پایان بزرگ موتورهای درونسوز

موتورهای احتراق داخلی، آغاز خوبی داشتند اما موتورهایی که زمانی دنیا را تغییر دادند حالا به پایان خود می‌رسند.

به گزارش خبرنگار بین‌الملل «انرژی امروز»، مجله اکونومیست در گزارش اضلی شماره اخیر خود که روی جلد آن نیز بازتاب یافته؛ از ظهور و سقوط موتورهای احتراق داخلی می‌نویسد: در دسامبر سال 1893 روزنامه فرانسوی Le Petit Journal در واکنش به برگزاری مسابقه وسایل نقلیه بدون اسب نوشت «هوشمندی اختراع بشر… هنوز نتوانسته است فرآیندی مکانیکی برای جایگزینی با اسب به عنوان نیروی محرکه وسایل نقلیه بیابد». در این مسابقه 120 داوطلب با وسایل نقلیه‌ای که از شیوه‌های گوناگون حرکت، مثل بخار، نفت، برق، هوای فشرده و هیدرولیک بهره می‌بردند به رقابت برخواستند. برنده مسابقه، موتور احتراق داخلی بود. موتوری که در قرن بعدی توانست دنیا را تغییر دهد.

پایان بزرگ

اکونومیست ادامه می‌دهد: اما روزگار این موتورها به سر آمده است. تکامل سریع باتری‌ها برای موتورهای الکتریکی به وقوع پیوسته است.

در پاریس سال 1894، ساخت یک خودوری برقی،‌ شروع کار نبود چون باید باتری‌ها هم اختراع می‌شد یا جایگاه‌های شارژ در هر 30 کیلومتر.

امروزه خودروهای برقی، با باتری لیتیوم –یون، خیلی بهتر از این‌ها عمل می‌کنند.

Chevy Bolt بُردی 383 کیلومتری دارد. Model S تسلا با هر بار شارژ 1000 کیلومتر بُرد دارد.

بانک UBS،‌ اعلام کرده است که هزینه کل مالکیت یک خودروی برقی در سال آینده برابر با نوع بنزینی این خودرو خواهد بود.

در حالت خوشبینانه، فروش یک درصدی امروزه خودروهای برقی تا سال 2025 به 14 درصد فروش خودروی دنیا خواهد رسید.

بعضی پیش‌بینی‌های متعادل‌تری هم وجود دارند اما این پیش‌بینی‌ها گاه با کاهش قیمت باتری‌ها به طور عجولانه‌ای اعداد و ارقام خود را بالا می‌برند. هزینه باتری‌ها از هزار دلار در هر کیلووات ساعت سال 2010 به 130 تا 200 دلار امروز رسیده است. قوانین نیز سخت‌گیرانه‌تر شده است. ماه گذشته بریتانیا قانونی تصویب کرد که به باشگاه کشورهایی بپیوند که قرار است تا سال 2050 تمام خودروهای آن‌ها خودروهایی با انتشارات صفر شوند.

اکونومیست پیش‌بینی می‌کند گذر از سوخت [فسیلی] و پیستون به باتری و موتور برقی احتمالا چندان طول نخواهد کشید. اولین خر خر کردن‌های قبل از مرگ موتورهای احتراق داخلی پیش از این در دنیا طنین انداخته است و پیامدهای اقتصادی آن در دنیا پذیرش یافته است.

مسئله این است که موتورهای احتراق داخلی به چه نحو زندگی مدرن را شکل دادند. دنیای ثروتمند دوباره برای خودروهای موتوری شکل گرفت، سرمایه‌گذاری‌های عظیمی بر شبکه راه‌های دنیا صورت گرفت و حومه نشینی به همراه مال‌های بزرگ خرید و رستوران‌های drive-through ظهور یافتند.

به طور کلی، 85 درصد آمریکایی‌ها با خودروی خود به محل کار رفت و آمد می‌کنند. خودروسازها محرک‌های توسعه اقتصادی و گسترش زندگی متوسط آمریکایی بعد از جنگ در تمام دنیا هستند. امروزه تقریبا یک میلیارد خودرو در جاده‌ها وجود دارد که تقریبا تمامی آن‌ها را سوخت‌های فسیلی می‌رانند. انرژی تولیدی موتورهای خودروها و کامیون‌های آمریکایی می‌توانند ده برابر بیشتر از برق تولیدی نیروگاه‌های آن باشد. موتورهای احتراق داخلی نیرومندترین موتورها در تاریخ هستند.

