2.6 میلیارد دلار خسارت سالیانه آلودگی هوا فقط در تهران

خسارت اقتصادی آلودگی هوای تهران بالغ بر 2.6 میلیارد دلار در سال است اما با اجرای برنامه جامع پیشنهادی کاهش آلودگی هوای تهران، در مدت چهار سال میزان تولید ذرات معلق ۵۵ درصد و تولید گازهای سمی ۴۵ درصد کاهش می‌یابد.

براساس مستندات برنامه جامع پیشنهادی کاهش آلودگی هوای تهران که توسط معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران منتشر شد، سالانه بین 4 تا 5 هزار شهروند تهرانی جان خود را در مواجهه مستقیم با ذرات معلق از دست می‌دهند. همچنین، خسارت اقتصادی آلودگی هوای تهران بالغ بر 2.6 میلیارد دلار در سال است.

براساس این برنامه برای مقابله با آلودگی هوای تهران، حدود ۱۷.۵ هزار میلیارد تومان بودجه دولتی در طول چهار سال نیاز است که ۴۴۰۰ میلیارد تومان از آن باید در سال اول از سوی دولت تامین شود. بقیه منابع مورد نیاز هم به صورت تسهیلات بانکی و آورده مالکان و بهره‌برداران در نظر گرفته شده است.

عدم توسعه حمل و نقل عمومی پاک، ارزان، در دسترس و سازگار با محیط زیست و به اندازه نیاز، بارگذاری جمعیتی و وسایل نقلیه بیش از حد تا چندین برابر ظرفیت مسکونی و معابر شهری، کیفیت پایین خودروهای داخلی به ویژه در بخش کنترل آلایندگی و ضعف در نظارت بر آلایندگی منابع ساکن و متحرک، عمر بالای ناوگان حمل و نقل به خصوص ناوگان باری و حمل و نقل عمومی، واقعی نبودن قیمت حامل‌های انرژی و در نتیجه مصرف بی رویه سوخت توسط وسایل موتوری و احتراق، نقص مقررات اجرایی و کافی نبودن ضمانت‌های اجرایی آن‌ها برای اجتناب همه منابع ثابت و متحرک از تولید بیش از حد آلاینده‌های هوا و همچنین توپوگرافی و شرایط هندسی شهر تهران از جمله دلایل ساختاری ایجاد آلودگی هوای شهر تهران هستند.

براساس این گزارش، سهم تقریبی انتشار کل ذرات معلق برای کلیه وسایل نقلیه برابر با 70 درصد، پایانه‌‎ها برابر با 1 درصد، گرمایش خانگی و تجاری برابر با 2 درصد و همچنین نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و صنایع برابر با 27 درصد است.

سهم تقریبی خودروها به تفکیک ناوگان از کل انتشار مستقیم آلودگی شهر تهران برابر با موارد زیر است:

سهم سواری و وانت برای ذرات معلق برابر با 2 درصد، تاکسی‌ها سهمی ندارند، موتور سیکلت‌ها برابر با 10 درصد، مینی بوس‌ها برابر 4 درصد، اتوبوس‌های شرکت واحد برابر با 12 درصد، سایر اتوبوس‌ها برابر با 18 درصد و سهم کامیون‌ها برابر با 23 درصد است.

در ضمن اثر غیرمستقیم نشر آلاینده‌ها از خودروهای سواری و وانت شامل ذرات ثانویه، ذرات سایشی غیراگزوز و باز نشر ذرات ته نشین شده روی سطح در اثر تردد این خودروها در حدود 10 درصد است.

نوسازی و بهسازی اتوبوس های شهر تهران

طبق برنامه باید 8200 دستگاه اتوبوس واحد و 4800 دستگاه اتوبوس طبق این برنامه باید نوسازی و بهسازی شوند.

سهم اتوبوس واحد در آلاینده‌های گازی برابر با یک درصد و دیگر ذرات 12 درصد است. همچنین سهم سایر اتوبوس‌ها به صورت عمده فرسوده و غیرقابل تردد در جاده‌ها از کل آلاینده‌های انتشاری گازی برابر یک درصد است. در سال اول باید هزار دستگاه اتوبوس و سال دوم دو هزار دستگاه اتوبوس دیگر جایگزین شود.

