راه مرسک در ایران و قطر

مرسک، ردیف اول لیست بزرگ‌ترین خطوط کشتیرانی جهان،‌ یک شرکت دانمارکی است در اسکاندیناوی. ابتدای پیدایش مرسک به سال 1904 برمی‌گردد و شخصی به نام آرنولد پیتر مولر. عمده فعالیت آن حمل و نقل و انرژی است. شعبات آن در 130 کشور دنیا پراکنده شده‌اند و شمار کارکنانش بیش از 88 هزار نفر است.

به گزارش «انرژی امروز» گروه مرسک، یک شرکت حمل و نقل و لجستیک با چندین برند معتبر هست که در حوزه حمل و نقل دریایی و کشتیرانی و بنادر یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های موجود دنیاست. مقرر اصلی آن در کپنهاگ دامارک است.

بنا بر اعلام وب سایت این شرکت، خطوط کشتیرانی مرسک در حال حاضر 590 فروند کشتی دارد، 430 فروند کشتی svitzer، 70 واحد خدماتی و مهندسی و 22 واحد حفاری فراساحلی نیز جزو دارایی‌هایی این شرکت هستند.

مرسک مدعی است که کشتی‌هایش هر 15 دقیقه یک بار به یک بندر می‌رسند. چهار میلیون TEU کانتینر شرکت مرسک بین اروپا و آسیا جابجا می‌شود.

کارنامه مرسک در حوزه نفت و گاز

از آنجایی که بوی پول نفت و گاز همیشه برای شرکت‌های بزرگ تحریک کننده بوده، مرسک یک بخش مستقل انرژی هم دارد.

550 هزار بشکه نفت در روز تولید نفت مرسک است. 22 واحد حفاری فراساحلی را در اختیار دارد و بیش از 50 سال است که در اکتشاف و توسعه میادین نفتی فعالیت می‌کند.

آمارها می‌گویند تولید گاز مرسک به 28 میلیون مترمکعب در روز هم می‌رسد. مرسک در دریای شمال، قطر، الجزیره و قزاقستان گاز تولید می‌کند.

از طرفی مرسک در کشورهایی مثل دانمارک، بریتانیا، هلند، نروژ، قطر، الجزایر، قزاقستان، آنگولا، خلیج مکزیک، ‌ترکمنستان، عمان، موروکو، برزیل،‌ کلمبیا و سورینام نیز فعالیت نفتی دارد. البته در بیشتر این پروژه‌ها به طور 100 درصد مالک پروژه نیست و به صورت شراکتی با دیگر کمپانی‌ها کار می‌کند.

شرکت مرسک در سال 2013، به عنوان بزرگ‌ترین شرکت حمل و نقل دریایی با بیش از 600 فروند کشتی و 3.8 میلیون معادل واحد بیست فوتی TEU ظرفیت حمل و نقل شناخته شد. مرسک این عنوان خود را در سال 2015 هم تکرار کرد و هنوز هم دارنده بزرگ‌ترین ناوگان حمل و نقل است که 15.1 درصد کل TEU دنیا را از آن خود کرده است.

از طرفی مرسک در کشورهایی چون شیلی، چین و دانمارک کارخانجات تولید کانتینر کشتی هم دارد.

مرسک در ایران

شرکت مرسک در دهه 30 شمسی همکاری خود را با ایران آغاز کرد و در 1390 در پی تحریم شرکت تایدواتر، اعلام کرد که از حمل و نقل محموله‌های باری به بنادر امام خمینی، بندر عباس و عسلویه صرف‌نظر می‌کند.

یک سال بعد، در پی تشدید تحریم‌های غرب علیه ایران، این شرکت فعالیت‌های تجاری خود با ایران را به طور کامل متوقف کرد.

اما در مهر ماه 1395،‌ پس از لغو تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا علیه ایران، شرکت کشتیرانی مرسک اعلام کرد فعالیت‌های تجاری خود با ایران را از سر می‌گیرد. پیش از توقف همکاری‌های مرسک با ایران، ‌بخش بزرگی از واردات ایران از جمله مواد غذایی و کالاهای مصرفی مثل خودرو، ‌از طریق شبکه حمل و نقل شرکت مرسک انجام می‌شد.

در آبان ماه سال 1395 هم «کریستین جول نای‌هولم» مدیر شرکت کشتیرانی مرسک در منطقه خلیج فارس‌ در این‌باره گفته است: ایران با رشدی سریع، پتانسیل تبدیل شدن به بازاری بزرگ را دارد… ما بسیار خشنود هستیم که به ایران بازمی‌گردیم؛ ما خوشحالیم که اعلام کنیم خدمات‌مان در ایران که سابقه‌ 60 ساله دارد، از سرگرفته شده‌ است‌.

بازگشت مرسک به بنادر ایران تنها تیتر خبری این شرکت در ایران نبوده است. بلکه دعوای حقوقی ایران و مرسک هم پیش از این و در سال 94 خبرساز شده بود. خبر «توقیف یک فروند کشتی تجاری با پرچم جزایر مارشال» که متعلق به خطوط کشتیرانی مرسک بود، در رسانه‌های داخلی و خارجی بازتاب زیادی داشت.

موضوعی که همان موقع از سوی سازمان بنادرو کشتیرانی به عنوان یک دعوای حقوقی بین دو طرف ایران و مرسک مطرح شده بود. سازمان بنادر و کشتیرانی در توضیحاتی اعلام کرده بود که حکم صادره بر اساس دعوای حقوقی یک شرکت خصوصی به نام شرکت فرآورده‎های نفتی پارس طلائیه علیه شرکت کشتیرانی مرسک لاین صادر گردیده است.

