چارچوب اخذ جریمه دیرکرد تسهیلات بانکی مشخص شد
بانک مرکزی در بخشنامه‌ای تصمیم شورای فقهی بانک مرکزی را در مورد نحوه محاسبه و اخذ وجه التزام تسهیلات اعطایی را مشخص و ابلاغ کرد.
براساس این بخشنامه، جریمه دیرکرد در تسهیلات مشارکتی علاوه بر اصل تسهیلات بر سود و بازدهی حاصل از دریافت آن تسهیلات برای تسهیلات‌گیرنده اعمال خواهد شد. همچنین برای تسهیلات غیرمشارکتی که منظور تسهیلات مبادله‌ای و قرض‌الحسنه است، جریمه دیرکرد متناسب با اقساط سررسید شده‌ای که به بانک پرداخت نشده است تعیین و دریافت می‌شود.
در این بخشنامه آمده است:
احتراما، همان‌گونه که مستحضرند؛ در سال 1361 به استناد اظهارنظر فقهای محترم شورای نگهبان طی نامه شماره 7742 مورخ 11 12 1361 مبنی بر عدم مغایرت دریافت وجهالتزام تاخیر تادیه دین با موازین شرعی، موضوع اخذ وجهالتزام تاخیر تادیه دین از بدهکاران بانکی، در چهارصد و هفتاد و نهمین جلسه شورای محترم پول و اعتبار به تصویب رسید و جهت اجرا طی بخشنامه شماره نب 1400 مورخ 26 4 1369 به شبکه بانکی کشور ابلاغ شد.
به استناد بخشنامه مذکور، بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی زمانی مجاز به اخذ وجه التزام تاخیر تادیه دین از مشتریان می‌باشند که در قرارداد منعقده فی‌مابین بانک موسسه اعتباری غیربانکی و مشتری، اخذ وجه التزام تاخیر تادیه دین به صورت شرط ضمن عقد ذکر و نرخ آن به طور صریح و دقیق مشخص و به امضای طرفین رسیده باشد. لذا اخذ وجهالتزام تاخیر تادیه دین به عنوان یک عامل بازدارنده برای جلوگیری از رشد مطالبات غیرجاری، از همان آغاز اجرای قانون عملیات بانکی بدون ربا در کشور مبتنی بر تاییدیه مراجع ذی‌صلاح، پذیرفته شده و منوط به قید آن در مفاد قرارداد در زمان اعطای تسهیلات و یا ایجاد تعهدات، قابلیت اجرا داشته است.
بر این اساس، تسهیلات‌گیرنده‌ای که در بازپرداخت تسهیلات و تعهدات خود کوتاهی نماید، ملزم به پرداخت وجهالتزام تاخیر تادیه دین متناسب با مدت زمان سپری شده از تاریخ سررسید قسط اقساط و البته به شرط قید در مفاد قرارداد مربوطه می‌باشد.
در ادامه، نظر به طرح ابهاماتی درخصوص عبارت «اصل مانده بدهی» مندرج در متن قراردادهای تسهیلات اعطایی در قالب عقود مشارکتی و غیرمشارکتی از سوی بانک‌ها، تسهیلات‌گیرندگان و برخی از نهادهای ذیربط مجددا مراتب استفسار شد که ماحصل آن طی بخشنامه شماره مب 86 مورخ 15 1 1386 جهت اجرا به شبکه بانکی ابلاغ گردید.
براساس بخشنامه مذکور، مبنای اخذ وجهالتزام تاخیر تادیه دین در عقود مبادله‌ای، مبلغ هر قسط بوده و در صورت عدم ایفای تعهد مشتری،کل اقساط آتی به دین حال تبدیل شده و مبنای محاسبه وجهالتزام تاخیر تادیه دین خواهد بود. درخصوص عقود مشارکتی نیز وجهالتزام تاخیر تادیه دین نسبت به مبلغ تسهیلات و فواید مترتب بر آن قابل محاسبه می‌باشد.
با این وجود، همچنان وجه التزام تاخیر تادیه دین محل مباحثه و بعضا اختلاف‌نظر بوده است. به عنوان نمونه طی سنوات اخیر، این مهم از حیث مبنای محاسباتی وجهالتزام تاخیر تادیه دین از مقطع تسلیم تقاضانامه اسناد رهنی توسط بانک تا زمان اجرای آن در فرآیند وصول مطالبات بانک‌ها از مجرای صدور اجرائیه، محل اختلاف فی‌مابین بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی با دفاتر اجرای ثبت اسناد و املاک کشور و متعاقبا مکاتبات بانک‌ها و بالاخص کانون بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی خصوصی با بانک مرکزی بوده است.
بدین‌ترتیب که مبنای محاسبه وجهالتزام تاخیر تادیه دین در ادارات ثبت اسناد و املاک کشور در بازه زمانی مذکور (از مقطع تسلیم تقاضانامه صدور اجرائیه تا زمان اجرای آن) صرفا ناظر بر اصل مبلغ تسهیلات اعطایی بوده و سود متعلقه فواید مترتبه تسهیلات اعطایی در محاسبات لحاظ نمی‌شود. به‌عبارت دیگر، تفسیر ادارات ثبت اسناد و املاک کشور از عبارت تسویه اصل مانده بدهی در مصوبه شورای محترم پول و اعتبار، صرفا مرتبط با اصل تسهیلات اعطایی بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی می‌باشد.
لذا نظر به اهمیت موضوع، مجددا چگونگی و کیفیت مطالبه و اخذ وجهالتزام تاخیر تادیه دین و همچنین مبنای محاسباتی آن در یازدهمین و دوازدهمین جلسات مورخ 29 3 1398 و 12 4 1398 شورای فقهی بانک مرکزی مطرح و به شرح ذیل اتخاذ تصمیم شد:
«مقرره ابلاغی بانک مرکزی به شبکه بانکی کشور موضوع بخشنامه شماره مب 86 مورخ 15 1 1386 درخصوص نحوه و مبنای محاسبه وجهالتزام تاخیر تادیه دین در تسهیلات مشارکتی (مشتمل بر اصل و فواید مترتبه) و تسهیلات غیرمشارکتی (مشتمل بر اقساط سررسیدشده پرداخت‌نشده و اقساط آتی سررسیدنشده که به دین حال تبدیل شده است) مورد تایید شورای فقهی بانک مرکزی می‌باشد.»
در خاتمه خواهشمند است دستور فرمایند مراتب به تمامی واحدهای ذیربط آن بانک موسسه اعتباری غیربانکی ابلاغ شده و بر حسن اجرای آن، نظارت دقیق به‌عمل آید.
