به تعهد سالی 1000 مگاوات تجدیدپذیر می‌رسیم

معاون وزیر نیرو و رییس سازمان ساتبا معتقد است: سرمایه‌گذاری دولت در توسعه انرژی خورشیدی افزایش هزینه و زمان کاهش بهره‌وری، همراه دارد ضمن اینکه امکان آن از نظر مالی نیست.

تولید انرژی نقش کلیدی در توسعه دارد و امروزه کشورها برای رهایی از مضرات انرژی ناشی از سوخت‌های فسیلی به سوی توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر رو آورده‌اند؛ طوری که 2.8 از کل نیاز انرژی دنیا را این نوع از انرژی‌ها تامین می‌کنند. انرژی خورشیدی به عنوان یکی از مهم ترین منابع انرژی تجدیدپذیر مطرح است و امروزه چین (18 درصد)، ژاپن (14 درصد، آلمان و آمریکا (بیش از 13 درصد) برای تامین نیازهای خود به این منبع لایزال الهی روی آورده اند. ایران ظرفیت خوبی برای تولید انرژی خورشیدی با 300 روز آفتابی و مجموع مساحت 1600 کیلومتر مربع یا 1.6 در 10 متر مربع دارد. با وجود این، میزان تولید انرژی های تجدیدشونده در مجموع باد، خورشید و زیست توده و ژئومتریک به 420 مگاوات رسیده که با توجه به تولید و نیاز 70 هزار مگاواتی کشور به انرژی رقم زیادی نیست. اقدامات دولت یازدهم برای توسعه انرژی خورشیدی از جمله خرید تضمینی برق تولیدشده از این نیروگاه ها به قیمت 10 برابر فروش برق به مشترکان گام های اولیه ای برای افزایش سرمایه گذاری بخش خصوصی در توسعه انرژی خورشیدی است. سیدمحمد صادق زاده معاون وزیر نیرو و رییس سازمان انرژی های تجدیدشونده و بهره وری انرژی برق، روند توسعه انرژی خورشیدی، دیدگاه وزارت نیرو در مورد سرمایه گذاری برای احداث نیروگاه‌ها، مشکلات تخصیص زمین و …را بررسی کرده است.

برای توسعه انرژی های تجدیدشونده؛ به ویژه انرژی خورشیدی اسناد بالادستی کافی در کشور وجود دارد که شامل برنامه ششم توسعه، سند راهبردهای انرژی تنظیمی سازمان برنامه و بودجه و سند ملی توسعه دانش بنیان انرژی های تجدیدشونده است. بر اساس برنامه ششم توسعه تا پایان سال 1400 باید از محل انرژی های تجدیدشونده 4 تا 6 هزار مگاوات برق تولید کنیم در حالیکه اکنون این رقم 350 مگاوات است که در سبد کلی انرژی کشور با ظرفیت تولید 70 هزار مگاوات ناچیز به نظر می رسد، فکر می کنید رسیدن به میزان یادشده ممکن است؟متاسفانه روند رشد تجدیدپذیرها در کشور ما خیلی کند بوده ولی در یک سال اخیر نرخ رشد هفت برابری داشته است. در سال 1394 حدود 14 مگاوات نیروگاه نصب کردیم، در سال 95 این رقم به 100 مگاوات رسید و در سال 96تاکنون حدود 100 تکمیل شده و تا آخر سال بین 500 تا 600 مگاوات جدید وارد مدار می شود. مجموع تجدیدپذیرها تا پایان 96 به 1000 مگاوات می رسد که بر اساس برنامه ششم توسعه 5 هزار مگاوات را در 5 سال تعهد داریم و با این روند می توانیم آن را تولید کنیم.

که البته رقم خیلی زیادی استبله اینطور است. امسال نسبت به سال قبل نرخ رشد شش برابر خواهیم داشت و اگر موفق به تولید 1000 مگاواتی بشویم که بر اساس قراردادهای ساخت و ساز نیروگاه ها موفق می شویم، قطعاً سال بعد با توجه به حجم نیروگاه هایی که قرارداد خرید تضمینی برق را امضا و ساخت نیروگاه را روی زمین آغاز کرده اند، میزان افزایش حداقل دوبرابر امسال خواهد بود و به وعده 1000 مگاوات می توانیم عمل کنیم به شرطی که تصور اشتباه در بعضی دستگاه های اجرایی را تغییر دهیم که تصور می شود به دلیل داشتن نفت و گاز از تجدیدپذیرها استفاده نکنیم. در شرایط فعلی وضعیت و محبوبیت تجدیدپذیرها طوری است که در جهان اگر کسی برای تولید انرژی به جای خورشید و باد، نفت بسوزاند مانند سوزاندن لباس برای گرم شدن است.