این نشریه به نگرانی‌های صنایع خودروسازی از گسترش خودروهای برقی هم اشاره کرده و می‌نویسد: اما برقی‌کردن‌ها، صنایع خودروسازی را آشفته کرده است. مهمترین و بهترین برندهای خودروسازی دنیا به ویژه در آلمان، بر پایه میراث گذشته خود ساخته شده‌اند. در مقایسه با خودروهای کنونی، خودروهای برقی ساده‌ترند و بخش‌های کمتری دارند، آنها بیشتر شبیه کامپیوترهایی هستند بر روی چهار چرخ.

یعنی این خودروها به افراد کمتری برای سرهم‌بندی کردنشان نیاز دارند و نیاز آن‌ها به خدمات پس از فروش‌ هم کم است. خودروسازهایی که خودروی برقی تولید نمی‌کنند از این موضوع نگران هستند که احتمالا از گردونه رقابت‌ها حذف خواهند شد. در این میان بازار تعمیرات و قطعات یدکی هم کوچکتر و کوچکتر خواهد شد. در حالی که خودروسازها امروزه با ماترک هزینه‌بر کارخانجات قدیمی و اشباع نیروی کار دست به گریبان هستند، خودروهای جدید اصلا اسباب زحمت نیستند. شاید برندهای خوب بتوانند سرپا بمانند اما خودروسازهای انبوه باید بتوانند از نظر هزینه با دیگران به رقابت برخیزند.

البته فرض کنید که مردم اصلا نخواهند خودرو بخرند. نیروی پیش‌ران برق به همراه تکنولوژی خودران، می‌تواند به این معنی باشد که مالکان خودرو جایشان را به «خدمات حمل و نقل» بدهند، یعنی ناوگانی از خودروها خدمات مربوط به رانندگی را ارائه دهند.

اگر این فرض‌ها واقعیت بیابد صنایع خودروسازی تا 90 درصد کوچک خواهند شد. بیشترین سهم را خودروهای خودران برقی خواهند داشت، به این ترتیب شهرها می‌توانند پارکینگ‌های خودرو را که گاهی تا 24 درصد فضای شهرها را اشغال کرده است با خانه‌های جدیدی پر کنند و به مردم امکان دهند حتی موقع خواب مسافت‌های بسیار طولانی را بپیمایند.

حتی اگر خودران‌ها را هم کنار گذاریم، نیروی محرکه برق می‌تواند مزایای زیست محیطی و بهداشتی بسیاری به همراه آورد. شارژ باتری‌های خودروها در نیروگاه‌ها بسیار مقرون‌به صرفه‌تر از سوزاندن سوخت فسیلی در موتوری جداگانه است.

آن‌طور که انجمن ملی دفاع از منابع آمریکا می‌گوید خودروهای الکتریکی کنونی، انتشارات کربن را تا 54 درصد در مقایسه با خودروهای بنزینی کاهش می‌دهند. اگر خودروهای برقی کارآمدتر شوند و شبکه‌های برق سبزتر، این اعداد بالاتر هم خواهند رفت. آلودگی هوای محل هم کاهش خواهد یافت. سازمان جهانی بهداشت می‌گوید که بزرگترین خطر بهداشتی که جوامع را تهدید می‌کند آلودگی هواست که عامل مرگ 3.7 میلیون نفر در سال است. اخیرا مطالعه‌ای نشان داده است که انتشارات خودروها سالانه 53 هزار آمریکایی را می‌کشد در حالی که تصادفات جاده‌ای فقط جان 34 هزار نفر را می‌گیرد.

اتومبیل‌ها و اتوکراسی‌ها

اکونومیست به بررسی نقش سیاست و نفت در توسعه حمل و نقل پرداخته و می‌نویسد: و موضوع بعدی نفت هست. تقریبا دو سوم مصرف نفت آمریکا در جاده‌ها صورت می‌گیرد. زمانی که انتظار می‌رود تقاضا برای نفت بالا رود، صنایع نفت به دو گروه تقسیم می‌شوند.

