ما با مرحله رقابت برندها در کیفیت خیلی فاصله داریم و قطعا بنزین با کیفیت، بنزین 1000 تومانی نیست.
وی با اشاره به اعتراضهای صورت گرفته نسبت به برندسازی نیز گفت: برخی در اعتراضهای پیش آمده در پی به خطر افتادن منافع معترضین بود، بیشتر بحث مدیریت توزیع است نه کیفیت. باید ببینیم بنزین را با چه کیفیتی میخواهیم ارائه دهیم، اگر همین بنزین کنونی است، برندسازی تغییری ایجاد نمیکند، چنانچه برخی جایگاه ظاهر بسیار خوبی دارند و برخی جایگاهها از نمای خوبی بهره نمیبرند اما این مساله برای مردم تفاوتی ندارد و سوختگیری از اهمیت برخوردار است؛ می توانند به صورت پایلوت برندسازی کنند و در مناطق خاص بالای شهر، اجرا کنند، این مساله خوراک رسانهای برای سرکار گذاشتن است و به این زودی برندینگ جایگاهها بدون ایجاد زیرساختها با توجه به منافع برخی افراد، به درستی محقق نمیشود.
این تحلیلگر مسایل انرژی اظهار کرد: بدیهی است که اگر کارمزد جایگاهها بهبود یابد و سبد حمایتی از جایگاهها بهویژه در حوزه CNG درنظر گرفته شود، به افزایش تعداد جایگاهها کمک میشود اما آیا این کار صورت میگیرد؟ آیا کار مطالعاتی انجام شده است مبنی بر اینکه چند درصد مردم حاضرند بنزین باکیفیت بخرند و هزینه بیشتری را بپردازند؟ همین الان چند درصد مردم بنزین سوپر که تنها 20 درصد از بنزین معمولی گرانتر است دریافت میکنند؟ وقتی برندسازی میشود به این معناست که قرار است بنزین با کیفیتی ارائه شود که تفاوت قیمت آن با بنزین معمولی حتی به 100 درصد هم میرسد، آن هنگام تفاوت فروش چقدر خواهد بود؟ آیا بیش از دو ـ سه درصد مردم بیشتر از این بنزین استقبال میکنند؟
پس از آزادسازی قیمت بنزین میتوان برندسازی کرد
نوفرستی تاکید کرد: پس از آزادسازی قیمت بنزین میتوان برندسازی کرد، نه اکنون. همچنین لازم است جذابیتهای خیلی خوب را برای جایگاهداران CNG ایجاد کنند که به نوعی از آنها غفلت و مورد قهر واقع شده است؛ این مساله نیز به افزایش مصرف بنزین دامن زده است. مصرف CNG در پنج – شش سال اخیر یا ثابت مانده یا کمتر هم میشود. گاز مزیت کشور است و ایران دومین ذخایر بزرگ گاز جهان را دارد درحالی که بنزین را وارد میکنیم و برای آن سوبسید هم پرداخت میکنیم. با این حال، معادل گاز صادراتی به ترکیه داریم فلر میسوزانیم؛ آیا نمی شود مقدار مصرف CNGرا بیشتر کرد؟ اگر قرار است اولویتبندی شود طبیعتا باید به سمتی رویم که مصرف بنزین را کمتر و استقبال از CNG را بیشتر کنیم.
جایگاههای CNG مورد قهر واقع شدند
وی با اشاره به یکی از اهداف خوب دولت یازدهم، گفت: در ماه های نخست فعالیت وزارت نفت در دولت یازدهم، زنگنه، وزیر نفت اعلام کرد وزارتخانه درصدد افزایش 50 درصدی فروش CNG است به این معنا که عرضه و فروش CNG از 20 میلیون مترمکعب به 30 میلیون مترمکعب برسد، اما در این حوزه نه تنها افزایش فروش نداشتیم بلکه کاهش مصرف هم داشتیم؛ درحالیکه جذابیت قیمتی CNG بسیار و نصف هزینه بنزین است.
به گفته نوفرستی، متاسفانه یک سری سیاستهای اشتباه اتخاذ شد، جایگاههای CNG مورد قهر واقع شدند و حتی نسبت به کارگاههای تبدیل سوخت برخوردهای نامطلوبی صورت گرفت و نگرانی از پلمپ کارگاهها بیشتر شد. امیدواریم در بحث برندسازی نیز به توسعه جایگاههای CNG که بخش خصوصی در آن حدود سه میلیون دلار سرمایهگذاری کرده است، توجه ویژه شود.
این استاد دانشگاه صنعت نفت، درمورد مطرح شدن افزایش قیمت در شرایط تورمی اقتصاد ایران در میانه سال پس از تعدیل نرخها در ابتدای سال، گفت: باید بپذیریم که تصمیم در مورد قیمت بنزین بدون شک متاثر از بحث انتخابات ریاست جمهوری بود؛ واقعیت این است که دولت مهمتر از اینکه به بحث مصرف بنزین، آلودگی هوا و یارانه توجه کند، ابتدا به بودجه و کسری بودجه که قطعا برای طرحهای عمرانی نگاه میکند، دولت در انتخابات وعدههای بسیار از جمله ایجاد 950 هزار شغل را داده است که با جیب خالی نمیشود. شاید مهمتر از بحث هدفمندی یارانهها و … برای دولت این است که یارانه کمتر در حوزه سوخت بپردازد. با احتساب این مساله افزایش قیمت بنزین حتی در میانه سال، دور از ذهن نیست.
نوفرستی افزود: یکی از اشتباهات هم این است؛ یکی از مسایل نیز این بود که چرا کرایه حمل و نقل افزایش یافت؟ یکی از موضوعاتی که هیچ کس بر آن تاکید نمیکند این است که افزایش هزینه حمل و نقل درحالی صورت گرفت که بنزین قیمت ثابتی داشت؛ از سوی دیگر این امکان بود که کرایهها افزایش نیابد چراکه با توجه به کاهش نرخ CNG حتی هزینه سبد سوخت تاکسیها کمتر هم شد.
وی گفت: متاسفانه هماهنگی و انسجام مدیریت در کشور به خوبی وجود ندارد و افزایش قیمت بنزین حال دوباره منجر به بالارفتن قیمتها میشود. اکنون نیز که دولت درگیر انتخاب کابینه است و است و تعدیل قیمت بنزین به نیمه دوم سال و با توجه به مساله تامین گاز در زمستان و کارهای دولت به انتهای سال، موکول میشود؛ اما دولت میتواند کار مفیدی انجام دهد و بگوید افراد از کارت سوخت خود به نرخ کنونی بنزین خریداری کنند و با کارت جایگاه با هزینه بالاتر، بنزین به فروش رسد.
