طی چهل سال مصرف نفت خاورمیانه ۶.۳ برابر شد
مونا مشهدی رجبی: رشد تولید نفت اغلب با انگیزه افزایش صادرات و کسب درآمد بیشتر انجام می‌شود؛ ولی مطالعات نشان می‌دهد در کشورهای خاورمیانه رشد تولید نفت منجر به افزایش صادرات نفت نشده است. دلیل این مساله رشد میزان مصرف در کشورهای منطقه بوده است.
در فاصله سالهای ۱۹۷۶ تا ۲۰۱۵ میلادی تولید نفت در کشورهای خاورمیانه از ۲۲.۳۵ میلیون بشکه در روز به ۳۰.۱۰ میلیون بشکه در هر روز رسیده است؛ ولی خالص صادرات نفت از این کشورها نه تنها رشد نکرده، بلکه ۴۰۰ هزاربشکه در روز هم تنزل یافته است. در این بازه زمانی تولید نفت در خاورمیانه ۳۴ درصد رشد کرده، ولی خالص صادرات حدود دو درصد کاهش یافته است.
آمار نشان می‌دهد در سال ۱۹۷۶ میلادی خالص صادرات نفت از خاورمیانه روزانه ۲۰.۸۴ میلیون بشکه نفت بود؛ در حالیکه در سال ۲۰۱۵ میلادی خالص صادرات نفت به ۲۰.۴۴ میلیون بشکه در هر روز رسید. اما دلیل این مساله چیست و چگونه می‌توان این تفاوت در روند تولید و صادرات نفت را توجیه کرد؟
رشد ۶.۳ برابری مصرف در خاورمیانه
مطالعات نشان می‌دهد افزایش مصرف در این منطقه عامل اصلی ناتوانی خاورمیانه در اضافه کردن میزان خالص صادرات است. طی چهل سال گذشته مصرف نفت در کشورهای خاورمیانه از ۱.۵ میلیون بشکه در روز به ۹.۶ میلیون بشکه در هر روز رسید که این نشان از ۶.۳ برابر شدن میزان مصرف دارد.
به تعبیر بهتر، تمامی تلاش شرکت‌های نفتی در کشورهای خاورمیانه صرف تامین نیاز نفتی داخلی کشور شده است و تاثیری در صادرات نفت این کشورها نداشت.
جالب اینجاست کشورهایی که بزرگترین تولیدکنندگان نفت هستند و حجم ذخایر تاییدشده نفتی در آنها بیشتر از دیگر کشورهای دنیا است؛ بیشترین رشد مصرف را هم تجربه کرده‌اند.
آمارهای منتشرشده توسط بریتیش پترولیوم نشان می‌دهد میزان مصرف نفت در کشورهای کویت، ایران و عربستان سعودی در سال ۱۹۷۶ میلادی به ترتیب برابر با ۸۴ هزار بشکه، ۵۰۶ هزار بشکه و ۴۷۱ هزار بشکه در هر روز بوده است درحالیکه در سال ۲۰۱۵ میلادی این کشورها به ترتیب ۸۱۸ هزار بشکه ، یک میلیون و 947 هزار بشکه و سه میلیون و 895 هزار بشکه نفت در هر روز مصرف کردند. مصرف نفت در کشور کویت در این بازه حدودا چهل ساله ۸.۷ برابر، در ایران ۲.۸ برابر و در عربستان ۴.۷ برابر شده است.
به طور کلی، میزان مصرف نفت در خاورمیانه در سال ۱۹۷۶ برابر با ۱۵۰۹ هزار بشکه در هر روز بود در حالیکه میزان مصرف در سال ۲۰۱۵ میلادی معادل ۹۵۷۰ هزار بشکه در هر روز بوده است.
مقایسه میزان تولید و مصرف نفت در خاورمیانه در سالهای ۱۹۷۶ و ۲۰۱۵ میلادی نشان می‌دهد در سال ۱۹۷۶ میزان مصرف معادل ۷ درصد کل تولید نفت در خاورمیانه بود در حالیکه در سال ۲۰۱۵ میزان مصرف برابر با ۳۲ درصد میزان تولید در این منطقه بود و همین مساله سبب شد تا علیرغم افزایش تولید نفت ولی توان صادراتی کاهش یابد.
سرانه مصرف در خاورمیانه بالا است
بررسی‌ها نشان می‌دهد سرانه مصرف نفت در خاورمیانه بالاتر از متوسط جهانی است که دلیل ان را می‌توان در پایینتر بودن قیمت انرژی در این مناطق نسبت به دیگر کشورهای دنیا دانست.
دولت‌ها در کشورهای خاورمیانه اغلب یارانه‌های انرژی به انواع فرآورده‌های نفت می‌دهند تا قیمت این محصولات ارزشمند استراتژیک نسبت به متوسط جهانی پایین باشد و همین مساله زمینه‌ساز بیشتر شدن میزان مصرف در این کشورها شده است.
از طرف دیگر رشد صنعتی در این کشورها هم باعث شد تا تقاضا برای نفت و فرآورده‌های آن بیشتر شود.
