تمدن جدید شهری با صنعت نفت وارد کشور شد
مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت گفت: در حال حاضر وزارت نفت تنها سازمان و مجموعه صنعتی به شمار می‌آید که پیشرو حفظ میراث صنعتی در کشور است.
اکبر نعمت‌الهی در نشست «آغاز حفظ میراث صنعتی در ایران» که روز شنبه، 23 آذر 98، در دانشکده حفاظت و مرمت پردیس باغ ملی دانشگاه هنر به مناسبت هفته پژوهش برگزار شد گفت: تمدن جدید شهری با صنعت نفت وارد کشور شد و با شروع تولید نفت و ساخت ثروت در کشور رشد و توسعه به‌وجود آمد.
وی با بیان اینکه از زمان کشف نفت در کشور تا کنون نفت همواره در بخش‌های مختلف پیشرو بوده و مبنایی که گذاشته بود تا به امروز نیز ادامه یافته است، توضیح داد: در مقوله حفظ میراث صنعتی در کشور بسیار ضعیف عمل شده است و بسیاری از دستاوردهای گذشته ما در این بخش از بین رفته و نشانه‌هایی از آن موجود نیست.
وی تاکید کرد: در حال حاضر وزارت نفت تنها سازمان و مجموعه صنعتی در کشور است که به صورت جدی حفظ میراث صنعتی را دنبال می‌کند و در این قضیه نیز پیشرو است.
به گفته نعمت‌الهی، در مقوله حفظ میراث صنعتی، اتفاقی در دیگر صنایع نیافتاده و اگر افتاده نتیجه‌ای به دست نیامده است.
ثبت ملی 124 موقعیت مکانی نفتی در کشور
نعمت‌الهی یادآور شد: از سال 1395 با شکل‌گیری مدیریت موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت فعالیت‌ها در این بخش آغاز و بسیاری از اماکن و ابنیه تاریخی مربوط به صنعت نفت شناسایی و ثبت شد، به گونه‌ای که تا کنون 124 موقعیت مکانی مربوط به صنعت نفت ثبت ملی شده است.
به گفته وی، این موضوع رکوردی برای صنایع کشور محسوب می‌شود، چرا که تا کنون در هیچ صنعتی رخ نداده است.
شناسایی و ثبت 10 هزار قلم شی مربوط به صنعت نفت در کشور
وی در ادامه به شناسایی و ثبت اشیا تاریخی در مدیریت موزه‌های صنعت نفت اشاره کرد و افزود: تاکنون 10 هزار قلم شی مربوط به صنعت نفت از مناطق مختلف کشور شناسایی و جمع‌آوری شده و به گنجینه‌های موزه صنعت نفت در شهرهای آبادان، اهواز، کرمانشاه، تهران و کرمان تحویل امنای اموال شده است.
جمع‌آوری و شناسایی 25 میلیون برگ سند تاریخی از صنعت نفت
نعمت‌الهی درخصوص اسناد شناسایی شده در صنعت نفت توضیح داد: تا کنون 25 میلیون برگ سند تاریخی از صنعت نفت جمع‌آوری و شناسایی شده است که این تعداد تنها ذره‌ای از اقیانوس اسنادی است که بخشی از آنها در گذشته امحا شده است.
مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت تاکید کرد: به جز اسناد مربوط به قراردادهای نفتی که جنبه حقوقی دارند، بقیه اسناد در سال‌های گذشته امحا شده و از بین رفته است.
وی در ادامه به راه‌اندازی مرکز اسناد صنعت نفت در شهر ری اشاره کرد و افزود: در این مرکز کمیته‌هایی تخصصی وظیفه شناسایی و مرمت اسناد را برعهده دارند، ضمن آنکه مقرر شده است به زودی این اسناد به جز اسناد شخصی بر روی نرم‌افزارهای مربوط به اسناد بارگذاری شود تا مورد استفاده مخاطبان، پژوهشگران، اساتید و دانشجویان قرار گیرد.
شناسایی 30 موقعیت مکانی در کشور برای تبدیل شدن به موزه صنعت نفت
نعمت‌الهی با بیان اینکه مرمت، بازسازی و حفظ آثار از جمله مواردی است که بر روی ابنیه تاریخی صنعت نفت صورت می‌گیرد تصریح کرد: تا کنون 30 موقعیت مکانی نفتی برای تبدیل به موزه صنعت نفت در کشور شناسایی شده که از این تعداد 4 موقعیت به موزه تبدیل شده و به بهره‌برداری رسیده است و مابقی این ابنیه در حال آماده شدن است. ضمن آنکه در تلاش برای راه‌اندازی موزه نفت‌سوزهای کرمان تا پایان سال هستیم.