این دعوی در دادگاه‎های حقوقی طی سال‎های اخیر طرح و پس از طی مراحل دادرسی، اخذ دفاعیات طرفین و تجدیدنظرخواهی، حکم مذکور توسط دادگاه صالحه صادر و شرکت مرسک بر اساس حکم قطعی قابل‎اجرا، محکوم به پرداخت خسارت مالی در حق خواهان شده است. روزنامه «ایران» در این خصوص نوشته است: «با قطع همکاری مرسک و ایران، عملاً خدمات حمل و نقل تجاری ایران دچار مشکلات زیادی شد. بسیاری از شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی به غیر از مرسک نیز به تبعیت از تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، با ایران قطع ارتباط کرده بودند.

این موضوع سبب شد که واسطه‌گری در بخش حمل و نقل تجارت بین‌المللی ایران روند فزاینده‌ای به خود بگیرد و ایران با اتکا به روش‌های دور زدن تحریم‌ها، هزینه‌های گزاف و اضافه‌ای را برای واردات و صادرات خود پرداخت کند.

این هزینه‌های اضافه خود را در قیمت تمام شده کالاها برای مصرف‌کنندگان ایرانی هم نشان می‌داد و شاهد این بودیم که به ویژه در خصوص مواد غذایی افزایش هزینه بر دوش مصرف‌کنندگان و خانوارهای ایرانی تحمیل می‌شد.

در طول چهارسال قطع ارتباط شرکت‌های مهم حمل و نقل بین‌المللی دنیا با ایران، تجارت خارجی ما عملاً از طریق بنادر واسطه‌ای چون دوبی انجام می‌شد و از آن طریق، تجار و بنگاه‌های بزرگ اقتصادی ایران تلاش کردند که واردات و صادرات خود را به صورت غیر مستقیم انجام دهند. با این حال اکنون و پس از برجام با ورود شرکت‌های بزرگ حمل و نقل بین‌المللی این هزینه‌های اضافه و گزاف به تدریج حذف می‌شود».

مرسک و نفت ایران

سال گذشته غلامرضا منوچهری،‌ معاون مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، گفت: تفاهمنامه مطالعات لایه نفتی پارس جنوبی با شرکت مرسک دانمارک امضا شده و این شرکت در مطالعات لایه نفتی فعال شده است و به دنبال این هستیم که در آینده‌ای نزدیک اقدام به امضای موافقتنامه توسعه لایه نفتی کنیم.

فروردین ماه امسال هم بیژن نامدار زنگنه با اشاره به  تداوم مذاکرات با این شرکت دانمارکی گفت: امیدواریم توافق‌های نهایی در آینده‌ای نزدیک حاصل شود. بر همین اساس تصمیم گرفته شد کارفرمای این پروژه شرکت نفت و گاز پارس باشد.

بالاخره هشتم تیر ماه معاون مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت ایران در خصوص آخرین وضعیت مذاکره با شرکت مرسک دانمارک برای توسعه لایه نفتی پارس جنوبی، با اشاره به برنده نشدن مرسک در مناقصه قطر گفت: این موضوع موجب شد که این شرکت انگیزه بسیار بالایی داشته باشند تا بتواند در سمت ایرانی لایه نفتی پارس جنوبی فعالیت کند.

منوچهری تاکید کرد مطالعاتی که شرکت مرسک انجام داد، مطالعات جامعی بود و در کمیته مشاورین عالی که بیش از ۲۰ مشاور عالی در آن حضور دارند، مورد تأیید قرار گرفت، و بنابر این آنها اعلام کردند می‌توانند بعد از یک دوره تولید نفت را از این میدان به ۱۲۰ هزار بشکه و بعد به ۱۴۰ هزار بشکه در روز برسانند.

مرسک در قطر

مرسک از 25 سال پیش در میدان نفتی الشاهین قطر فعالیت داشت. این قرارداد در سال 2017 به پایان می‌رسید. بنابراین، قطر با وجود پیش‌بینی در خصوص تمدید قرارداد با این شرکت دانمارکی، طرح توسعه این میدان را به مزایده گذاشت؛ اما مرسک در این مزاید قافیه را به توتال باخت.

مرسک به‌عنوان یک شرکت کشتیرانی در بنادر قطر بسیار فعال بوده؛ اما به دنبال قطع روابط دیپلماتیک ائتلاف به رهبری عربستان سعودی شامل دبی، بحرین، یمن و مصر با قطر، شناورهای تحت مالکیت قطر اجازه ورود و پهلوگیری در بنادر کشورهای مذکور را نخواهند داشت. بندر جبل علی دبی، بندر ترانشیبی عمده برای جابجایی کارگو به داخل و خارج از قطر، یکی از بنادر مهمی به شمار می‌آید که ممنوعیت مذکور را اجرا کرده است. علاوه بر این، سرویس‌دهی چندین خطوط کشتیرانی شامل کشتیرانی مرسک دانمارک، OOCL هنک کنگ و اورگرین تایوان به قطر نیز به حالت تعلیق درآمده است.

از این رو، کشتیرانی مرسک دانمارک، بندر سلاله عمان را به حمل‌کنندگان کالا به‌عنوان راه حل جایگزین برای حمل کالاهای خود که در مسیر قطر قرار دارند، پیشنهاد داد. مرسک اعلام کرد رزروهای جدید برای قطر تا اطلاع بعدی پذیرفته نخواهد شد. به این ترتیب، مرسک هم نفت قطر را از دست داده است هم حمل و نقل دریایی بنادر قطر را.