گروهی مثل رویال داچ شل، می‌گویند که احتمالا کمی بیش از یک دهه این تقاضا ادامه یابد. چشم‌اندازها به شدت تحت تاثیر قیمت‌ها خواهند بود. از آن‌جایی که کسی نمی‌خواهد نفت مصرف نشده‌اش روی زمین بماند، سرمایه‌گذاری‌های جدیدی به ویژه در مناطق هزینه‌بری چون شمالگان وجود نخواهد داشت.

در مقابل تولید کننده‌ای مثل عربستان سعودی، با داشتن منابع عظیم نفتی که ارزان هم قابل استحصال است، تحت فشار است که مبادا قبل از این که دیر شود آن را استخراج نکرده باشد: خاورمیانه هنوز هم  عامل تعیین کننده است اما حالا کمتر از آنچه که در گذشته بود.

هرچند هنوز هم برای گاز طبیعی بازارهایی وجود دارد، که می‌تواند برق مورد نیاز خودروهای برقی را تولید کند، نوسانات قیمت نفت می‌تواند کشورهایی را که بر درآمدهای نفتی برای پر کردن خزانه وابسته هستند را تحت فشار قرار دهد.

وقتی خزانه خالی باشد، تعدیل باید صورت بگیرد به ویژه زمانی که پیروزی در ستیز بر سر قدرت در کنترل ثروت نفتی است. در کشورهایی مثل آنگولا و نیجریه که نفت اغلب مصیبتی است برای کشور، توزیع وصله‌پینه‌های اقتصادی احتمالا مزایایی عظیم خواهد داشت.

در ضمن، تقلا برای لیتیوم هم وجود دارد. قیمت لیتیوم کربنات از 4 هزار دلار در هر تن سال 2011 به بیش از 14 هزار دلار رسیده است. تقاضا برای کبالت و عناصر کمیاب برای موتورهای برقی نیز در حال افزایش است. لیتیوم نه فقط در خودروهای برقی استفاده می‌شود بلکه تاسیسات برای ذخیره‌سازی برق در زمانی که تقاضای برق کاهش می‌یابد و مصرف آن در زمانی که تقاضا افزایش می‌یابد به باتری‌های بسیار بزرگ نیازمند هستند.

پس آیا این شرایط،‌ شیلی مملو از منابع لیتیوم را تبدیل به عربستان سعودی آینده خواهد کرد؟ دقیقا خیر. چون خودروهای برقی آن را مصرف نمی‌کنند، باتری‌های قدیمی لیتیوم-یون خودروها را می‌توان در شبکه برق دوباره استفاده کرد و بعد بازیافت کرد.

موتورهای احتراق داخلی آغاز خوبی داشتند و هنوز هم می‌توانند در کشتیرانی و هوانوردی برای دهه‌های آتی تعیین کننده باشند. اما بر روی زمین موتورهای الکتریکی به زودی استقلال به ارمغان خواهند آورد و راحتی همراه با ارزانی و پاکی به همراه خواهند داشت.

وقتی خودروهای برقی شروع به کار نمایند روند کاهش مصرف برق در جهان ثروتمند معکوس خواهد شد، ‌سیاست‌مداران به کمک نیاز خواهند داشت و علی‌رغم سیستم درهم شکسته قانون‌گذاریِ بسیاری از کشورها، باید اطمینان بدهند که ظرفیت تولید برق به اندازه کافی هست.

آن‌ها نیازمند قوانین جدید و استانداردهای جدید برای ایستگاه‌های شارژ خودرو و بازیافت باتری‌ها، موتورهای حاوی عناصر کمیاب زمینی و دیگر ترکیبات در معادن شهری هستند. و بایستی بر آشفتگی‌های مشاغل از دست رفته کارخانجات قدیمی هم فائق آیند.

احتمالا خودروهای برقی خودران در قرن 21 دنیا را به روش‌هایی عمیق و پیش‌بینی نشده تغییر خواهند داد،‌ همان‌طوری که یک خودروی مجهز به موتور احتراق داخلی در قرن بیستم انجام داد. اما این مسیر پر از دست‌انداز است. کمبربندها را ببندید.