راه‌اندازی موضوعی موزه‌های صنعت نفت در کشور
نعمت‌الهی با بیان اینکه موزه‌های صنعت نفت به صورت موضوعی در کشور راه‌اندازی می‌شود، تصریح کرد: در مشهد مقدس موزه پخش فراورده‌های نفتی، در کرمان موزه نفت‌سوزها و در غرب کشور موزه حلب‌سازی و حلب پرکنی کرمانشاه را راه‌اندازی خواهیم کرد.
مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت افزود: در شهر آبادان مقرر شد در ابتدا پنج نقطه و در دومین گام 15 نقطه و در سومین فاز، کل شهر با عنوان شهرموزه، در هر مکانی که مربوط به صنعت نفت می‌شود به موزه تبدیل شود.
وی با بیان اینکه در آبادان تا کنون دو موزه به نام‌های بنزین‌خانه و کارآموزان افتتاح شده است، درخصوص موزه بنزین‌خانه آبادان گفت: این موزه در محل یکی از نخستین جایگاه‌های سوخت این شهر راه‌اندازی شد و در سال 1395 به بهره‌برداری رسید. این جایگاه در سال 1306 هجری شمسی، برای توزیع و فروش نفت سفید در مرکز شهر آبادان احداث و با گذشت زمان و با ورود اتومبیل، این جایگاه به پمپ بنزین تبدیل شد.
نعمت‌الهی درخصوص موزه کارآموزان صنعت نفت آبادان نیز گفت: این موزه در محل آموزشگاه کارآموزان با هدف حفظ و احیای این مکان تاریخی، تجهیزات و دستگاه‌های قدیمی و به جای مانده و همچنین معرفی نقش و جایگاه آموزش در صنعت نفت در سال 1397 افتتاح شد. این آموزشگاه در سال 1312 فعالیت خود را به عنوان اولین مرکز آموزش مدرن قبل از استخدام نیروی انسانی مورد نیاز صنعت نفت آغاز کرد.
وی توضیح داد: در مسجدسلیمان نیز در گام اول پنج نقطه برای تاسیس موزه در نظر گرفته شده است که چاه شماه یک، چشمه‌های نفتی سی‌برنج، نیروگاه تمبی، کارخانه تقطیر و گوگردسازی بی‌بی‌یان و کارخانه تقطیر نمره 9 این نقاط را تشکیل می‌دهند و در اولویت راه‌اندازی برای موزه‌های نفت قرار دارند. در مرحله دوم 10 موزه و در مرحله سوم کل شهر مسجدسلیمان به شهرموزه تبدیل می‌شود.
به گفته نعمت‌الهی در مسجدسلیمان یک سایت‌موزه به وسعت 6 هکتار احداث خواهد شد.
راه‌اندازی 4 موزه صنعت نفت در کشور تا کنون
وی در ادامه به راه‌اندازی 4 موزه صنعت نفت تا کنون در شهرهای سبزوار، تهران و آبادان (2 موزه) اشاره کرد و در خصوص راه‌اندازی موزه نفت‌سوزها در کرمان توضیح داد: این موزه در عمارتی تاریخی واقع در باغی به نام «باغ آقا» در محله «زریسف» که در قدیم دارای آب فراوان و بسیار خوش آب و هوا بود، قرار دارد. عمارت «باغ آقا» در زمان سید ابوالحسن‌خان بیگلربیگی حاکم کرمان در سال‌های (1195- 1206هجری) دوره حکومت زندیه ساخته شد و سپس محل استقرار کنسول‌گری انگلیس، پلیس جنوب و… شد. در این موزه انواع تجهیزات و ابزارآلات نفت‌سوز به نمایش درخواهد آمد.
وی توضیح داد: وسایل نفت‌سوزی که در گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفتند و اکنون دیگر کاربردی ندارند در این موزه در معرض دید عموم قرار می‌گیرد که بسیار می‌تواند برای بازدیدکنندگان جذاب باشد.
نعمت‌الهی توضیح داد: در تهران نیز راه‌اندازی دو موزه در دستور کار بود که یک موزه آن با عنوان موزه پمپ بنزین دروازه دولت به بهره‌برداری رسید و دیگر موزه این شهر که موزه علوم و فنون صنعت نفت است و هویت اصلی صنعت نفت را با تکنولوژی روز نشان می‌دهد به بهره‌برداری خواهد رسید.