تفکر غالب در دستگاه های اجرایی در گذشته توسعه سوخت های فسیلی بود که نادرست بودن آن به دلیل هزینه های اقتصادی و زیست محیطی زیاد ثابت شده، اما بسیاری کارشناسان معتقدند دولت برای توسعه آن سوخت‌ها هزینه های زیادی کرده اما توسعه تجدیدپذیر را به عهده بخش خصوصی گذاشته که روند توسعه این نوع از انرژی را با کندی روبرو می کند، چرا؟ با دو مقوله جداگانه روبرو هستیم؛ اول اینکه آیا سرمایه گذاری دولتی بهتر است یا خصوصی؟ تجربه همه دنیا نشان می دهد فعالیت بخش خصوصی مفیدتر و موثرتر است…

آیا بخش خصوصی همه دنیا با بخش خصوصی در ایران قابل مقایسه است؟بخش خصوصی در ایران بسیار فعال و توانمند است ولی هرگز به آنها میدان نداده ایم. آمار خام این است که در سرمایه گذاری دولتی با سه مشکل اساسی روبرو هستیم؛ هزینه در پروژه دولتی یک و نیم تا دو برابر بیشتر از هزینه واقعی است، دو تا سه برابر بیشتر زمان می برد و میزان بهره وری کمتر از ظرفیت است. ولی بخش خصوصی با ظرفیت تمام بهره برداری می کند. مقوله دوم این است که دولت اصلاً توان تامین این منابع مالی را ندارد. البته این سوال را وزارت اقتصاد باید جواب دهد ولی در مجموع منابع دولت محدود است. نیاز به مصرف برق ثابت نمی ماند و رشد مصرف برق اجازه بازنشست کردن نیروگاه ها را نمی دهد، بنابراین باید نیروگاه های جدیدی را وارد مدار کنیم که حدود 1000 تا 2000مگاوت آن تجدیدپذیر باشد. در مجموع سرمایه گذاری دولتی در بخش تجدیدپذیرها مطرح نیست؛ البته سرمایه گذاری توسط بخش خصوصی شرایطی دارد که باید محقق شود؛ بخش خصوصی باید تضامین لازم را داشته و مطمئن باشد پول برق تولیدشده را دریافت می کند.

آیا به دنبال جذب سرمایه گذاری خارجی کلان برای توسعه انرژی خورشیدی نیستید؟ما بیش از 500 مگاوات سرمایه گذاری نیروگاه خورشیدی قرارداد امضا کرده ایم که با شرکت های ایرانی است ولی منابع مالی خود را از سرمایه های خارجی و داخلی تامین کرده اند. ظرفیت تجدیدپذیر ما در هفته جاری به 420 مگاوات رسید از این میزان 40 تا 50 درصد سرمایه گذاری خارجی است؛ اما برای نیروگاه های جدید سهم سرمایه گذاری خارجی بیشتر است.

برای سرمایه گذاری خارجی منع قانونی دارید؟ نه خیر استقبال خوبی هم شده ست. در مورد سرمایه گذاری خارجی دو مرحله داشته ایم. مرحله اول که در سال 95 با آن روبرو بودیم؛ موسسات تامین مالی و سرمایه گذاری خارجی به دلیل واهمه از تحریم ها کمتر وارد بازار می شدند اگرچه علاقه داشتند. اما عمدتاً سرمایه گذاران شخصی از خارج با سرمایه گذاران داخلی همراه شدند. اخیرا یخ شرکت ها و موسسات مالی بزرگ هم آب شده و سرمایه های بزرگ ترین در حال ورود به این بخش هستند؛ مانند بقیه صنایع. ایجاد نیروگاه های خانگی خورشیدی هم تا حد زیادی می توانند هزینه های انرژی خانواده ها را کاهش دهند آیا با تعامل با وزارت راه، مسکن و شهرسازی می توان تعبیه تجهیزات نیروگاه خانگی را در مشاعات الزام آور کرد؟ برای انرژی خورشیدی در ساختمان ها مشکلات خرید تضمینی برق و عقد قرارداد هم وجود داشت که به سختی حل شد و شرکت های توزیع برق هم مشکلاتی برای خرید داشتند که رفع شده است. اکنون بیش از 700 نیروگاه خانگی نصب شده است؛ مشهد،خراسان رضوی، کرمان و اصفهان بیشترین سهم را در توسعه این نیروگاه ها داشته اند . البته بازهم باید فرهنگ سازی کنیم؛ زیرا مردم از این امکان خبر ندارند که هر خانواده ای با یک نیروگاه خانگی 5 کیلواتی می تواند ماهانه 700 هزار تومان از محل تولید برق درآمد داشته باشد.

البته هنوز هم صرفه اقتصادی ندارد. چون خانواده ای باید 20 یا 25 میلیون تومان برای نصب پانل های خورشیدی هزینه کند و فقط بازگشت سرمایه حدود 5 سال زمان می برد حتماً صرفه اقتصادی دارد، زیرا دوره خرید ما بیست ساله و دوره بازگشت سرمایه 5 ساله است و سه چهارم آن سود محسوب می شود. هیچ تجارتی را سراغ نداریم که 75 درصد سود باشد و خانواده هایی داریم که با توجه به همین درامد هزینه های زندگی خود را تامین می کند.

