فروریزی "پرده آهنین" وحدت دو آلمان با توجه به سایه سنگین جنگ سرد و همچنین "پردهی آهنین" که دیوار برلین نماد آن بود، ناممکن به نظر میرسید. رویدادهای گوناگون سیاسی و همچنین دگرگونی رویکرد سیاستمداران شرق و غرب سبب شد که رویای وحدت سرانجام تحقق یابد. این گزارش تصویری روایتی است از روند وحدت دو آلمان و همچنین تفاوتهایی که میان ایالات غربی و شرقی آلمان تا به امروز محسوس است.
فروریزی “پرده آهنین” وحدت دو آلمان با توجه به سایه سنگین جنگ سرد و همچنین “پردهی آهنین” که دیوار برلین نماد آن بود، ناممکن به نظر میرسید. رویدادهای گوناگون سیاسی و همچنین دگرگونی رویکرد سیاستمداران شرق و غرب سبب شد که رویای وحدت سرانجام تحقق یابد. این گزارش تصویری روایتی است از روند وحدت دو آلمان و همچنین تفاوتهایی که میان ایالات غربی و شرقی آلمان تا به امروز محسوس است.
“… بلافاصله، بدون تاخیر” نهم نوامبر سال ۱۹۸۹: گونتر شابووسکی یکی از اعضای رهبری آلمان شرقی (جمهوری دمکراتیک آلمان) اعلام کرد که حق سفر آزادانه برای شهروندان این کشور معتبر شناخته میشود. واکنش مردم این کشور نسبت به این سخنرانی به شدت هیجانانگیز و وسیع بود. عصر همان روز هزاران نفر از شهروندان آلمان دمکراتیک خود را به مرزهای این کشور رساندند تا به غرب بروند. مردم غرب آلمان از آنان استقبال شایستهای کردند.
هانس مودرو به عنوان رئیس جدید شورای وزیران سیزدهم نوامبر سال ۱۹۸۹: هانس مودرو مسئولیت نجات آنچه هنوز از آلمان دمکراتیک باقی مانده بود را بر عهده گرفت. کمیته خلق این کشور چهارروز پس از سقوط دیوار برلین، هانس مودرو را به عنوان رئیس شورای وزیران انتخاب کرد. مودرو در راس “حزب متحد سوسیالیستی آلمان” یعنی حزب حاکم در آلمان شرقی قرار گرفت؛ حزب پرقدرتی که اعضایش دیگر حاضر به اطاعت بیچون و چرا نبودند.
هلموت کهل ابتکار عمل را به دست گرفت بیستوهشتم ماه نوامبر سال ۱۹۸۹: در این روز برنامه ۱۰ مادهای هلموت کهل، صدراعظم پیشین آلمان در مجلس نمایندگان آلمان “بوندس تاگ” معرفی شد و واکنش کشورهای دیگر اروپایی را برانگیخت. رولان دوما، وزیر خارجه وقت فرانسه در این رابطه از “غرور رو به رشد” آلمانیها سخن گفت. گفته میشود که کهل برای طرح این نقشهی راه خود به سوی وحدت ملی دو بخش آلمان با هیچکس مشورتی نکرده بود.
سخنرانی پرشور هلموت کهل در درسدن نوزدهم دسامبر سال ۱۹۸۹: هلموت کهل، صدراعظم پیشین آلمان، در برابر کلیسای تخریب شده “فراونکیرشه” (کلیسای زنان) در شهر درسدن در آلمان شرقی سخنرانی کرد. سخنرانی هلموت کهل تاثیر بسیار شدید احساسی بر دهها هزار شهروند آلمان شرقی برجای گذاشت. او در این سخنرانی از اهدافش مبنی بر وحدت دو بخش آلمان و زندگی در صلح و آزادی خبر داد.
حمله به مراکز سرویسهای اطلاعاتی آلمان شرقی ۱۵ ژانویه ۱۹۹۰ حمله به مراکز سرویسهای اطلاعاتی آلمان شرقی “اشتازی” آغاز شد. بیشتر این مراکز زیر نظارت جنبشهای مردمی درآمدند. بسیاری از پروندهها قبل از حملات شهروندان به مراکز امنیتی نابود شده بودند.
انتخابات آزاد هجدهم مارس ۱۹۹۰ انتخابات آزاد در جمهوری دمکراتیک آلمان برگزار شد. هلموت کهل، صدراعظم پیشین آلمان، به شدت برای شرکت مردم در این انتخابات تبلیغ کرد. او حدود یک میلیون نفر را به پای صندوقهای رای کشاند. حزب دمکرات مسیحی آلمان و گروههای همپیمانش در این انتخابات بر حزب سوسیال دمکرات این کشور پیروز شد.
مارک آلمان تایید شد در نخستین روز از ماه ژوئیه ۱۹۹۰ دیگر روند وحدت دو بخش آلمان بدون بازگشت شده بود. قرار بود اقتصاد بازار آزاد بر بخش شرقی آلمان نیز حاکم شود. در هجدهم ماه مه معاهدهی کشوری برای اتحاد اقتصادی، مالی و اجتماعی آلمان در شهر بن تصویب و در نخستین روز از ماه ژوئیه ۱۹۹۰ اجرایی شد. به این ترتیب مارک آلمان واحد پول هر دوبخش غربی و شرقی آلمان شد.
گورباچف وحدت آلمان را تایید کرد پانزدهم و شانزدهم ژوئیه سال ۱۹۹۰: موضوع عضویت آلمان واحد در ناتو یکی از مهمترین دغدغههای اتحاد شوروی بود. ناتو حاضر شد بر نقش دفاعی آلمان تاکید کند و به این ترتیب میخائیل گورباچُف، آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی در قفقاز موافقت خود را با عضویت آلمان متحد در ناتو آعلام کرد.