وی درباره موزه پمپ بنزین دروازه دولت تهران گفت : جایگاه سوخت‌رسانی دروازه دولت که در حال حاضر به موزه تبدیل شده است، با موقعیت جغرافیایی ضلع جنوب غربی تقاطع خیابان‌های انقلاب و سعدی در سال 1317 هجری شمسی مقارن با دوره پهلوی اول، توسط شرکت نفت انگلیس و ایران تاسیس شد. کاربری اصلی بنا در زمان استفاده، توزیع فرآورده‌های نفتی همچون نفت سفید، نفت گاز، بنزین و امشی بود. این موزه از محوطه و ساختمان اصلی تشکیل شده است.
راه‌اندازی موزه‌های صنعت نفت در کرمانشاه، مشهد و بهرگانسر
نعمت‌الهی درخصوص راه‌اندازی موزه صنعت نفت غرب کشور در کارخانه حلب‌سازی و حلب‌پرکنی کرمانشاه گفت: بر اساس شواهد موجود از جمله شابلون‌هایی که در کارخانه استفاده می‌شد، این کارخانه در اوایل دهه 1300 هجری شمسی یعنی قبل از تاسیس پالایشگاه نفت در کرمانشاه احداث شد. این مجموعه با تجهیزات منحصر به فرد خود به عنوان اولین کارخانه صنعتی در ایران شناخته شده که هنوز ماشین‌آلات آن و شکل فرآیند تولید و حلب‌سازی و حلب‌پرکنی سالم مانده و قرار است به عنوان یکی از موزه‌های صنعت نفت در غرب کشور تجهیز و راه‌اندازی شود.
وی در ادامه به موزه پخش فراورده‌های نفتی کشور در محل انبار شماره یک این شرکت در منطقه خراسان رضوی اشاره کرد و افزود: انبار شماره یک مشهد در سال 1320 در محل چهارراه مقدم طبرسی احداث شد. این انبار دارای مخازن قدیمی و یک مخزن پرچی و جوشی بود و از طریق حمل و نقل ریلی و جاده‌ای، نفت کوره مورد نیاز استان را تامین می‌کرد.
وی در ادامه به راه‌اندازی موزه صنعت نفت در منطقه بهرگانسر اشاره کرد و افزود: این موزه قرار است در سکوی نفتی بهرگانسر که قدیمی‌ترین منطقه نفتی دریایی ایران و خلیج فارس به شمار می‌آید راه‌اندازی شود.
وی توضیح داد: اولین چاه اکتشافی این میدان در سال ۱۳۳۸ حفر شد و میدان نفتی بهرگانسر در سال ۱۳۴۰ به عنوان اولین میدان نفتی دریایی خلیج فارس با مشارکت شرکت آجیپ ایتالیا کشف و بهره‌برداری از آن از سال ۱۳۴۱ آغاز شد.
وی یادآور شد: در میدان نفتی بهرگانسر، سه سکو وجود دارد که یکی از سکوهای آن پس از سال‌ها فعالیت موثر و مفید خود به دلیل فرسودگی و صدمات ناشی از حملات عراق در دوره دفاع مقدس هم‌اکنون از مدار تولید خارج شده است.
به گفته وی سکوی نفتی بهرگانسر در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به ثبت ملی رسیده است.
حمایت موزه‌های صنعت نفت از پایاننامههای دانشجویی
نعمت‌الهی با بیان اینکه صنعت نفت آمادگی برگزاری فعالیت‌های تحقیقاتی و تورهای مربوط به آن را برای دانشجویان و اساتید محترم دارد، خاطرنشان کرد: مدیریت موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت از پایاننامههای دانشجویی در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا با موضوع‌های مربوط به این مدیریت حمایت می‌کند، ضمن آنکه به دانشجویان در بخش مشاوره و راهنمایی هم می‌تواند کمک کند.
وی در ادامه با بیان اینکه در دنیا 200 موزه مربوط به صنعت نفت وجود دارد افزود: از این تعداد 100 موزه در کشور آمریکا، 60 موزه در کشورهای اروپایی و 40 موزه در بقیه کشورها قرار دارد.
به گزارش «انرژی امروز» از به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی پترومیوزیم، وی تاکید کرد: در برخی از کشورها که نفت وجود ندارد، چندین موزه مربوط به صنعت نفت وجود دارد که این موضوع نشان از اهمیت موزه‌های صنعتی برای مخاطبان دارد.