در ضمن 1584میلیارد تومان بودجه عمومی برای کاهش حدود 9 درصد انتشار ذرات معلق در حوزه جایگزینی اتوبوس‌های شرکت واحد نیاز است. برای جایگزینی اتوبوس سرویس 1161 میلیارد تومان بودجه عمومی برای کاهش انتشار 9 درصد ذرات معلق، برای جایگزینی کامیون فرسوده 4710 میلیارد تومان بودجه عمومی برای کاهش انتشار حدود 13 درصد ذرات معلق و برای نصب فیلتر دوده کامیون‌های فرسوده به 1500 میلیارد تومان بودجه عمومی برای کاهش انتشار حدود 9 درصد ذرات معلق و همچنین برای نوسازی و بهسازی ناوگان کامیون باری به 6210 میلیارد تومان بودجه عمومی برای کاهش انتشار حدود 22 درصد ذرات معلق، منبع مالی نیاز است.

جایگزینی موتور سیکلت بنزینی با برقی

800 هزار موتورسیکلت بنزینی با برقی باید جایگزین شوند که سال اول 100هزار دستگاه، سال دوم 200هزار دستگاه، سال سوم 250 هزار دستگاه و سال چهارم به 250 هزار دستگاه نیاز است. هزینه کل این برنامه جایگزینی1700 میلیارد تومان است که به 3600 میلیارد تومان بودجه عمومی برای کاهش انتشار 10 درصد ذرات معلق و 18 درصد سایر آلاینده ها نیاز است.

جایگزینی مینی بوس فرسوده

برای جایگزین مینی بوس فرسوده در سال اول به 500 دستگاه، سال دوم هزار دستگاه و سال سوم 1500 دستگاه نیاز است. کل هزینه مالی این جایگزینی 1350 میلیارد تومان است که برای کاهش انتشار حدود 2 درصد ذرات معلق باید 301.5 میلیارد تومان بودجه عمومی تامین شود.

جایگزینی دستگاه سواری و کاربراتوری

باید 3 میلیون دستگاه سواری و کاربراتوری و فرسوده اسقاط شوند چرا که سهم کل این دستگاه‌ها از آلایندهای گازی منتشر شده برابر با 39 درصد است. در سال اول 50 هزار دستگاه، سال دوم 150 هزار دستگاه و سال سوم 180 هزار دستگاه جایگزین شوند.

در ضمن هزینه مورد نیاز 22800 میلیارد تومان است که به 4294 میلیارد تومان بودجه عمومی برای کاهش انتشار 25 درصد آلاینده‌های گازی (بخشی از آلاینده‌های گازی در اتمسفر به ذرات تبدیل می‌شوند) نیاز است.

تعویض کاتالیست‌های فرسوده تاکسی

30 هزار دستگاه کاتالیست تاکسی باید تعویض شوند. در سال اول 10 هزار دستگاه، سال دوم 10 هزار دستگاه و سال سوم 10 هزار دستگاه دیگر جایگزین کاتالیست‌های فرسوده تاکسی‌های شهر تهران شوند. 30 میلیارد تومان بودجه عمومی برای کاهش 2.5 درصدی آلاینده‌های گازی در این بخش نیاز است.

با توجه به سهم بالای حمل و نقل، برنامه کاهش آلودگی هوا بر کاهش و حذف آلایند‌ه‌های منابع خودرویی، توسعه حمل و نقل عمومی یکپارچه، در دسترس و پاک به عنوان مهمترین اصل برنامه‌های جامع کاهش آلودگی هوا متمرکز است. بدون اجرای این برنامه، امکان اعمال سیاست‌های سختگیرانه بر تردد وسایل نقلیه شخصی وجود ندارد. همچنین آلودگی هوا باید در منبع تولید آن کنترل و حذف شود و نهاد آلوده کننده، موظف به پرداخت هزینه تولید آلودگی خود شود.

همچنین مشارکت مردمی در بخش‌های مختلف، یکی از الزامات اساسی کاهش آلودگی هوای تهران است. هر شهروند تهرانی با نگهداری درست از وسیله نقلیه خود، انجام معاینات فنی، تعمیر و نگهداری پیشگیرانه، صرفه جویی در مصرف انرژی‌های سوخت فسیلی به هر نحو، حذف ترددهای غیرضروری و استفاده از وسایل نقلیه پاک، سهمی هرچند کوچک در کاهش آلودگی هوا دارد.