لایحه پیوستن آلمان شرقی به آلمان فدرال بیست و سوم اوت سال ۱۹۹۰: مجلس نمایندگان آلمان شرقی (Volkskammer) لایحه پیوستن جمهوری دمکراتیک آلمان را به آلمان فدرال تصویب کرد. گرگور گیزی، رئیس حزب متحد سوسیالیستی آلمان (SED) اعلام کرد که مجلس نمایندگان سرنگونی آلمان دمکراتیک را تصویب کرده است.
امضای معاهده مالی در دوازدهم سپتامبر سال ۱۹۹۰ تنها مسئله باقیمانده برای قبول وحدت دو بخش آلمان از طرف جهانیان موضوع مالی بود. دولت آلمان متعهد شد مبلغ ۱۲ میلیارد مارک بابت مخارج خروج ارتش سرخ و تجهیزاتاش از شرق آلمان به اتحاد جماهیر شوروی سابق بپردازد. پس از چانهزنیهای بعدی اتحاد شوروی، هلموت کوهل، صدراعظم پیشین آلمان، حاضر شد سه میلیارد دیگر به عنوان وام به این کشور بپردازد.
استعفای جمعی گارد قدیمی سوم دسامبر سال ۱۹۸۹: همه اعضای کمیته مرکزی و دفتر سیاسی حزب متحد سوسیالیستی آلمان دستهجمعی استعفا کردند. حتی اگون کرنتس هم که با پیوستن به جنبش حقوق مدنی خواستار نجات جمهوری دموکراتیک آلمان شده بود، استعفا کرد.
روز وحدت دوآلمان سوم اکتبر سال ۱۹۹۰: وزرای خارجه قدرتهای پیروز در جنگ جهانی دوم به همراه فرماندهان برلین غربی از کلیه امتیازات خود در ارتباط با آلمان چشمپوشی کردند. مجلس نمایندگان جمهوری دمکراتیک آلمان برای آخرینبار تشکیل جلسه داده و به عضویت این کشور در پیمان ورشو پایان داد. راس ساعت ۱۲ شب پرچم آلمان واحد بر سردر مجلس نمایندگان در برلین به اهتزاز درآمد. دومیلیون نفر در این مراسم شرکت کردند.
قدرت ورزشی ورزش آلمان شرقی سابق بر محور کسب مدال در مسابقات بینالمللی پایهریزی شده بود. پس از وحدت دو آلمان بسیاری معتقد بودند که آلمان متحد با داشتن ستارگان دو کشور موفقیت بیشتری در میادین ورزشی کسب خواهد کرد. فرانتس بکنباوئر، سرمربی وقت تیمی ملی فوتبال آلمان که در سال ۱۹۹۰ (سال وحدت) قهرمان جهان شده بود، معتقد بود که فوتبال آلمان سالهای متمادی حرف اول را خواهد زد. تاریخ اما خلاف این باور را ثابت کرد.
وحدت دو آلمان پس از گذشت بیش از سه دهه اکنون بیش از سه دهه از وحدت دو آلمان میگذرد و این رویداد بدون شک دستاوردهای زیادی داشته است. بسیاری اما معتقدند که کم و کیف وحدت میان ایالات شرقی و غربی آلمان کمتر از آن چیزی است که در گذر زمان انتظار آن میرفت.
قدرتگیری احزاب راستگرا در شرق آلمان یکی از مسائلی که امروزه بیش از پیش نگرانی سیاستمداران را برانگیخته، معضل بیگانهستیزی است. حزب راست پوپولیستی “آلترناتیو برای آلمان” در انتخابات اخیر این کشور که در روز ۲۶ سپتامبر ۲۰۲۱ برگزار شد، مجموعا ۱۰،۳ درصد آرا به خود اختصاص داد. این حزب به ویژه در برخی از ایالات شرقی بسیار موفق بود و در ایالت زاکسن حتی با کسب نزدیک به ۳۶ درصد به موفقترین حزب بدل شد.
معضل بیگانهستیزی نه تنها گرایشهای بیگانهستیزانه در سالهای گذشته میلادی در شرق این کشور بهگونهای بارز افزایش یافته و در افکار عمومی نهادینه شده، بلکه شمار حملات با انگیزههای بیگانهستیزانه نیز سیری صعودی داشته است. این روند مدتهاست که نگرانی کارشناسان و سیاستمداران را برانگیخته است.
مشکل بیکاری پایین بودن میزان رشد اقتصادی، سرمایهگذاری و فرصتهای شغلی از جمله دلایلی هستند که باعث شدهاند معضل بیکاری در شرق آلمان به مراتب محسوستر از ایالات غربی آلمان باشد.
تفاوت میزان درآمد علیرغم گذشت بیش از ۳۰ سال از وحدت دو آلمان اختلاف میان ایالات شرقی و غربی همچنان چشمگیر است. طبق آخرین آمار که در سال ۲۰۱۹ منتشر شده، میانگین درآمد ناخالص (بدون کسر مالیات) ماهانه در شرق آلمان بر ۲۸۵۰ یورو بالغ میشد، در حالی که این مبلغ در غرب آلمان حدود ۳۳۴۰ یورو بود.
• فوق لیسانس مهندسی محیط زیست • خبرنگار تخصصی انرژی • مترجم کتابهای عطش بزرگ، تصفیه پسابهای صنعتی، تصفیه آب، استفاده مجدد از آبهای صنعتی، فرایندها و عملیات واحد در تصفیه آب و ساز و کار توسعه پاک