البته در تهران اینطور نیست بله در تهران به دلیل رشد ساختمان ها در ارتفاع این امکان وجود ندارد؛ اما برای زندگی آپارتمان نشینی راهکارهای جالب تری هست. در مشاعات ساختمان نیروگاه متعلق به همه واحدها می توان سرمایه گذاری کرد و درامد حاصله هزینه های ساختمان را تامین می کند. می توانند نیروگاه خورشیدی 15 تا 20 کیلوواتی را روی پشت بام نصب کنند یا از جداره دیواره ها استفاده شود (در ساختمان های در حال احداث) اما باید همه واحدها سرمایه گذاری کنند و درآمد آن را صرف هزینه های عمومی ساختمان کنند.

آیا بهتر نیست در تعامل با وزارت مسکن و شهرسازی نصب این تجهیزات به قانونی الزام آور تبدیل شود؟ به شکل قانون مصوب مجلس شورای اسلامی و وزارت راه، مسکن و شهرسازی وجود دارد مصوبات مجلس وجود دارد. نظام مهندسی این موضوع را دنبال می کند که در مبحث 19 مقررات ملی ساختمان هم این الزامات را داریم اما الزامات در بهره وری انرژی و انرژی تجدیدپذیر توسط دستگاهی که باید پیگیری شود؛ مانند نظام مهندسی شهرداری و دادن مجوز پایان کار به خوبی بررسی نمی شود. باید اشکال به صورت بین دستگاهی حل شود؛ اما برای حوزه تجدیدپذیر خیلی هم از الزام نباید استفاده کنیم و تشویق بهتر است. مانند نرخ های تشویقی خرید برق برای ظرفیت سازی کمک می کند.

برای نیروگاه های خانگی تسهیلات می پردازید؟ دولت ندارد اما بانک ها و موسسات تامین مالی بانکی این وام ها را دارند.

بعضی کارشناسان می گویند تخصیص زمین های خارج از شهرها برای ساخت نیروگاه های چند مگاواتی با مشکلاتی روبروست؟ صادق زاده: قرارداد خرید برق و پروانه احداث در حوزه وزارت نیرو است. اما تهیه زمین اولین قدم در این زمینه است. بعضی سرمایه گذاران در زمین های خصوصی نیروگاه احداث می کنند. اما بعضی می خواهند از زمین های دولتی استفاده کنند که راه برای آن باز هست؛ اما در حوزه اختیارات وزارت جهاد و کشاورزی است و تاکنون بیش از دو هزار هکتار زمین در اختیار سرمایه گذاران تجدیدپذیر قرار گرفته است؛ ولی فرایند پیچیده ای دارد. در بعضی استان ها این کار خیلی سریع تر انجام می شود و بعضی کندتر. مجوز محیط زیست را که سازمان حفاظت می دهد عموماً به سادگی صادر می شود؛ اما متقاضی ها در دو نقطه یکی تخصیص زمین های دولتی و دیگری در مورد مجوز اتصال نیروگاه به شبکه با مشکل روبرو هستند که از شرکت های برق منطقه ای دریافت می کنند. شرکت توانیر و وزیر نیرو بارها رسیدگی کردند؛ اما بسته به رییس شرکت برق و علاقمندی او برای مشارکت در این موضوع شرایط متفاوت است و حتی در موارد زیادی وزیر نیرو برای حل مشکل مداخله کرده است.

در زمینه فناوری ساخت صفحه های خورشیدی چه مقدار مستقل و چه میزان به شرکت های خارجی وابسته هستیم؟ تا امسال در زمینه تجهیزات خورشیدی 30 درصد داخلی 70 درصد وارداتی بود. امسال حدود 4 تا 5 خط تولید صفحات خورشیدی با ظرفیت خصوصی در حال احداث است. یک خط تولید صفحات خورشیدی به ظرفیت ۱۳۰ مگاوات در سال سوم مرداد در شیراز به بهره برداری می رسد که ظرفیت این خط تا پایان سال به ۲۵۰ مگاوات در سال افزایش می یابد. همچنین با وارد خط تولید شدن سایر کارخانه های در حال ساخت، تا پایان سال به ظرفیت ساخت پانل ۴۰۰ مگاوات دست می یابیم که غیر از کسب استقلال در تولید در زمینه اشتغالزایی هم فعال بوده و 15 هزار شغل در حوزه تجدیدپذیر باد و خورشید ایجاد کرده ایم و تا پایا سال به حدود 40 هزار شغل می رسد. در پایان یادآور می شوم با آنکه مجلس شورای اسلامی منابع مالی خرید برق را مشخص کرده است، مشکلاتی در خرید برق داشته ایم و از سازمان برنامه و بودجه منابع اختصاص داده را دریافت نکرده ایم. از ابتدای امسال تاکنون به رغم اینکه منابع مالی در حساب خزانه موجود بوده؛ توسط سازمان برنامه و بودجه تخصیص داده نشده است. همکاری های بین سازمانی باید افزایش یابد و سازمان ها چوب لای چرخ هم نگذارند.اگر مشکلات مرتفع شود تحقق 50 هزار شغل برای تولید 1000 مگاوات انرژی تجدیدپذیر در سال و 100 هزار شغل برای 2000 مگاوات در سال آسان است.